به گزارش شهرآرانیوز «ما نمی‌توانیم نظارت کنیم.» این جمله را چندی پیش مسئولان محیط زیست استان در نشست شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی در واکنش به لزوم ایجاد کارخانه‌های فراوری سیار برای معادن کوچک اعلام کردند. به گفته رئیس دبیرخانه این شورا همین یک جمله می‌تواند میلیارد‌ها تومان سرمایه استان را زیرخاک کند.
خلاصه ماجرا این است که حدود ۹۰ درصد از معادن استان ما کوچک مقیاس هستند، حالا اگر بخواهیم جلو خام فروشی گرفته و از ذخایر این معادن به خوبی استفاده شود، باید کارخانه‌های فراوری احداث کنیم. ایجاد این کارخانه‌ها منابع زیادی لازم دارد، اما از آنجا که این معادن کوچک هستند احداث کارخانه در کنار آن‌ها توجیه اقتصادی ندارد و سرمایه گذار‌ها حاضر به سرمایه گذاری نیستند.
حالا باوجوداین، چاره کار برای بهره برداری بهتر از این معادن چیست؟ آن طور که علی اکبر لبافی به شهرآرا می‌گوید: محیط زیست مکلف می‌کند که کارخانه‌های فراوری در کنار این معادن باشند، برای رفع این مشکل دو پیشنهاد در شورا مطرح شده بود؛ یکی احداث یک کارخانه در مکانی نزدیک به چند معدن و دوم استفاده از کارخانه‌های سیار که با وجود اتفاق نظر همه دستگاه ها، محیط زیست با اعلام ناتوانی در نظارت، این موارد را رد کرد. برای اینکه یک طرفه قضاوت نکرده باشیم، به سراغ سازمان محیط زیست استان رفتیم که باوجود پیگیری‌های متعدد به سؤال‌های ما پاسخی داده نشد.
حدود هفت ماه پیش نیز رئیس دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی بر لزوم نیاز معادن استان به کارخانه‌های فراوری سیار و مطرح شدن این موضوع در شورای گفتگو اشاره کرده بود. حالا لبافی بار دیگر با انتقاد از پاسخ سازمان محیط زیست مبنی بر ناتوانی در نظارت می‌گوید: باوجود صدور همه مجوز‌ها و تأیید همه مراجع ذی ربط محیط زیست با همین یک جمله میلیارد‌ها تومان و میلیون‌ها دلار را زیر خاک می‌برد، به هر شکل باید از منابع استان استفاده و با یکدیگر همکاری کنیم. نمی‌شود با ادعای یک دستگاه که نظارت بر واحد سیار مشکلاتی دارد، از این موقعیت گذشت و این میزان دارایی را زیر خاک گذاشت.
به گفته او طرح کارخانه سیار یا ایجاد یک کارخانه برای چند معدن می‌تواند علاوه بر افزایش بیش از ۵۰ درصدی ظرفیت تولید این معادن، بسیاری از معادن راکد را نیز فعال کند. لبافی ادامه می‌دهد: وقتی معادن ما کوچک هستند و خوراک چندماهه یک کارخانه را می‌دهند، نمی‌توان در کنار آن میلیارد‌ها تومان برای فراوری سرمایه گذاری کرد، بنابراین آن دو راه پیشنهاد شد. محیط زیست باید با شرایط جدید خود را تطبیق دهد و اگر لازم است فرمول‌ها و راهکار‌های جدید برای نظارت ایجاد کند.
رئیس خانه معدن خراسان رضوی نیز دراین باره به شهرآرا می‌گوید: زمانی احداث کارخانه توجیه دارد که معدن بیش از ۱۰ سال خوراک داشته باشد، ولی ما در استان معادنی داریم که میزان مواد معدنی آن‌ها برای کمتر از سه سال خوراک یک کارخانه را تأمین می‌کند که اصلا توجیه ندارد؛ بنابراین پیشنهاد کارخانه سیار را دادیم تا به عنوان مثال دو سال ذخیره یک معدن را فراوری و بعد به سراغ معدن بعدی بروند.
غلامرضا نازپرور با اشاره به اینکه بسیاری از معادن استان ما کوچک مقیاس هستند می‌افزاید: برخی معادن کوچک استان، حتی قابلیت صدور پروانه را ندارند و فقط به آن‌ها مجوز برداشت داده می‌شود. حدود ۷۰ درصد معادن پلی متال ما (معادنی که هم زمان چند کانی را در خود دارند مانند مس و طلا) کوچک هستند که ساخت کارخانه در کنار آن‌ها توجیه اقتصادی ندارد، اما می‌توان از واحد‌های سیار استفاده کرد. مثلا یک سال ماده معدنی که خوراک دو ماه یک کارخانه است استخراج و دپو شود، سپس کارخانه سیار برود و فراوری انجام دهد.
به گفته او اگر این طرح انجام شود، قطعا آورده بسیار زیادی برای منطقه و حتی دولت به همراه دارد و باعث جذب سرمایه گذاران حوزه معدن و ایجاد اشتغال خواهد شد. رئیس خانه معدن با اشاره به اهمیت جلوگیری از خام فروشی ادامه می‌دهد: در صورتی که فراوری سود نداشته باشد، سنگ به صورت خام فروخته می‌شود که در این مورد نیز باتوجه به اندازه معادن استان و کرایه‌های حمل از توجیه اقتصادی خارج می‌شود.
نازپرور در پاسخ به این سؤال که آیا کارخانه‌های سیار در دیگر استان‌ها وجود دارند؟ می‌گوید: بله، در دیگر نقاط کشور از این کارخانه‌ها استفاده می‌شود. اگر بتوانیم از طرح تجمیع چندکارخانه یا کارخانه سیار استفاده کنیم، به نفع محیط زیست نیز خواهد بود، چون نظارت راحت‌تر و زیرساخت‌های فراوری بهتر فراهم می‌شود.
او همچنین درباره موضوع احداث شهرک تخصصی فراوری سنگ با توجه به وجود معادن سنگ متعدد در استان و همسایگی با افغانستان برای صادرات اضافه می‌کند: چندی پیش در حضور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تقاضا کردیم که باتوجه به شعار جلوگیری از خام فروشی، این همه سال یک شهرک تخصصی فراوری در استان ایجاد نشده است. بر این اساس قرار شد یا بخشی از شهرک کاویان یا شهرک شماره ۵ به این موضوع اختصاص داده شود، باوجوداین هنوز مصوبه‌ای دراین باره از سوی شرکت شهرک‌ها مطرح نشده است.
گفت وگوی ما با فعالان این حوزه نشان می‌دهد که در استان سیستان و بلوچستان پیش از سال ۱۳۹۰ برای ذخایر آهن پلاسری (ذخایر مواد معدنی در خاک) از کارخانه‌های فراوری سیار استفاده می‌کردند. این ایده می‌تواند قیمت تمام شده را به شدت کاهش و رقابت پذیری را افزایش دهد.