شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز جشنواره مردمی فیلم «عمار» این روز‌ها چهاردهمین دوره اش را پشت سر می‌گذارد. در این دوره فیلم سازان مشهدی مانند سیزده دوره قبل حضور پررنگی دارند و آثارشان در چندین بخش پذیرفته شده است. براساس اعلام دبیرخانه جشنواره، علیرضا باغشنی با دو اثر «آهنگ و تار و بوته» و «گنج صمان» در بخش مستند جنگ اقتصادی و با اثر «آقای شورا» در بخش ملت قهرمان حضور دارد. دو اثر «میراب» و «سردرگم» از محسن اسلام زاده در بخش نقد درون گفتمانی به نمایش درخواهند آمد.
سیدمحمد محمدی سرشت هم با دو اثر «پسرخاله ها» و «من محمدحسن را دوست دارم» راهی این رویداد شده است. از دیگر فیلم سازان مشهدی که در چهاردهمین دوره جشنواره عمار حضور دارند نیز می‌توان به حسین نژادموسی با اثر «داستان بارانی»، سیدعلی موسی نژاد با پویانمایی «ایلیا در جست وجوی قهرمان»، محسن جهانی با فیلم داستانی کوتاه «آمبولانس»، مهدی میرزابیگی و محسن نخعی راد با فیلم کوتاه «پرستار»، علی سلمانی با اثر «شورشی»، مرتضی علیزاده با فیلم نیمه بلند «خوانا بنویسید»، سروش محمدزاده با سریال «سوران»، محمد مهدی خالقی با ساخت اپیزود شهیدخاوری در سریال «بچه زرنگ»، امیر رویینی و علی کوشا با مستند «جمال الدین» و مسعود دهنوی با مستند «مه آباد» اشاره کرد.
ما در گزارش پیش رو با سه فیلم ساز مشهدی حاضر در چهاردهمین دوره جشنواره عمار هم کلام شده ایم و از آن‌ها درباره ویژگی‌های متمایز این جشنواره با سایر رویداد‌های هنری کشور پرسیده ایم.
محمدمهدی خالقی از سال‌های اولیه جشنواره عمار چه به عنوان دست اندرکار و چه شرکت کننده، حضور فعالی در جشنواره عمار داشته است. امسال هم اثر او (اپیزود شهید خاوری از مجموعه «بچه زرنگ») در بخش سریال این رویداد پذیرفته شده است. خالقی درباره وجه تمایز جشنواره عمار با دیگر رویداد‌های هنری می‌گوید: جشنواره عمار از ابتدا رویدادی برای حمایت از مضامین، فیلم سازان و شخصیت‌های انقلاب اسلامی بوده است؛ یعنی خودش را مدافع انقلاب اسلامی می‌داند. همچنین این جشنواره ذیل موضوعات مشخصی فیلم می‌پذیرد که به معنای کلی مربوط به انقلاب اسلامی یا متناسب با تحولات روز جامعه باشند. نقطه دیگر تمایز جشنواره عمار مردمی بودنش است. عمار سعی می‌کند به سراغ افرادی برود که کمتر در رسانه‌ها دیده شده اند، سپس آثار آن‌ها را در اکران‌های مردمی به نمایش می‌گذارد.
او در پاسخ به اینکه آیا تأکید بر موضوعات خاص، دست عمار را از آثار خالی نمی‌گذارد نیز می‌گوید: جشنواره عمار مضامین مدنظرش را در قالب‌های متفاوت سینمایی، فیلم کوتاه، مستند، پویانمایی، برنامه تلویزیونی و... می‌پذیرد و درواقع محدودیت‌های موضوعی خود را با تنوع قالب هایش جبران می‌کند. به گفته خالقی، جشنواره عمار از اینکه اعلام کند اولویتش محتواست، هیچ ابایی ندارد و به پذیرش آثاری با موضوعات مدنظرش که واجد استاندارد‌های فرمی هم باشند، افتخار می‌کند.
این فیلم ساز بخش دیگری از صحبت هایش را به فرازوفرود‌های جشنواره عمار در این سال‌ها اختصاص می‌دهد: ما اگر بخواهیم نگاه منطقی و عادلانه به روند برگزاری جشنواره عمار داشته باشیم، می‌بینیم این رویداد در زمینه‌هایی رشد داشته و در زمینه‌هایی هم با چالش روبه رو بوده است.
