به گزارش شهرآرانیوز، در افغانستان امروز که زبان و ادبیات فارسی بیشتر از هر وقت دیگری در غربت قرار گرفته و افرادی که هیچ درکی از اهمیت «دُرِّدری» ندارند، چند صباحی است به قدرت رسیده‌اند و عرصه را بر زبان و ادبیات فارسی تنگ کرده‌اند. وجود استادان، فرهنگیان، نویسندگان و شاعران فارسی زبان تنها دلخوشی و تکیه‌گاه مردمی است که فارسی، زبان مادری آنهاست. در روز‌های گذشته جامعه ادبی افغانستان یکی دیگر از فرزندان صدیق خود را از دست داد. «محمدناصر رهیاب»، استاد دانشگاه، پژوهشگر و از فعالان فرهنگی ولایت هرات که سال‌های زیادی از عمر خود را وقف تناور کردن ریشه زبان فارسی در افغانستان کرده بود، متاسفانه روز یکشنبه ۸ بهمن ماه ۱۴۰۲ در شهر پر رازو رمز هرات چشم از جهان فرو بست. در گفتگو با «سعید حقیقی»؛ روزنامه نگار، استاد دانشگاه هرات و عضو انجمن ادبی هرات که سال‌ها فرصت دوستی و همکاری با ایشان را داشته درباره اهمیت کار‌های استاد ناصر رهیاب برای تقویت زبان فارسی در افغانستان به گفتگو نشستیم.
سعید حقیقی با بیان اینکه ناصر رهیاب در طول عمر پر بار خود به‌خصوص در ۴۰ سال اخیر کار‌های بسیار زیادی در حوزه زبان فارسی انجام داد، چه در زمانی که در آکادمی علوم افغانستان فعالیت می‌کرد و چه در زمانی که به عنوان مدیر مسئول «مجله خراسان» کار می‌کرد، گفت: اما فعالیت عمده استاد زمانی بود که ایشان به دانشگاه هرات رفتند و تدریس را آغاز کردند. ایشان در این دوره که حدود نیمی از عمر ایشان را به خود اختصاص داد کار‌های زیادی انجام دادند. شناخت و فهم روز آمد ایشان از جریان‌های ادبی، نظریه‌های ادبی، عروض و قافیه و ادبیات کلاسیک زبان فارسی به استاد این فرصت را داد که ایشان برای تدریس در دانشگاه هرات از آن توانمندی استفاده کنند. او همزمان با تدریس در دانشگاه، کار‌های پژوهشی و تحقیقی زیادی انجام داد که ثمره این کار‌ها کتاب اول ایشان با عنوان «سپیده داستان نویسی افغانستان» است که محصول روز‌های جوانی استاد است. ایشان در این کتاب به داستان‌هایی که در افغانستان تولید و نشر شده است پرداخته‌اند که گامی بسیار مهم بوده است.
این روزنامه‌نگار افغانستانی ادامه داد: کار بعدی ایشان در عرصه سبک شناسی، نقد ادبی و شعر است. کتاب نقد ادبی ایشان در دو جلد چاپ شده که در دانشگاه تدریس می‌شود. کتاب سبک شناسی ایشان هم به عنوان یک کتاب آموزشی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. کتاب «شعر، هنر زبانی زیبا» که به شعر فارسی و شعر افغانستان پرداخته است همه محصول پژوهش‌های ایشان است. توجه داشته باشیم که ایشان مفاهیمی که در نقد ادبی در غرب متداول است و در ایران هم کار‌های زیادی در این حوزه انجام شده است را در افغانستان بومی‌سازی کردند و نمونه‌هایی که می‌آورند برای کسانی که در داخل افغانستان هستند، کاری نو و بکر است و او از اولین کسانی است که برای بومی‌سازی این نظریه‌ها این کار مهم را انجام داد. استاد همچنین در طول این سال‌ها صد‌ها مقاله در نشریه‌ها چاپ کرده‌اند.
حقیقی تصریح کرد: آموزش بخش دیگری از فعالیت‌های استاد را تشکیل می‌داد. روانشاد ناصر رهیاب در دوره اول طالبان (۱۳۷۴-۱۳۷۹) در خانه خود آموزشگاه «سوزن طلایی» را برای آموزش دخترانی که از درس و آموزش به دور مانده بودند، ایجاد کردند و محصول آن افرادی مثل زنده یاد نادیا انجمن (شاعر معاصر و مشهور افغانستان)، حمیرا قادری (داستان نویس معاصر افغانستان)، ناهید باقی، لیلا رازقی و بسیاری دیگر بودند که همه‌شان محصول همان آموزشگاه خانگی استاد هستند. خود من هم یکی از افرادی بودم که در این آموزشگاه خبرنگاری درس می‌دادم. استاد بسیار در کار خود سخت کوش بودند و تاکید داشتند که دانشجو باید آن چیزی که لازم است را بداند و سرسری از کنار آموزش نمی‌گذشتند. بسیار دقیق بودند و در زمانی که سخن می‌گفتند بسیار سنجیده سخن می‌گفتند.
عضو انجمن ادبی هرات خاطرنشان کرد: استاد رهیاب یکی از چهره‌های مهم و تاثیرگذار انجمن ادبی هرات بودند و در سال ۱۳۷۸ یعنی در دوره اول طالبان که کار انجمن با جدیت آغاز شد، ایشان نقش اساسی و عمده در آنجا و برگزاری محافل و چاپ مجله «اورنگ هشتم» داشتند. محمدناصر رهیاب یکی از شخصیت‌های کلیدی این انجمن بودند و نام ایشان برای همیشه در خاطره‌ها خواهد ماند.
او افزود: متاسفانه امروز به دلایل مختلف وضعیت ادبی و زبان فارسی در افغانستان رونق چندانی ندارد. یکی از دلایل آن این است که بخشی از فرهنگیان و افرادی که در حوزه زبان و ادبیات فارسی کار می‌کردند در دو سال گذشته کشور را ترک کرده‌اند. ما در ۲۰ سال گذشته شاهد فعالیت نهاد‌های فرهنگی زیادی در افغانستان بودیم که متاسفانه امروز فعالیت کمتری دارند. حضور فرهنگیان در این نهاد‌ها گسترده بود، اما امروز این فعالیت وجود ندارد. نمی‌توان انکار کرد که نگاه حاکمیت فعلی به زبان و ادبیات فارسی خیلی دوستانه نیست. برخورد حاکمان با زبان فارسی و سیاست‌های فرهنگی آن‌ها درباره مسائل فرهنگی محدودیت‌های زیادی برای دوست‌داران زبان فارسی وضع کرده و روی وضعیت زبان فارسی در افغانستان تاثیر زیادی دارد. همچنین نبود بسیاری از چهره‌های تاثیرگذار در حوزه ادبیات فارسی که امروز در کشور نیستند هم بر این وضعیت تاثیر گذاشته است. این‌ها همه می‌تواند تاثیر بسیاری بر روی فرآورده‌های ادبی در افغانستان داشته باشد.