سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز؛ «شنیده بودم بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس برای پوست و ریه خطرناک است، ولی باور نمی‌کردم ترکیب این دو ماده واقعا کشنده باشد. خیلی الکی فوت کرد. هنوز باورمان نمی‌شود که درحال شستن سرویس بهداشتی به سرفه افتاد و چند ساعت بعد هم فوت کرد...» گاهی حوادث همین اندازه دور از تصور، تلخ و البته در تعقیب ما هستند.
آنچه خواندید مربوط به فوت یک شهروند مشهدی در همین امسال بود که در اثر ترکیب چند ماده شیمیایی قوی برای نظافت سرویس بهداشتی جانش را از دست داد. واقعیت این است که بیشتر وقت‌ها حادثه، نه به خاطر ناآگاهی که به دلیل جدی نگرفتن موضوع غافل گیرمان می‌کند. برای نمونه وقتی به برخی افراد می‌گوییم نباید مواد شوینده شیمیایی را باهم ترکیب کنید، زیرا سبب حاد شدن بیماری‌های قلبی، عروقی و ریوی می‌شود، در پاسخ می‌گویند که دست از این استاندارد بازی‌ها بردارید یا این قدر خودتان را لای زرورق نپیچید.
درحالی که توصیه‌های ایمنی به ویژه در نظافت سرویس بهداشتی نه زرورق است، نه فیس و افاده، بلکه دانستن و توجه کردن به آن، ضرورت برای انجام هرکاری است. دست شویی‌ها بخشی از خانه‌ها هستند که ارتباط مستقیمی با بهداشت فردی و سلامت افراد دارند، از این رو لازم است هم به تمیزی و پاکیزگی این بخش از خانه، هم به سلامت استفاده کنندگان از آنجا توجه شود. موضوعی که قرار است بیشتر به آن بپردازیم.
افراد دست کم دو یا سه بار در روز وارد سرویس بهداشتی می‌شوند و حدود یک دقیقه در آنجا حضور دارند. پژوهشی نشان می‌دهد کسانی که از توالت شرقی استفاده می‌کنند میانگین ۵۱ ثانیه روی آن می‌نشینند و این زمان برای کسانی که از توالت فرنگی استفاده می‌کنند بیش از دو برابر است؛ بنابراین نمی‌توان نسبت به محیطی که نیازمند استفاده از آن هستیم و ارتباط مستقیمی با سلامتی مان دارد بی اعتنا باشیم و لازم است همه نکات بهداشتی، ایمنی و سلامتی را مربوط به آن بدانیم.
بار‌ها این توصیه را شنیده اید که باید با پای چپ وارد دست شویی شد. این توصیه برای پیشگیری از آسیب دیدگی در حوادث احتمالی است. از نظر علمی فردی که در حالت ایستاده دچار سکته یا حمله‌های عصبی مانند صرع می‌شود اگر وزن بدنش روی پای راست باشد به پشت و اگر روی پای چپ باشد به سمت جلو می‌افتد؛ بنابراین وقتی گفته می‌شود با پای چپ وارد دست شویی شوید به این دلیل است که ناخواسته به داخل نیفتید و راه نجاتی برایتان باشد.
البته شاید این توصیه درگذشته که چاه‌های توالت عمیق بود کاربردی‌تر به نظر می‌رسید. با این حال در زمانه ما هم اهمیت دارد. ممکن است بار‌ها برایمان این پرسش پیش آمده باشد که اگر موقع رفتن به دست شویی از نظر جسمی اتفاقی افتاد چه کار کنیم؟ توجه به این توصیه یکی از راهکارهاست.
بیشتر سالمندان به دلیل آرتروز، رماتیسم یا سایر ناراحتی‌های جسمی قادر به استفاده از توالت‌های معمولی نیستند و از انواع نشسته یا همان فرنگی بهره می‌برند. یکی از جنبه‌های رعایت ایمنی در محیط دست شویی متفاوت بودن رنگ صندلی با کف و دیوار و دیگر وسایل استفاده شده در محیط سرویس بهداشتی است تا این افراد با اطمینان بیشتری روی جای مخصوص بنشینند.
برای تمایز بیشتر توالت فرنگی می‌توان از نوار‌های شبرنگ و برای ایجاد محیطی امن می‌توان از دستگیره‌های کمکی استفاده کرد. با نصب دستگیره‌های کمکی دیواری در انواع مستقیم، زاویه دار و تاشو در حفظ تعادل فرد سالمند یا بیمار کار مؤثری انجام می‌شود و شخص سالمند می‌تواند به کمک آن‌ها در هنگام نشستن و بلند شدن تعادل خود را بهتر حفظ و فشار کمتری به سیستم اسکلتی و عضلانی اش وارد کند.
