به گزارش شهرآرانیوز مشهد تا سال ۱۳۶۳ برخلاف دیگر شهر‌های کشور جایی به‌نام معراج شهدا نداشت؛ شهدای مشهدی دفاع مقدس را که از جبهه به مشهد منتقل می‌کردند، یا از مسجد بنا‌های خیابان خسروی تشییع می‌کردند یا از سردخانه بیمارستان قائم (عج). حوالی سال ۱۳۶۳ قرار شد مشهد هم صاحب معراج شهدا شود و علی‌اکبر رضایی‌بحرآبادی که آن‌موقع مسئول تعاون لشکر ۵ نصر خراسان بود، مسئول این کار شد و درنهایت قرعه ساخت معراج مشهد به‌نام زمینی در بولوار توس و ابتدای شهرک امام‌هادی (ع) افتاد.
زمینی که مالک شخصی داشت و پس از گفتگو و مذاکره، حاضر شد آن را به سپاه اجاره بدهد و درنهایت با کمک‌های مردمی و بودجه‌ای که سپاه اختصاص داد، معراج شهدای مشهد پا گرفت و از آن تاریخ به بعد همه شهدای مشهدی جنگ، اول به معراج آورده می‌شدند، سپس شست‌وشو و کفن می‌شدند و پس از شناسایی توسط خانواده‌ها از همین مکان تا حرم‌مطهررضوی و بهشت‌رضا (ع) تشییع می‌شدند.
طبق مستندات موجود، از سال ۱۳۶۳ تا یک‌سال بعد از پایان جنگ، معراج میزبان پیکر بیش از ۱۶ هزار شهید بوده است؛ اما عملیات مرصاد که تمام شد، زمین اجاره‌ای معراج شهدا به مالک آن تحویل داده شد و خیلی طول نکشید که به کارگاه تانکرسازی و تعمیرگاه خودرو و... تبدیل شد.
این تغییر کاربری چندان به مذاق مردم، یادگاران دفاع مقدس و خانواده‌های شهدا خوش نیامد تا اینکه پس از کش‌وقوس‌های فراوان در اوایل دهه ۹۰، زمین و ساختمان‌های معراج شهدا تملک و این مکان مقدس پایگاه ترویج فرهنگ هشت سال دفاع‌مقدس شد و حالا و پس از سال‌ها، شهرداری قرار است معراج شهدای مشهد را بازسازی و کاربری پیشین آن را به‌نوعی احیا کند.
«قدمگاه» نام مستندی بود که در اوایل دهه ۸۰ با موضوع معراج شهدای مشهد ساخته شد و تغییر کاربری معراج مشهد به تعمیرگاه و مرکز گازسوزکردن خودرو برای اولین‌بار در این مستند به نمایش درآمد. انتقاد‌های تندی که در مستند قدمگاه مطرح شده بود، اجازه نداد این کار تصویری در تلویزیون پخش شود، اما باعث شد مسئولان فرهنگی و اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به فکر احیای دوباره این مکان هویتی و تاریخی بیفتند.
دی ۱۳۸۴، نامه‌ای از معاونت مهندسی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به‌دست شهرداری مشهد رسید که در آن پیشنهاد شده بود شهرداری معراج شهدای مشهد را تملک و آن را احیا کند. شهرداری این نامه را به شورای وقت شهر مشهد فرستاد و با موافقت شورا، فرایند تملک معراج آغاز شد.
مالک بنا در ابتدا با فروش مخالفت کرد، اما وقتی بعد از مذاکرات طولانی به فروش ملکش راضی شد، به‌دلیل نبود سند رسمی پرونده این ماجرا خیلی زود بسته شد. یک‌سال بعد، بار دیگر شهرداری برای خرید زمین معراج شهدا اقدام کرد و حتی از دادستانی هم کمک خواست، اما مخالفت مالک با فروش زمین، باعث شد که باز هم احیای معراج شهدا به بن‌بست بخورد.
شهریور ۱۳۸۶، سیدمحمد پژمان، شهردار وقت مشهد، در نامه‌ای دستور داد تا به هر شکل ممکن که می‌شود، زمین و ساختمان‌های معراج شهدا تملک شود که این‌بار هم بنا به دلایلی توافق با مالک حاصل نشد تا معراج شهدای مشهد همچنان در قالب تعمیرگاه و صافکاری به کار خودش ادامه بدهد. با این همه، اما تلاش شهرداری برای تملک این بنای باارزش متوقف نشد و از این سال تا حوالی سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ با هر شکل و شیوه‌ای که می‌شد، برای خرید زمین معراج شهدا اقدام کرد، اما هربار بنا به دلایلی به در بسته خورد.
