موسوی زاده- هادیان | شهرآرانیوز؛ خراسان رضوی با وسعت ۱۸ هزارو ۸۵۱ کیلومترمربع با ترکمنستان ۵۳۱.۶ کیلومتر و با افغانستان ۳۰۲کیلومتر مرز مشترک دارد. این استان در مسیر تجارت خارجی بسیاری از کشورهای آسیای میانه قرار گرفته است و افغانستان جزو مهم‌ترین هدف‌های صادراتی و تجاری آن به شمار می‌رود. آمار تجارت خارجی خراسان رضوی در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ بیانگر رشد صادرات استان است.
ارزش صادرات در شش ماهه امسال، ۷۳۷میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۳۵درصد رشد داشته است. باتوجه به اهمیتی که توسعه صادرات در تحقق اقتصادمقاومتی دارد، این موضوع مورد توجه مسئولان برنامه ریزی خراسان رضوی و بخش خصوصی قرار گرفته است.
۲۹ مهر روز صادرات فرصتی شد تا شهرآرا با حضور حسین محمدیان، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی، کاظم شیردل، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی، جواد نیشابوری، عضو هیئت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی، افشین راوریان، عضو هیئت رئیسه اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی و مرتضی قندچی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه کارگزاران گمرکی خراسان رضوی، میزگردی با موضوع راهکار‌های توسعه صادرات استان برگزار کند و راهکار‌های این مسئله را از آن‌ها جویا شود. این میزگرد در دو بخش منتشر می‌شود؛ در قسمت نخست، راهکار‌های حفظ بازار‌های صادراتی استان و عبور از دید سنتی به صادرات، بررسی می‌شود و در ادامه، رفع موانع توسعه صادرات از نظرتان می‌گذرد.
شیردل، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی در این میزگرد با بیان اینکه نمی‌توان با نگاه سنتی، صدور کالا‌های ساخته شده بازار‌های سنتی صادرات استان را برای دهه‌های آینده حفظ کرد، گفت: این نگاه که کالای ساخته شده از ایران و خراسان رضوی را به کشورهای هدف صادر کنیم، نمی‌تواند تضمین کننده حضور پایدار استان در کشورهای هدف باشد. دلیل این مسئله این است که کشورهای هدف صادراتی استان به سمت استقرار صنایعی رفته اند که اکنون محصولات آن‌ها را وارد می‌کنند.
کاظم شیردل افزود: برای حفظ بازار‌های هدف صادراتی باید تلاش کنیم تا در یک دهه آینده، صادرات خدمات فنی و مهندسی را در اولویت قرار دهیم. تجربه کشورهای دیگر نشان داده است که تحقق این موضوع، می‌تواند تضمین کننده حضور پایدار تجار خراسانی در بازار‌های هدف باشد؛ وی با تأکید بر اینکه حفظ بازار‌های هدف صادراتی خراسان رضوی نیازمند تجدیدنظر تجار در روش‌های بازاریابی و عبور از دیدگاه سنتی این مسئله است، بیان کرد: به ندرت پیش می‌آید که هم تولیدکننده و هم صادرکننده، دفتر نمایندگی در کشورهای هم هدف داشته باشد، این درحالی است که من به عنوان صادرکننده باید به کشور هدفم بروم و دفتر نمایندگی و پشتیبانی در آنجا مستقر کنم.
ازطرفی چندین ماه و حتی یک سال صرف بازاریابی و شناخت ذائقه و سلیقه بازار هدف کنم تا درنهایت بتوانم محصولی متناسب با سلیقه آن‌ها تولید کنم. این تفکر که اینجا اول یک محصول تولید کنم و بعد بروم دنبال بازاریابی، دیگر جوابگو نیست و با این روش نمی‌شود بازار‌های هدف صادراتی را حفظ کرد. وی ادامه داد: به عنوان مثال در کشوری مانند تاجیکستان، نمایشگاهی برگزار می‌کنیم و در آن بازاریابی می‌کنیم و برخی کالا‌ها را می‌فروشیم، اما از قبل ذائقه، رنگ، بسته بندی و... آن‌ها را ارزیابی نکرده ایم. این مسئله سبب می‌شود نتوانیم حضور بلندمدت خودمان را در این کشور تضمین کنیم.
