الهام ظریفیان | شهرآرانیوز امسال شش گروه نمایشی به عنوان نمایندگان خراسان رضوی در بیست وهشتمین جشنواره تئاتر منطقه‌ای سهند تبریز حضور یافتند و در کنار گروه‌های نمایشی منتخب از استان‌های آذربایجان غربی، گیلان، زنجان، اردبیل، همدان، کردستان و قزوین به رقابت پرداختند. این جشنواره با شرکت ۲۹ گروه نمایشی و حضور ۳۲۰ هنرمند روز گذشته به کارش پایان داد.
هنرمندان سه نمایش «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه» از نیشابور، «یه جور دیگه یعنی همین» از مشهد و «برچسب» از کاشمر در بخش صحنه‌ای و همچنین نمایش‌های «سمپوزیوم شمر و مجنون» از سبزوار، «هفت سنگ» از مشهد و «خون بست» از تربت جام در بخش خیابانی در این رقابت‌ها حضور داشتند. در این رویداد فقط نمایش خیابانی «هفت سنگ» از مشهد توانست به جشنواره تئاتر بین المللی فجر راه یابد. در گزارش زیر سراغ سه نفر از این هنرمندان رفتیم و با آن‌ها درباره حال وهوای جشنواره، شرایط حضورشان و کیفیت آثار گفتگو کردیم.
احسان عاقل، کارگردان نمایش صحنه‌ای «برچسب»، در ارزیابی اش از کیفیت نمایش‌های اجراشده در جشنواره به ضرورت آموزش در تئاتر اشاره می‌کند و می‌گوید: کمبود آموزش در تئاتر در همه رشته‌ها ازجمله بازیگری، نویسندگی، کارگردانی، طراحی صحنه و... احساس می‌شود. غیرعلمی بودن نمایش‌ها در این سطح از رقابت‌ها در کشور خیلی عجیب است و مشخص می‌شود که تئاتر ایران خیلی بیشتر از این‌ها به آموزش نیاز دارد.
او تئاتر خراسان رضوی را در مقایسه با دیگر استان‌ها سرآمد توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: خراسان هنرمندان زیادی در تاریخ تئاتر کشور دارد. در این جشنواره هم مانند همیشه گروه‌ها از سایر استان‌ها به صورت جدی منتظر نمایش‌های خراسان رضوی بودند. به نظرم در مجموع بیشتر نمایش‌ها از نظر کیفی از نمایش‌های خراسان رضوی ضعیف‌تر بودند. امیدوارم دست کم دو نمایش از خراسان رضوی به جشنواره فجر بروند.
عاقل همچنین با ارزیابی نمایش‌های خراسانی‌ها نسبت به کار هم استانی هایشان در سال‌های گذشته، می‌گوید: کیفیت نمایش‌های مشهد نسبت به سال‌های قبل ضعیف‌تر شده، ولی از آن سو، کیفیت تئاتر شهرستان‌های استان رشد چشمگیری داشته است. اینکه چرا مشهد با آن گروه‌های حرفهای و فوق العاده اش افت کرده است باید بررسی شود. بخشی از این افت به رفتن افراد باتجربه از تئاتر برمی گردد. باید زمینه بازگشت این افراد فراهم شود، چون سرمایه‌های تئاتری مشهد به گونه‌ای نیستند که کسی بتواند به سادگی جای آن‌ها را بگیرد.
او دلیل رشد تئاتر در شهرستان‌های استان را رشد آموزشگاه‌ها و مؤسسات خصوصی می‌داند و می‌گوید: بخش خصوصی همیشه به توسعه خودش فکر می‌کند، بنابراین باعث رشد در تئاتر می‌شود. دو نمایشی که اکنون از شهرستان‌های کاشمر و نیشابور در جشنواره حضور دارند، از طریق آموزشگاه‌ها به جشنواره آمده اند و این اتفاق خوبی است. به این موضوع باید در شهرستان‌ها توجه شود و به آموزشگاه‌ها بها داده شود.
