افغانستانیهای ساکن ایران به آندسته از مهاجران و پناهجویانی گفته میشود که در پی ناامنی و جنگهای طولانی و نبود کار در افغانستان به ایران مهاجرت کردهاند. طبق آماری که وزارت امور مهاجران و عودتکنندگان افغانستان در سال۱۳۹۶ منتشر کرده است، ۸۳۹هزار و ۹۱۲تن از مهاجران افغان در ایران دارای کارت پناهندگی آمایش، ۳۰هزار تن دارای سند طولانیمدت، ۴۵۰هزار تن دارای گذرنامه کوتاهمدت و ۷۳۴هزار و ۶۲۲تن بدون مدرک در ایران زندگی میکنند. بیشتر مهاجرت افغانها به ایران در سالهای جنگ ایران و عراق و همزمان با جنگهای داخلی افغانستان اتفاق افتاد.
امامخمینی(ره) در آن زمان دستور داد مرزها برای ورود مهاجران افغان باز شود و بسیج و سپاه را مکلف کرد تا با افغانهای مهاجر همکاری کنند. بهتدریج حدود ۳میلیون افغان وارد ایران شدند. بسیاری از این مهاجران که در دهه۶۰ به ایران مهاجرت کردند، در بخشهای اقتصادی مشغول به کار شدند.
ایشان در یکی از سخنرانیهایشان با استقبال از مهاجرت افغانها به ایران فرمود: «آوارههایی از افغانستان الان در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند [...] البته ملت خیلی کمک میکند در همه این امور، لکن اینطور نیست که کمک ملت کافی باشد [...] دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است [...] و همینطور مهمانهایی که داریم، افغان هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچارهها را از خانههایشان دور کردند، مالشان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خب باید چه کرد با اینها؟ نباید اینها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آنها هم مسلماناند، ما باید از آنها پذیرایی کنیم. خدمت کنیم به آنها و این دولت است که دارد این کارها را میکند.»
پس از آزادشدن مرزها، بسیاری از مهاجران به استان خراسان و مناطق تربتجام، تربتحیدریه و مشهد مهاجرت کردند و سپس کمکم به استانهای دیگر ایران ازجمله تهران، اصفهان، قم، فارس و یزد رفتند و در آنجا نیز ساکن شدند. پس از پایان جنگ ایران و عراق و سقوط حکومت کمونیستی در افغانستان، حضور مهاجران افغان کم شد، اما با تسلط طالبان بر افغانستان و پس از آن با آغاز جنگ میان آمریکا و طالبان، مهاجرتهای قانونی و غیرقانونی به ایران افزایش یافت.
در سرشماری منتشرشده مرکز آمار ایران در سال۱۳۹۵، مهاجران افغان بیشتر در استانهای تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی میکنند. در این آمار اختلاف ۶درصدی که در ترکیب جنسی مهاجران وجود دارد، بر آن تأکید میکند که بیشتر این مردم را خانوارها تشکیل میدهند، هرچند احتمال سرشمارینشدن افراد مجردی که در بیرون از شهر مشغولبهکارند نیز وجود دارد.
جمعیتشناسی مهاجران افغانستانی ساکن ایران
طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال۱۳۹۵ که مرکز آمار ایران منتشر کرده است، یک میلیون و ۵۸۳هزار و ۹۷۹نفر را که ۱٫۹۸درصد جمعیت کل ایران میشود، اتباع افغان تشکیل میدهند.
قومیت و مذهب
بهگفته معاون اداره کل اتباع خارجه وزارت کشور، در سال۹۶، ۷۰درصد اتباع خارجی که در ایران زندگی میکردند، شیعه مذهب و بقیه اهل سنت بودند. همچنین سازمان ملل در گزارشی که در سال۲۰۱۵ منتشر کرده، آورده است که بیشتر مهاجران افغان در ایران از قوم هزاره، که شیعهمذهباند، تشکیل میشوند. از دیگر اقوام افغان ساکن در ایران میتوان از اقوام تاجیک، پشتون، ازبک نام برد.