نیشابوری، عضو هیئت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی، هم در این میزگرد با اشاره به تلاش کشورهای همسایه برای استقرار صنایع مختلف در کشور خودشان گفت: ادامه این روند سبب می‌شود نفوذ ما در بازار‌های صادراتی کمتر شود؛ به عنوان مثال استقرار برخی صنایع در کشوری مانند افغانستان، صادرات کالا‌های ایرانی به این کشور را کمتر می‌کند. اگرچه بازار وسیع است، روش بازاریابی مان سنتی است و همین مسئله، توسعه بازار‌های هدف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه برخی افراد پیشنهاد ایجاد صنایع مشترک در کشورهای هدف صادراتی را مطرح می‌کنند، بیان کرد: این مسئله باید بررسی و ابعاد مختلف آن واکاوی شود. باید بررسی شود که با این کار، اشتغال و سطح تولید خودمان چقدر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. علاوه بر این در حوزه تولید مشترک باید هدف گذاری کنیم که چه کالا‌هایی را می‌خواهیم از این طریق تولید کنیم. به هرحال موضوع تولید مشترک، دارای فرصت‌ها و تهدید‌هایی است که وقتی به سمت آن می‌رویم، باید همه جوانبش بررسی شود.
وی با بیان اینکه برای آینده تولید صادرات محور برنامه‌ای نداریم، اظهار کرد: حفظ بازار‌های صادراتی خراسان رضوی نیازمند توجه به تولید صادرات محور است و تحقق این موضوع از طریق رفع موانع تولید میسر می‌شود؛ موضوعی که در دل شعار امسال وجود دارد. در همین راستا گاهی جلسات مختلفی برگزار می‌شود؛ به عنوان مثال در یک جلسه یک ساعته می‌گویند اعلام کنید از تعداد پانصد بنگاه راکد کدام می‌توانند به تولید بازگردند؟ آیا این گونه می‌توان به سمت افزایش بهره وری واحد‌های صنعتی و تولید صادرات محور حرکت کرد؟
درواقع نکته اینجاست که بهترین راهکار برای حفظ بازار‌های هدف صادراتی کشور و خراسان رضوی، حرکت به سمت تولید صادرات محور است. باید به سمتی برویم که بهره وری سرمایه از طریق ورود فناوری روز به حوزه صنایع افزایش بیابد. هرقدر که بتوانیم با رشد بهره وری هزینه تولید را کاهش دهیم، این مسئله می‌تواند قدرت رقابت کالا‌های ما را در کشورهای هدف افزایش دهد.
محمدیان، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی، هم در این میزگرد با بیان اینکه این مسئله که برخی تصور می‌کنند رشد تولید کشورهای همسایه به عنوان مثال رشد بازار و تولید افغانستان یا پاکستان، سبب محدودیت بازار می‌شود و تهدیدی برای صادرات ماست، درست نیست. بازار‌های صادراتی در دنیا وسیع است و باید به خاطر داشته باشیم که اقتصاد و درآمد جهان، آزاد است و اگر کالایی رشد کند و بخواهد توانایی ورود به بازار جهانی را داشته باشد، باید بتواند خودش را با مکانسیم عرضه و تقاضا تطبیق دهد. اگر می‌خواهیم در بازار‌های هدف حضور پایدار داشته باشیم، باید به این نکته توجه کنیم.
وی درباره تولید مشترک با کشورهای همسایه گفت: تولید مشترک در صورت داشتن یک راهبرد دقیق و دارا بودن دید بلندمدت از بازار‌های جهانی و منطقه‌ای جوابگوست؛ برای مثال چین در ایران تولید مشترک دارد و در همین نیشابور، چینی‌ها چند کارخانه کاشی احداث کرده اند، اما آن‌ها دارای راهبرد هستند؛ یعنی تعریف می‌کنند که می‌خواهند چه کاری انجام دهند. برای مثال احداث کارخانه کاشی در نیشابور از نمونه‌های درست تولید مشترک است؛ زیرا در این منطقه، خاک ارزان و کارگر با دستمزد مناسب وجود دارد و اگر قرار است کاشی و سرامیک به عراق صادر کنند، بهترین گزینه نیشابور است که هزینه حمل به آن نیز ارزان است.
وی ادامه داد: همچنین کارخانه الیاف مصنوعی را که مواد اولیه آن ضایعات پت است، چینی‌ها می‌خواهند در ایران احداث کنند تا از این طریق این محصول را به کشورهای منطقه صادر کنند. این نشان می‌دهد که اگر می‌خواهیم به سمت تولید مشترک برویم، باید از این راهبرد استفاده کنیم. کالا یا ظرفیتی را که در کشور همسایه دارای مزیت است، شناسایی کرده، با سرمایه گذاری مشترک امکان صدور کالای نهایی را به سایر کشور‌ها فراهم کنیم.