این هنرمند درباره اعزام گروه‌های تئاتر به جشنواره گفت: کمک هزینه‌ای به ما پرداخت شده است، ولی این رقم به نسبت فاصله زیاد محل برگزاری جشنواره تا خراسان رضوی، بسیار کم است. البته مدیران اداره فرهنگ وارشاد استان تلاششان را کرده و پیگیر بوده اند، ولی ما برای آماده سازی تئاترمان هزینه‌های زیادی کردیم و بعد از برگشت از جشنواره هم باید بتوانیم دوباره کار کنیم.
امیدوارم این توجه از طرف وزارتخانه صورت بگیرد. او با انتقاد از برنامه ریزی‌های دیرهنگام برای برگزاری جشنواره منطقه‌ای می‌گوید: اطلاعات زمان و مکان برگزاری جشنواره خیلی دیر به گروه‌ها اعلام شد. باید زودتر اعلام می‌شد تا گروه‌ها بهتر می‌توانستند آماده شوند و به اجرای بهتری در جشنواره می‌رسیدند. همچنین برگزاری جشنواره در ایام امتحانات دانش آموزان و دانشجویان ناشی از برنامه ریزی نادرست است.
همه جشنواره‌های مناطق نهایت تا ۱۰ دی ماه باید به پایان می‌رسیدند. اعضای بسیاری از گروه‌ها دانش آموز یا دانشجو هستند، اما گویا مسئولان برگزاری جشنواره آن قدر درگیر رفع مشکلات بزرگ‌تر بودند که به زمان بندی و اینکه گروه‌ها چطور می‌توانند در ایام امتحانات دانش آموزان و دانشجویان در جشنواره حاضر شوند، فکر نکردند. حتی شنیدم در مناطق دیگر برخی گروه‌ها مجبور شدند به همین دلیل از حضور در جشنواره انصراف بدهند.
کارگردان نمایش «برچسب» همچنین به گروه بندی نامناسب شهر‌ها در مناطق اشاره می‌کند و می‌گوید: باتوجه به فاصله زیاد، انتخاب شهر تبریز برای گروه‌های نمایش استان خراسان رضوی واقعا مناسب نیست، به ویژه که کمک هزینه مناسبی برای گروه‌ها در نظر گرفته نشده است. اگر کمک هزینه بهتری تعلق می‌گرفت و می‌توانستیم با هواپیما سفر کنیم، شاید مهم نمی‌بود که به کدام شهر اعزام شویم، ولی در اوضاع فعلی باید به گونه‌ای برنامه ریزی می‌شد که گروه‌ها از نظر مالی هزینه کمتری متحمل شوند.
امیراحسان امیرپور، بازیگر و کارگردان نمایش «یه جور دیگه یعنی همین» از مشهد، نیز با انتقاد از برنامه ریزی‌های نامناسب مسئولان جشنواره تئاتر مناطق می‌گوید: وقتی نمی‌توانند جشنواره برگزار کنند، به نظرم نباید برگزار کنند. اولین نکته این است که گروه‌ها باید آرامش و آسایش داشته باشند تا بتوانند کاری را اجرا کنند، ولی می‌بینیم برنامه ریزی‌ها به گونه‌ای می‌شود که اسکان ما در یک نقطه شهر است و برای صرف شام ما را با اتوبوس به جای دیگری که بیش از یک ساعت از محل اسکان دور است، می‌برند. سالن‌های نمایش در تبریز امکانات ندارند و شرایط اجرا برای گروه‌ها مناسب نیست.
در یکی از نمایش‌ها سالن آن قدر گرم بود که تماشاچی‌ها عرق می‌ریختند. به نظرم بودجه جشنواره مناطق را بهتر است روی بودجه جشنواره فجر بگذارند و کار‌ها مستقیم به این جشنواره بروند. جشنواره مناطق اگر با این کیفیت بخواهد برگزار شود، فقط پول هدردادن است و بهتر است برگزار نشود.