او می‌گوید: جشنواره عمار توانسته است به مرور گستره مخاطبش را گسترش دهد، موضوعات و قالب هایش را متنوع‌تر کند و ارتباط خوبی هم با فیلم سازان برقرار کند؛ اما با چالش بزرگی هم در اکران‌های مردمی اش روبه رو بوده است که علتش را می‌توان تغییرات عمیق و وسیع رسانه‌ها و گسترش تماشای آنلاین آثار دانست؛ بنابراین جشنواره عمار باید به دنبال روش‌ها و خلاقیت‌هایی برای گرم نگه داشتن تنور اکران‌های مردمی باشد. خالقی چالش دیگر جشنواره عمار را آثار زیاد رسیده به این رویداد می‌داند.
به گفته او در دوره‌های قبل آثار کمتری برای هر بخش به جشنواره می‌رسید و داوران می‌توانستند خیلی راحت از میان آن‌ها آثار راهبردی و مطلوب‌تر را انتخاب کنند؛ اما الان تعداد آثار خوب افزایش یافته و کار جشنواره سخت شده است. این فیلم ساز درباره اکران آثار جشنواره عمار در مشهد نیز می‌گوید: سیستم برگزاری جشنواره عمار در مشهد حدود سه چهارسالی است که ضعیف شده است و من از نحوه اکران آثار در مشهد راضی نیستم. درواقع در سال‌های اولیه انگیزه بیشتری برای برگزاری این رویداد وجود داشت، اما در دوره‌های گذشته به دلیل دردسترس قرارگرفتن آثار، کسی پیگیر اکران‌های مردمی نمی‌شود.
سیدمحمد محمدی سرشت که با دو اثر «من محمدحسن را دوست دارم» با محوریت ارادت به امام رضا (ع) و مستند «پسرخاله ها» با محوریت روضه‌های خانگی در چهاردهمین دوره جشنواره فیلم عمار حضور دارد، اطلاق عنوان جشنواره به این رویداد را کافی نمی‌داند. به نظر او عمار یک همایش و گردهمایی میان کسانی است که هرسال در حوزه‌های متنوع جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی دست به تولید آثاری در قالب‌های گوناگون نمایشی می‌زنند. محمدی سرشت جشنواره عمار را رویدادی جریان ساز می‌داند که خودش را فقط به محلی برای نمایش آثار محدود نکرده است.
این هنرمند که از سال‌های ابتدایی راه افتادن این رویداد با آن همراه بوده است، درباره جریان سازی عمار می‌گوید: پیش از جشنواره عمار فیلم سازانی که می‌خواستند در برخی موضوعات ویژه تولید محتوا کنند، محلی برای عرضه نداشتند؛ یعنی نه استاندارد‌های جشنواره‌ها با آثار آن‌ها هم خوانی داشت و نه رسانه ملی آثار این فیلم سازان را می‌پذیرفت. اما زمانی که جشنواره عمار آغازبه کار و خودش را تثبیت کرد، این گزاره در میان علاقه‌مندان مطرح شد که محلی برای ارائه و انتشار آثارشان دارند. ازاین رو، آن‌ها دست به تولید محتوا زدند. به تبع این اتفاق جایی خالی که در برخی حوزه‌ها ازجمله حوزه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی وجود داشت، تا حدودی پر شد. یعنی جشنواره عمار توانست پیوست‌هایی ایجاد کند که کاملا مهم و تأثیرگذار هستند.
او در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به تعریف محور‌های مختلف برای مستند‌های جشنواره عمار بیان می‌کند: جشنواره عمار اولویتش موضوع و محتواست، البته این طوری نیست که کیفیت برایش اهمیت نداشته باشد؛ اما، چون محتوا را اولویت خود گذاشته است، آثار را موضوعی قضاوت می‌کند. برای مثال مستند‌های مرتبط با شهدا در یک بخش، مستند‌های مرتبط با مسائل اجتماعی در بخشی دیگر و... با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
به گفته محمدی سرشت، در جشنواره عمار تاریخ ایران و انقلاب اسلامی به موازات نقد درون گفتمانی اهمیت دارند. یعنی سیاست گذاران جشنواره این انگیزه را در فیلم سازان ایجاد می‌کنند که در هر حوزه‌ای کار بسازند، اثرشان در بخش مرتبط خودش قضاوت می‌شود. این هنرمند درباره نمایش آثار جشنواره عمار در شهرستان‌ها که هنوز مشخص نیست امسال در مشهد رخ دهد یا خیر نیز می‌گوید: کیفیت اکران‌های جشنواره عمار در شهر‌های مختلف غیر از تهران متفاوت است.