وی با بیان اینکه معادن افغانستان تمام عناصر جدول مندلیف را دارند، بیان کرد: در معادن مختلف افغانستان که دست نخورده هستند، می‌توانیم سرمایه گذاری و مواد اولیه را استخراج کنیم یا کالای نیمه ساخته را آنجا تولید کنیم و آن‌ها ر ا به ایران بیاوریم و صادرات مجدد کنیم. این تولید مشترک، صحیح است، اما اگر قرار باشد اشتغال خودمان را به هم بزنیم و خط تولیدمان را به کشور دیگری ببریم، از این کار نتیجه خوبی گرفته نخواهد شد. به یاد داشته باشیم که امروز ایران یکی از حقوق ارزان کارگران را در دنیا دارد و همچنین دارای انرژی ارزان است. این ظرفیت نشان می‌دهد که ایران و خراسان رضوی می‌توانند به قطب تولید مشترک و صادرات این کالا‌ها تبدیل شوند.
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به مطرح شدن تولید صادرات محور در این میزگرد بیان کرد: خیلی وقت است که به مسئله بازسازی صنایع در کشور توجه نمی‌شود و شاهد هستیم که ماشین آلات وارد نمی‌شود. این صنعتی که امروز داریم، متعلق به ۱۰ سال قبل است. چطور می‌توانیم با کشورهای دیگر که مدام در حال به روزرسانی فناوری خود هستند، رقابت کنیم؟
بماند که درکنار این مسئله، این روز‌ها تأمین برق و گاز هم به مشکلات صنایع اضافه شده است. امسال هم با مشکل خروج نیرو‌های ماهر از صنعت به دلیل پیشی گرفتن تورم از نرخ دستمزد مواجهیم. این نکات را به عنوان مسائلی که در عمل به مانعی برای تولید صادرات محور تبدیل شده اند، باید درنظر گرفت و برای حل آن‌ها تدبیری اندیشید، در غیر این صورت حرکت به سمت تولید صادرات محور میسر نخواهد بود.
وی با بیان آنکه تولیدکننده برخی کالا‌ها مانند تلویزیون نیستیم بلکه مونتاژکاریم، گفت: تمام ارز هایمان در سه تا چهارساله گذشته را به مونتاژکار‌ها داده ایم و این کار هیچ سودی برای توسعه کشور نداشت. در حوزه خودرو چینی که مونتاژکار هستیم، امروز چه گرفتاری برای مردم به وجود آمده است؟ چقدر مواد خام صادر کرده ایم، ارز داده ایم و خودرو چینی آورده ایم؟ همه آن‌هایی که این خودرو را خریداری کرده بودند، امروز در تأمین لوازم یدکی آن مانده اند. در لوازم خانگی نیز کدام یک از آن‌ها را واقعی می‌دانیم؟ پاسخ، هیچ کدام است؛ زیرا همه اش مونتاژ است و این نامش تولید و خودکفایی نیست. باید در نظر داشت که از مونتاژکاری، تولید صادرات محور محقق نمی‌شود. برای تحقق این مهم باید به سمت ورود فناوری روز دنیا و تولید مشترک با تولیدکنندگان بزرگ جهان برویم.
با این حال راوریان، عضو هیئت رئیسه اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی، در این میزگرد با بیان اینکه برخلاف سایر فعالان اقتصادی حاضر چندان با تولید مشترک موافق نیستم، بیان کرد: به اعتقاد من بهتر است به سمت تولید مشترک با کشورهای همسایه نرویم؛ زیرا این مسئله بر روی ارز حاصل از صادرات کشور تأثیر گذاشته، آن را کاهش می‌دهد. این مسئله با سیاست‌های فعلی که می‌خواهیم ارز حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی را افزایش دهیم، مطابقت ندارد. تصورم این است که هرقدر تولید در کشور خودمان متمرکزتر شود و از طریق تولید صادرات محور سعی کنیم بازار‌های هدف را گسترش دهیم، بهتر می‌توانیم در حوزه تجارت منطقه‌ای و جهانی موفق عمل کنیم.
وی افزود: تجربه سایر کشور‌ها در حوزه تولید مشترک، آزمون و خطا شده است و به این نتیجه رسیده اند که تولیدات را تفکیک کنند. یعنی صنعت هایتک در داخل کشور بماند و خط تولید صنایع با فناوری پایین یا متوسط به سایر کشور‌ها صادر شود. درحال حاضر کشورهای صنعتی مانند آمریکا دارند برخی صنایع هایتک خود را مجبور به برگشت به کشور می‌کنند.