ترکیب جنسیتی
طبق سرشماری سال۱۳۹۵ مرکز آمار ایران ۸۴۵هزار و ۲۶۷نفر از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۷۳۸هزار و ۷۱۲تن دیگر را زنان تشکیل میدهند. طبق این گزارش، ۵۳درصد از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۴۷درصد دیگر را زنان تشکیل میدهند.
تفکیک سنی
در سرشماری سال۱۳۹۵ حدود ۴۶درصد مهاجران افغان در ایران زیر ۲۰سال و حدود ۶۷درصد از آنان زیر ۳۰سال بودند. باتوجهبه حضور چهلساله این مهاجران در ایران، احتمال میرود بسیاری از مهاجران متولد ایران باشند. طبق این سرشماری، جمعیت مهاجران افغان از مردم بومی ایران جوانتر است (۳۱درصد ایرانیان زیر ۲۰سال و ۴۹درصد ایرانیان زیر ۳۰سالاند). از دلایل اصلی آن میتوان آمار زیاد زادوولد و پایینبودن سن ازدواج در این جمعیت را بر شمرد.
پراکندگی جمعیتی مهاجران افغانستانی در ایران
اقامت مهاجران افغان در ۱۵استان ایران ممنوع است. مهاجران بهجز ۳استان قم، البرز، تهران (بهجز منطقه خُجیر در منطقه۱۳) در بقیه استانها و در بعضی شهرستانها فقط حق اقامت دارند. فاطمه اشرفی دلیل محدودیت رفتوآمد پناهندگان افغان در ایران را اجازه دولت ایران طبق کنوانسیون۱۹۵۱ حقوق پناهندگان برای ایجاد محدودیت جابهجایی، و تردد مهاجران خارجی در کشور خود را براساس منافع ملی و مسائل امنیتی بیان کرده است.
قانون اشتغال
طبق قانون کار ایران اتباع خارجی میتوانند فقط در شغلهای مجاز که از طرف دولت تعیین میشود، با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانه کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار میگیرد، برای یک سال معتبر است. هزینه پروانه موقت کار در سال۱۳۹۸ برای افرادی که بار نخست مجوز پروانه موقت کار را بگیرند، ۴۰۰هزار تومان و برای تمدید ۲۸۵هزار تومان بود. در صورتی که تبعه خارجی بدون اجازه حق کار در شغلی فعالیت کند، دولت کارفرما را به حبس و جریمه نقدی محکوم میکند.
مجوز پروانه کار در ایران به ایندسته از افراد تعلق میگیرد:
-اتباع بیگانهای که بهمدت ۱۰سال در ایران حضور داشته باشند.
-اتباع بیگانه که همسر ایرانی دارند.
-مهاجران کشورهای بیگانه بهویژه کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی بهشرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانههای کشور و امور خارجه.
مشاغل مجاز
طبق قانون کار ایران، مهاجران افغان در ایران فقط در مشاغل مشخصی حق کار دارند، مگر در وضع خاصی که جایگزین ایرانی برای آن وجود نداشته باشد. در این وضعیت، با اجازه پروانه کار موقت سهماهه میتوانند در شغلهای دیگر فعالیت کنند. هرچند که در سالهای گذشته مشاغلی که مهاجران افغانستانی میتوانند در آنها فعالیت کنند، بیشتر شده است.
تحصیلات مهاجران افغانستانی ساکن ایران
یکی از مشکلات مهاجران افغان در ایران، تحصیل کودکان در مدارس بود. کودکان قانونی با پرداخت هزینه در مدارس ثبتنام میشدند و کودکانی که اقامت قانونی نداشتند، یا در مدارس خودگردان آموزش میدیدند یا از تحصیل بازمیماندند. در سالهای گذشته با دستور رهبر معظم انقلاب در اردیبهشتماه۱۳۹۴ که فرمودند:«هیچ کودک افغان، حتی مهاجرانی که بهصورت غیرقانونی و بیمدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبتنام شوند.» شرایط تحصیل کودکان افغانستانی مساعد شد و زمینه ثبتنام بسیاری از کودکان افغان در مدارس ایران مهیا شد و همه آنها توانستند از حق تحصیل برخوردار شوند. در سال تحصیلی ۹۸-۹۹، ۴۶۰هزار و ۶۰دانشآموز مهاجر افغانستانی در مدارس ایران ثبتنام کرده و از خدمات آموزشی استفاده کردهاند.