گروه‌ها به هرحال در جشنواره فجر با گروه‌های استان‌های دیگر آشنا می‌شوند. حتما لازم نیست در جشنواره منطقه‌ای کار دیگر استان‌ها را ببینند. او نمایش‌های خراسان رضوی را دارای کیفیت بهتری در مقایسه با دیگر استان‌ها می‌داند و می‌گوید: البته هر استانی هم کار‌های ضعیف دارد و هم کار‌های قوی، ولی در مجموع خراسان رضوی قوی ظاهر شده است و حرفی برای گفتن دارد. باید دست کم یکی دو نمایش از گروه‌های خراسان رضوی به جشنواره فجر راه پیدا می‌کردند.
بازیگر اول جشنواره تئاتر استانی امسال با طرح اینکه چرا گروه‌های نمایشی از خراسان رضوی باید به دورترین نقطه ممکن اعزام شوند، می‌گوید: فاصله مشهد تا تبریز بیش از هزار کیلومتر است و با قطار ۲۴ ساعت زمان می‌برد. می‌توانستند گروه‌های خراسان رضوی را به استان‌های هم جوار مانند سمنان اعزام کنند. در تبریز این شرایط فقط برای نمایندگان خراسان رضوی وجود دارد و دیگر گروه‌های نمایشی حاضر در این جشنواره از استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی، قزوین و گیلان هستند که به آذربایجان شرقی نزدیک اند.
او ادامه می‌دهد: نزدیک به صد نفر از خراسان رضوی به جشنواره اعزام شدند. از مسئولان فرهنگی استان توقع می‌رفت که از قبل فکر بلیت آن‌ها را می‌کردند. منظورم صرفا از نظر مالی نیست، بلکه می‌توانستند در تعامل با راه آهن امکان تهیه بلیت را برای ما فراهم کنند. در روز‌های آخر حتی بلیت اتوبوس وجود نداشت و ما به سختی آمدیم.
مهناز پاکدل، نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی «هفت سنگ» که در این رویداد رتبه اول را از آن خود کرد، به جانمایی نامناسب محل اجرای نمایش‌های خیابانی اشاره می‌کند و می‌گوید: باتوجه به اینکه تئاتر خیابانی تعریف مشخصی دارد، محیط مناسبی برای اجرا باید در اختیار داشته باشد. فضای پاساژ باتوجه به تردد زیادی که در آن وجود دارد، برای اجرای نمایش خیابانی مناسب نیست. ما به امکانات خاصی احتیاج نداشتیم، موسیقی زنده داشتیم و حتی به تجهیزات پخش صدا هم نیاز نداشتیم.
با وجود این، مکان مناسبی را برای اجرا در نظر نگرفته بودند. این هنرمند با اشاره به عملکرد خوب نمایندگان خراسان رضوی در جشنواره، می‌گوید: گروه‌های خراسانی باتوجه به شایستگی هایشان به جشنواره تئاتر فجر راه نیافتند. بچه‌ها واقعا تلاششان را کرده بودند، به ویژه در زمان بعد از جشنواره استانی تمرین بیشتری کرده بودند. به نظرم نمایش‌های خراسان رضوی یک سروگردن از بقیه استان‌ها بالاتر و قوی‌تر بودند.
او به نبود برنامه ریزی در اعزام گروه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: در کل تئاتر خیابانی همیشه مظلوم واقع می‌شود، چه در جشنواره استانی و چه در مناطق. قول‌هایی به ما داده شده است که در برگشت، کمک هزینه‌ای به ما پرداخت شود، ولی فعلا با هزینه شخصی خودمان رفته ایم. ما حتی هنوز مبالغ ورودی جشنواره استانی را بعد از گذشت دو ماه از پایان جشنواره دریافت نکرده ایم. در کل آن طور که فکر می‌کردیم شایسته یک گروه تئاتری راه یافته به جشنواره مناطق باشد، حمایت نشده ایم.
او می‌افزاید: گروه بندی نیز اصلا مناسب نبود، چنان که طولانی‌ترین مسافت را ما داشتیم که از مشهد به تبریز رفتیم. ۲۵ ساعت در قطار بودیم و خیلی از ما انرژی کم کرد. می‌شد استان‌هایی در یک گروه قرار بگیرند که از نظر مسافت و وضعیت آب وهوایی به هم نزدیک‌تر باشند.