برخی از افراد به دلیل مشکلات جسمی و برخی بیماری‌ها مانند یبوست در زمان اجابت مزاج، به خود فشار زیادی می‌آورند. زور زدن در زمان دفع، کاری است که پزشکان به شدت آن را آسیب زا می‌دانند و افراد را از آن منع می‌کنند. این عمل می‌تواند فشار خون را در مغز بالا ببرد و سبب سکته مغزی یا پاره شدن رگ‌ها شود.
پاره شدن رگ زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره آن نازک شده باشد و به خون فشار زیادی وارد کند. به توصیه پزشکان برای ر‌ها شدن از ترس و درد‌های فیزیکی یبوست، بهتر است در هنگام مدفوع کردن جوری بنشینید که زانو‌ها درست مانند نشستن عادی در توالت ایرانی در بغل باشند. در توالت‌های فرنگی هم گذاشتن یک صندلی زیر پا‌ها که بتوان زانو به بغل نشست، کمک کننده است.
یکی دیگر از توصیه‌های جدی درخصوص دست شویی رفتن، پوشاندن سر است. پوست سر مرطوب، چرب و محل بسیار مساعدی برای رشد میکروب‌ها ست. ازطرفی اکسیژن موجود در محیط دست شویی در مقایسه با فضای بیرون کمتر و دارای آلودگی بیشتری است. موجودات ذره بینی در چنین محیطی بسیار بیشتر رشد می‌کنند، افزون بر اینکه گاز‌های دیگری نیز در این محیط متصاعد می‌شوند که مضر هستند؛ بنابراین اگر در توالت، سر بدون پوشش باشد میکروب‌ها به آن نفوذ می‌کنند و هرچه مدت ماندگاری در این محیط بیشتر باشد سلامتی بیشتر به خطر می‌افتد.
این یک توصیه بهداشتی جدی است، فقط زمانی که از حوله استفاده می‌کنید آن را با خود به داخل سرویس بهداشتی ببرید و بعد از استفاده، حوله را در محلی قرار دهید تا کامل خشک شود. حوله می‌تواند رطوبت محیط را جذب کند و حتی قبل از اینکه از آن استفاده کنید بو بگیرد به ویژه اگر در محیطی بسته و مرطوب مانند سرویس بهداشتی باشد.
افزون بر این توصیه می‌شود بعد از سه بار استفاده از حوله آن را بشویید. الیاف حوله طوری است که رطوبت را در خود نگه می‌دارد و بستری مساعد برای رشد باکتری و قارچ است، بنابراین با زود شستن حوله از بروز بیماری‌های پوستی جلوگیری کنید. همچنین توصیه می‌شود عطر یا ادکلن هم در داخل سرویس بهداشتی نگذارید، زیرا اکسید می‌شود و در نتیجه بوی آن تغییر می‌کند. گفته می‌شود دستگاه دست خشک کن هم به دلیل اینکه هوای آلوده را بازچرخانی می‌کند، بهداشتی نیست.
از زمان بروز کرونا، در بیشتر سرویس بهداشتی‌های عمومی برگه‌ای که مراحل شستن دست‌ها را به درستی نشان می‌دهد نصب شده است. توجه به این توصیه‌ها به این دلیل است که بکوشیم همه آثار ویروس را از روی دست هایمان پاک کنیم، کاری که با آب کشی فوری حاصل نمی‌شود. پس برای رفع آلودگی‌ها و محافظت خود در برابر بیماری‌های ویروسی با این روش دست‌ها را بشویید.
دست‌ها را باید دست‌کم بیست تا سی ثانیه بشویید. این موضوع درباره ضدعفونی کننده‌ها هم هست. از مایعی که دست کم ۶۰ درصد الکل دارد استفاده کنید و سی ثانیه آن را به دستتان بمالید تا مطمئن شوید که همه سطح پوست را پوشش داده اید.
در بیشتر وقت‌ها یک جفت دمپایی در سرویس بهداشتی وجود دارد، درحالی که همه گروه‌های سنی از این محیط استفاده می‌کنند؛ بنابراین بهتر است یک جفت دمپایی بچگانه و یک جفت دمپایی بزرگ سال که کف آن‌ها ایمن باشد و از سر خوردن جلوگیری کند در این محیط قرار دهید. پس از آب کشی پا‌ها نیز درست‌تر است که دمپایی‌ها را ایستاده به دیوار تکیه دهید تا خشک شوند.
شیر آب را طوری تنظیم کنید که سردی و گرمی آب به پوست دستتان آسیب نزند. درجه مناسب آب برای پوست ۳۵ تا ۳۷ درجه است.
برای تأسیسات الکتریکی در محیط‌های مرطوب مانند سرویس بهداشتی الزامات ویژه‌ای وجود دارد، همه سیم‌های برق داخل سرویس باید با روکش، عایق شوند طوری که خاطرتان جمع باشد با آب تماس ندارند.