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات دانشگاهی برای اتباع افغان در ایران رایگان نیست و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی ازجمله هزینه زیاد تحصیل، موضوع ویزای تحصیلی، نداشتن سابقه کار بعد از پایان تحصیلات در ایران برای بازگشت به افغانستان، بیمه دانشجویی، صادرنشدن گواهینامه مواجهاند.
حق مالکیت
طبق ماده۵ قانون مدنی ایران، اتباع خارجی از حقوق مربوط به مالکیت اموال منقول مگر در مواردی که دولت ممنوع نکرده باشد، بهره میبرند، اما طبق ماده یک آییننامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول، مالکیت ایندسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار میگیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشند. اتباع خارجی محدودیتهایی برای تملک دارند: این افراد حق تملک اراضی (زمین یا معدن) را ندارند و تملک املاک مسکونی آن هم تحت شرایط خاص ازجمله اجازه رسمی دولت ایران امکانپذیر است. براساس این قانون بهعلت آنکه بسیاری از اتباع افغان در ایران اقامت موقت دارند (کارت آمایش + گذرنامه اقامتی) حق داشتن مالکیت بر اموال غیرمنقول را ندارند، مگر در شرایط خاص و آنهم هنگامی که دولت اجازه میدهد.
مهاجران افغانستانی
| شهرآرانیوز 
معاون اول رئیسجمهور تصویبنامه هیئت وزیران این کشور درباره الزام اتباع خارجی مجاز مقیم ایران به دارا بودن پوشش بیمه پایه سلامت را ابلاغ کرد.
کد خبر: ۳۷۹۲۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۵
رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور با اشاره به آمار ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری اتباع افغانستانی ساکن در ایران و جمعیت شناور۵۰۰ هزار نفری اتباع، میانگین تعداد اتباع افغان در کشور را حدود پنج میلیون نفر اعلام کرد و گفت: از ابتدای اجرای طرح بازگشت اتباع غیر مجاز افغانستانی، یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از اتباع غیر مجاز از کشور طرد شدهاند.
کد خبر: ۳۷۹۱۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۵
سامانه هوشمند خدمات اتباع خارجی با هدف تسهیل و تسریع فرآیندهای اداری، افزایش شفافیت و کاهش مراجعات حضوری اتباع خارجی به مراکز پلیس مهاجرت طراحی و راهاندازی میشود.
کد خبر: ۳۷۹۰۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۴
دولت آلمان اعلام کرده است که برنامه اسکان مجدد پناهجویان افغان را بهصورت فوری متوقف کرده و تمامی تعهدات قبلی را لغو کرده است.
کد خبر: ۳۷۸۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۴
جعفر سیدآبادی در نشست مشترک آژانس پناهندگان کمیساریای عالی سازمان ملل متحد با اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری خراسان رضوی اظهار داشت: تداوم مسیر انسانی میزبانی از مهاجران نیازمند تعهد مالی و نگاه مسئولانه جامعه جهانی است.
کد خبر: ۳۷۸۹۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۴
سامانه یکپارچه اتباع و مهاجرین خارجی (سیام) در بازه زمانی ۲۲ تا ۲۶ آذر ۱۴۰۴ بهطور موقت فعال خواهد شد.
کد خبر: ۳۷۸۶۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۲
نماینده ایران در سازمان ملل با ابراز تاسف از اینکه جامعه بینالمللی حتی حداقلیترین تعهدات خود را برای حمایت از پناهجویان افغانستانی در ایران برآورده نکرده است، گفت: این کوتاهی بهوضوح در کاهش چشمگیر کمکهای تخصیصیافته برای سال ۲۰۲۶ بازتاب یافته است.
کد خبر: ۳۷۸۲۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۰
سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در ژنو، روز سه شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴ در سخنرانی خود در یکصد و شانزدهمین نشست شورای سازمان بینالمللی مهاجرت تاکید کرد: «جنگها و تشدید بیثباتی جهانی، موجهای جدیدی از آوارگی اجباری را به دنبال داشته است.»