برخی استان‌ها همت خوبی دارند و به تبع آن استقبال خوبی هم از اکران آثار عمار صورت می‌گیرد، اما برخی استان‌ها مثل خراسان رضوی و شهر مشهد همت خوبی در اکران آثار عمار ندارند و برنامه ریزی و تبلیغات درستی برای برگزاری این رویداد در آن‌ها صورت نمی‌گیرد. درحالی که هرکدام از آثار عمار چکیده‌ای از یک پژوهش عمیق هستند که اکرانشان می‌تواند به فعالان فرهنگی و عموم مردم بینش خوبی بدهد.
علی سلمانی بعد از آنکه با فیلم کوتاه «شورشی» با محوریت موضوعی فلسطین در جشنواره‌های فیلم کوتاه، رشد، سیمرغ و اختران خوش درخشید، راهی چهاردهمین دوره جشنواره عمار شده است.
او نظرش را درباره تمرکز جشنواره عمار روی برخی موضوعات نیز این گونه بیان می‌کند: الان همه جشنواره‌های دنیا موضوعی با آثار برخورد می‌کنند، حتی در اسکار هم به همین صورت است و ما می‌بینیم برای مثال فیلم «آرگو» در سالی به عنوان بهترین فیلم این رویداد انتخاب می‌شود که فیلم‌های بسیار بهتری ساخته شده بود. یعنی این طوری نیست که بگوییم تمرکز بر موضوع، مختص جشنواره عمار است، اما این رویداد موضعش را درباره اینکه روی مضمون و موضوع فیلم تأکید دارد، صریح‌تر مطرح می‌کند.
به نظر سلمانی تمرکز روی موضوع شاید در کوتاه مدت بر ضعیف بودن کیفیت آثار تأثیر بگذارد، اما از آنجایی که جشنواره عمار از سال ۱۳۸۹ شروع شده و استخوان بندی و قوام پیدا کرده، در این سال‌ها توانسته است آرام آرام رقابتی بین کسانی که حول موضوعات مختلف فیلم می‌سازند ایجاد کند تا آن‌ها را به سمت بهترشدن آثارشان سوق دهد. او بخش دیگری از صحبت هایش را به جریان سازبودن عمار اختصاص می‌دهد: قطعا اگر جشنواره عمار نبود، این روز‌ها شاهد راه یافتن آثار متعددی با موضوعات مرتبط با جبهه انقلاب اسلامی به جشنواره سینماحقیقت یا فیلم کوتاه نبودیم.
درواقع عمار فضایی را برای برخی فیلم سازان ایجاد کرد تا کارشان دیده و نقد شود و بتوانند پیشرفت کنند؛ بنابراین آثارشان به رویدادی مثل جشنواره سینماحقیقت که نگاه فرمی تری به مستند‌ها دارد نیز راه پیدا می‌کند. این فیلم ساز با اشاره به فرازوفرود‌هایی که جشنواره عمار در سال‌های برگزاری اش داشته است، بیان می‌کند: من به جشنواره عمار بعد از ضایعه ازدست دادن فرد بزرگی مثل نادر طالب زاده حق می‌دهم که آن قوت سابق را نداشته باشد و سیاست گذاری هایش بالاوپایین شود؛ اما با وجود همه این فرازوفرود‌ها همچنان معتقدم جشنواره عمار تکلیفش با خودش مشخص است و می‌داند چه اهدافی را دنبال می‌کند.
سلمانی همچنین در صحبت هایش به ارائه راهکار‌هایی برای گسترده ترکردن دایره مخاطبان جشنواره عمار می‌پردازد: هر فردی که وارد عرصه هنر می‌شود، باید تلاش کند حرفش و ایدئولوژی اش را براساس نگاه فطری بشر مطرح کند، نه اینکه صرفا یک گزارش خبری و بیانیه ارائه کند. جشنواره فیلم عمار می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد و فیلم سازان را ترغیب کند تا به موضوعات مدنظرشان از نگاه زبان فطری بشر بپردازند. به این ترتیب، جشنواره عمار می‌تواند مخاطب بیشتری را هم جذب خودش کند.
او در ادامه از اینکه همه رویداد‌ها در تهران برگزار می‌شود، انتقاد می‌کند. به نظر این فیلم ساز جشنواره عمار که بر مردمی بودن جشنواره تأکید دارد، دست کم می‌شود هر سال در یکی از شهر‌های کشور ازجمله مشهد برگزار شود.