در توالت را همیشه بسته نگه دارید و برای تعویض هوای آنجا اگر پنجره دارد آن را باز کنید در غیراین صورت هواکش را روشن کنید.
بهتر است بدانید به طور نسبی یک خانواده متوسط در ایران ٤٢ درصد آب تخصیص داده شده در خانه را روانه زهکش فاضلاب‌ها می‌کند. ازطرفی فلاش تانک‌های پرحجم یا سیفون معیوب در توالت می‌تواند در هر ساعت ٤٠ تا ١٠٠ لیتر آب را هدر دهد.
در صورتی که فلاش تانک‌های کم مصرف این مقدار را به شش لیتر یعنی چهار بطری نوشابه ۱.۵ لیتری و بیش از نیمی از مصرف فلاش تانک‌های معمولی، کاهش می‌دهند. می‌توان حجم فلاش تانک‌ها را با قرار دادن یک جسم حجیم مانند بطری پرشده از آب، کیسه کاهنده حجم فلاش تانک و حتی قطعه‌ای آجر پیچیده شده در لفاف پلاستیکی کم و از هدررفت آب جلوگیری کرد. همچنین می‌توان فلاش تانک‌های دو زمانه نصب کرد.
راکد و آلوده ماندن هوای محیط زندگی، پوست و سیستم تنفسی را در معرض بیماری‌های خطرناک قرار می‌دهد. از این رو در سرویس بهداشتی و حمام، هواکش نصب می‌کنند تا با بیرون راندن هوای نامطبوع و جایگزین کردن هوای تازه و سالم این مشکل برطرف شود. هواکش افزون بر جذب رطوبت و بخار هوا از اثر سوء استشمام بوی مواد شیمیایی شوینده و بروز کپک هم جلوگیری می‌کند.
بد‌ترین شکل استفاده از مواد شوینده و پاک کننده آن است که آن‌ها را با آب گرم مخلوط و در محیط‌های بسته‌ای که بخار آب وجود دارد استفاده کنید. این کار یعنی صد در صد خطر کردن. برای نظافت سرویس بهداشتی توصیه می‌شود از پودر‌های شوینده که آنزیم هم دارند، استفاده کنید، زیرا ایمن‌تر از مواد سفیدکننده‌ای هستند که بخار دارند.
پیش از استفاده از هر محصولی توصیه‌های ایمنی روی برچسب مانند پوشیدن دستکش و ماسک را هنگام استفاده از محصولات سوزاننده باتوجه بخوانید. همچنین سعی کنید از پاک کننده‌های استاندارد بهره ببرید و از مصرف مواد شوینده و پاک کننده‌ها در فضا‌های بسته خودداری کنید. همیشه به این نکته مهم هم توجه داشته باشید که مواد شوینده، ضدعفونی کننده و سفیدکننده را در کمدی نگهداری کنید که در آن قفل باشد تا در دسترس کودکان نباشد.
در چاه‌های فاضلاب گاز‌های زیادی وجود دارد که خطر‌های مختلفی مانند انفجار و خفگی و سوختگی را به دنبال دارد. وجود گاز چاه فاضلاب اغلب به علت وجود باکتری‌های بی هوازی است که در چاه به خاطر نبود اکسیژن زنده هستند و با خوردن باکتری‌های فاضلاب، گاز‌هایی را از خود خارج می‌کنند. برای از بین بردن گاز چاه روش‌های زیادی وجود دارد که به چند روش خانگی برای حیاط‌های ویلایی اشاره می‌کنیم. البته این نکته مربوط به ساختمان‌های قدیمی است که لوله فاضلاب ندرند. در ساختمان‌های امروزی به دلیل تعبیه لوله «ونت» این اتفاق بروز نمی‌کند.
سرکه و جوش شیرین یک ترکیب خانگی است که به راحتی درست می‌شود. نصف استکان جوش شیرین را داخل لوله‌ای که بوی فاضلاب می‌دهد بریزید. سپس خیلی زود یک تا دو لیوان سرکه را مرحله‌ای روی آن اضافه کنید. ترکیب این دو ماده با یکدیگر سبب می‌شود که رسوب و چربی تا اندازه زیادی از بین برود.
نوشابه به دلیل ساختاری که دارد می‌تواند عامل گرفتگی را نرم کند و مسیر لوله را باز کند. از نوشابه برای رفع بوی بد توالت نیز استفاده می‌کنند، اما ترکیب نوشابه با جوش شیرین یک محلول کارآمد در پاک سازی لوله فاضلاب است. با این محلول هم می‌توان برای از بین بردن گاز چاه اقدام و هم بوی بد فاضلاب را مهار کرد. برای این کار کمی جوش شیرین بردارید و آن را داخل لوله توالت خالی کنید. سپس نوشابه را مرحله به مرحله درون دست شویی بریزید و بعد از یک ساعت با آب سرد بشویید.