کد خبر: ۳۷۸۲۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۲۰
شب گذشته در مراسمی که در تالار تربیت مشهد برگزار شد و با تقدیر از ۱۲ زن برتر افغانستانی در بخشهای مختلف پایان یافت.
کد خبر: ۳۷۸۰۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۹
معاون امنیتی و انتظامی استانداری خراسان رضوی گفت: یک میلیون و ۸۰ هزار افغانستانی ازطریق مرز دوغارون خارج شدهاند و روند خروج در ماههای اخیر پس از اوجگیری در جریان جنگ ۱۲روزه، به ثبات و کاهش قابلتوجه رسیده است.
کد خبر: ۳۷۷۶۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۷
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه پیشین آمریکا در سخنرانی خود در دانشگاه دوک ادعای مقامات دولت ترامپ مبنی بر ورود پناهجویان افغان بدون بررسی امنیتی به آمریکا را رد کرد. این ادعا پس از تیراندازی مرگبار اخیر در واشنگتن دی.سی مطرح شده است.
کد خبر: ۳۷۶۶۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۱
مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه آورده سازمانهای بینالمللی در برابر خدمات جمهوری اسلامی برای مهاجران عدد بسیار کمی است گفت: ما در این باره از سازمانهای بین المللی مطالبه جدی داریم.
کد خبر: ۳۷۴۴۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
شهردار مشهد با بیان اینکه ما هیچ کمکی برای خدماتی که به اتباع خارجی ارائه میدهیم، دریافت نمیکنیم، گفت: بااینحال جمهوری اسلامی ایران همواره میزبانی خوب برای اتباع خارجی، بهویژه افغانستانیهای عزیز بوده است.
کد خبر: ۳۷۴۳۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
رئیس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در مشهد با بیان اینکه ایران الگوی درخشان از میزبانی فراگیر شفقت و آیندهنگری است، گفت: ایران در بیش از چهار دهه گذشته عزم راسخ خویش را در میزبانی از پناهندگان افغانستانی با رفتار محترمانه و انسانی به اثبات رسانده است.
کد خبر: ۳۷۴۳۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
کنسولگری افغانستان در مشهد شرایط دریافت پاسپورت الکترونیک برای دارندگان پاسپورت طرح خانوادگی را اعلام کرد.
کد خبر: ۳۷۳۵۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۷
سید ابوطالب مظفری، یکی از چهرههای شاخص امروز شعر افغانستان است. او علاوه بر اینکه شاعر خوبی است، انسانی داناست، معلمی نمونه است و گنجینهای ارزشمند برای شعر و ادبیات فارسی است.
کد خبر: ۳۷۳۵۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۷
مدیرکل اداره اتباع و مهاجرین خارجی ولایت خراسان رضوی گفت: پاسپورتهای دستنویس مهاجرین الکترونیکی میشود و گواهینامه رانندگی برای دارندگان کارت آمایش صادر میشود و دارندگان کارت موقت هم میتوانند همچون دارندگان کارت آمایش خدمات دریافت کنند.
کد خبر: ۳۷۳۲۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۶
معاون امنیتیانتظامی استاندار خراسان رضوی گفت: هر روز، حدود ۵۰۰ متجاوز مرزی که قصد ورود غیرمجاز از افغانستان به این استان را داشتهاند، طی پاییز امسال دستگیر و به کشورشان بازگردانده شدهاند.
کد خبر: ۳۷۲۴۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۲
مدیر حوزههای علمیه با تاکید بر ضرورت راهبری فرهنگی، شناسایی نخبگان مهاجر و حفظ انسجام اجتماعی در مدیریت پدیده مهاجرت گفت: تصمیمگیری در حوزه مهاجرت باید با خرد جمعی، عزم ملی و نگاه اخلاقی همراه باشد تا شأن انقلاب اسلامی حفظ شود.
کد خبر: ۳۷۱۵۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۸
سخنگوی اداره ملی ثبت احوال حکومت سرپرست افغانستان اعلام کرد: دومین تیم تثبیت هویت مهاجران افغانستانی بهزودی به ایران اعزام خواهد شد.
کد خبر: ۳۷۱۱۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۱۷