وی ادامه داد: برای مثال برند نایک در ویتنام تولید می‌شود، اما قطعات موشک هیچ وقت درآنجا تولید نمی‌شود، فقط در تایوان بود که همان را هم آمریکا دارد برمی گرداند. در مقیاس کوچک‌تر ما هم همین گونه ایم؛ یعنی ما کارخانجاتی را که فناوری پیشرفته‌ای ندارند، باید به کشورهای همسایه بفرستیم و آنجا سرمایه گذاری مشترک شود و خودمان را تکنیکی‌تر کنیم. ما و ترکیه در کشورهای منطقه، صنعتی‌ترین هستیم، اما ترکیه به علت ارتباط با آلمان، زمینه فناوری اش آلمانی است. از دوران دولت نهم زمینه تکنیک واحد‌های تولیدی ما چینی شد و به خاطر نداشتن قدرت مالی و تحریم، اختلاف تکنولوژی بین ما و ترکیه ایجاد شده و روزبه روز درحال زیاد شدن است.
راوریان ادامه داد: بحث مهمی که مطرح است، این است که زیرساخت‌ها به ما اجازه نمی‌دهد به سمت تکنولوژی‌های هایتک برویم. در ابتدا سامانه‌های بانکی مان ضعیف است، ازطرفی حمایت دولت از تولید برروی کاغذ خوب، ولی در عمل به شدت برعکس است.
وی ادامه داد: همه فشار اقتصادی ایران بر روی تولیدکننده و صادرکننده است و هرجا کم می‌آورند، به سمت این دو فشار می‌آورند و تأمین منابع را از آن‌ها طلب می‌کنند. از طرف دیگر اگر می‌خواهیم بر روی صنایع هایتک سرمایه گذاری کنیم و آن‌ها را پایه‌ای برای صادرات کشور قرار دهیم، باید به موضوع مهار تورم هم بیشتر توجه کنیم. وقتی تورم در کشور سنگین باشد، در عمل محصولاتی که در این حوزه تولید می‌کنیم، قابلیت رقابت در بازار‌های خارجی را نخواهند داشت و نمی‌توانند سبب افزایش صادرات کشور بشوند.
وی با اشاره به این نکته که در کشورهای منطقه کالا‌های ترکیه به عنوان کالا‌های باکیفیت معرفی می‌شود، اظهار کرد:، اما کالا‌های ایرانی به عنوان کالا‌هایی متوسط و ضعیف معرفی می‌شوند. اگرچه این در همه جا صدق نمی‌کند، متأسفانه این ذهنیت وجود دارد. علت این است که ما به سمت تکنولوژی روز دنیا نرفته ایم و این به سیاست کلان حمایت از تولید نیاز دارد.
قندچی، رئیس هیئت مدیره اتحادیه کارگزاران گمرکی خراسان رضوی، هم در این میزگرد با بیان اینکه کشور باید به سمت تولید کالا‌های توجیه پذیر برای صادرات حرکت کند، گفت: تولید صادرات محور باید در اولویت قرار بگیرد. درواقع به جای اینکه تولید به قصد صرف عرضه به بازار داخلی را مورد توجه قرار دهیم، باید با نگاه صادرات محور کالا تولید کنیم تا سایر کشور‌ها به خرید کالا‌های تولیدمان ترغیب شوند.
وی افزود: مشکلاتی که اکنون متوجه تولید و صنعت می‌شود، بسیار پایه‌ای است؛ مانند قوانین دست وپاگیر یا تورم سنگین که در عمل هزینه تولید و صادرات را افزایش داده است، با این حال بخشی از همسایگان برای تأمین نیاز‌های خود نیازمند کالا‌های ما هستند، اما این سبب نمی‌شود فکر کنیم اگر روش خود را تغییر ندهیم، می‌توانیم در بازار‌های آن‌ها باقی بمانیم. حفظ بازار‌های صادراتی نیازمند فراهم کردن بستر‌های رشد تولید است. باید به سمت تولید صادرات محور و باکیفیت حرکت کنیم.
وی ایجاد ثبات در قوانین را راهکار حفظ بازار‌های صادرات بیان کرد و گفت: برای رشد تولید صادرات محور و تجارت، نیازمند ماندگاری و کارشناسی قوانین هستیم. تولیدکننده و صادرکننده نیازمند ثبات برای برنامه ریزی به منظور تولید و صادرات هستند و از طرفی کشورهای هدف هم باید بتوانند به انجام به موقع تعهدات ما اطمینان حاصل کنند، با این حال صدور بخشنامه‌های خلق الساعه این امکان را از تولیدکننده و صادرکننده می‌گیرد.