ماجرای تملک معراج شهدا از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ تقریبا مسکوت ماند، اما شورای شهر مشهد در ۸ مهر ۱۳۹۳، به‌صورت مستقیم به ماجرای معراج شهدای مشهد وارد شد و در مصوبه‌ای به شهرداری تکلیف کرد که به‌دلیل حاصل‌نشدن توافق با مالک زمین معراج در هفت سال گذشته، از طریق اعمال ماده ۹ خرید و تملک زمین‌ها برای اجرای برنامه‌های عمومی و عمرانی دولت و شهرداری‌ها، بنای معراج را تملک کند.
فرایند توافق و اعمال این ماده قانونی برای تملک و احیای معراج تقریبا هشت‌ماه طول کشید تا اینکه در اردیبهشت ۱۳۹۴ معراج شهدای مشهد پس از سال‌ها دوباره برای مردم بازگشایی و به پایگاهی فرهنگی برای نشر و ترویج دفاع مقدس تبدیل شد.
اما شهریورماه امسال و در آستانه هفته دفاع مقدس، یوسف اسماعیل‌زاده، معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی شهرداری مشهد، اعلام کرد که معراج شهدا به‌زودی بازسازی می‌شود؛ وعده‌ای که همین چند روز پیش بالاخره محقق شد.
محمدرضا قلندرشریف، شهردار مشهد، در پستی اینستاگرامی از آغاز فرایند بازسازی این مکان هویتی و تاریخی و مقدس شهر مشهد خبر داد و نوشت: «برای مشهدی‌هایی که دوران دفاع مقدس را به‌خاطر دارند، «معراج شهدا» یکی از خاطره‌انگیزترین بنا‌های شهر حساب می‌شود؛ جایی که دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها میزبان لاله‌های گلگون‌کفنی بود که باارزش‌ترین دارایی خود یعنی جانشان را کف دستشان گرفتند و رفتند برای دفاع از این آب و خاک. معراج شهدا یک سرمایه معنوی بسیار ارزشمند برای شهر آقا امام‌رضا (ع) است؛ سرمایه‌ای که غبار غفلت موجب شده بود تا سال‌ها نسبت به آن بی‌توجهی صورت گیرد و شرایط ظاهری مناسب و شایسته‌ای نداشته باشد. خیلی پیگیری کردیم تا دستی به سر و روی این بنای فاخر فرهنگی شهر بکشیم.
شورای شهر مخصوصا کمیسیون فرهنگی هم در بحث حمایت، سنگ‌تمام گذاشتند و بالاخره شد آنچه که باید می‌شد؛ شروع عملیات اجرایی بازسازی معراج شهدا. بازسازی صرف را دنبال نمی‌کنیم؛ نماد‌های مختلفی طراحی شده است که رنگ‌وبوی هنری و فرهنگ ایثار و شهادت دارد و به‌لطف خدا یک مجموعه فرهنگی شایسته را خواهیم داشت. ان‌شاءا... که یک‌ساله بتوانیم پروژه را جمع کنیم و به سرمنزل مقصود برسانیم تا بیش از این شرمنده شهدا نباشیم.»
نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد نیز در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، بر بازسازی این بنای هویت‌بخش شهر تأکید کرد و گفت: بازسازی معراج شهدای مشهد و قرارگرفتن آن در اختیار مردم از اولویت‌های مهم شورای شهر و جزو درخواست‌های مهم مردم از مدیریت شهری بود و این کار البته باید زودتر انجام می‌شد. با این همه، شهرداری باید این عنصر هویت‌بخش شهر مشهد را که خاطرات زیادی از رشادت‌های خانواده‌های شهدا در خود دارد، با نگاه علمی و با حفظ هویت خودش بازسازی کند.
مهدی ناصحی ادامه داد: معراج شهدا یک ظرفیت باارزش فرهنگی برای شهر مشهد است و باید برنامه‌های فاخری برای این مکان طراحی و ظرفیتی برای یادآوری خاطرات شهدا و خانواده‌های آن‌ها ایجاد شود؛ خانواده‌های شهدا و بسیاری از مردم از لحظه رویارویی با پیکر‌های شهدا خاطرات زیادی دارند.
وی با بیان اینکه کار بازسازی معراج شهدا باید به‌سرعت تمام شود و این مکان هویتی در اختیار مردم قرار بگیرد، تصریح کرد: معراج شهدای مشهد مثل سایر زیرساخت‌های فرهنگی شهر باید در اختیار شهرداری مشهد باشد و مدیریت شهری با همکاری سایر سازمان‌های مردم‌نهادی که در این عرصه تجربه‌های موفقی دارند، برای احیای دوباره معراج شهدا و اجرای برنامه‌های فرهنگی در آن همکاری کند.
معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد هم در مصاحبه‌ای با شهرآرا با اشاره به اهمیت و قداست معراج شهدا بیان کرد: معراج شهدای مشهد محل آخرین وداع و دیدار خانواده‌های شهدا با آن‌هاست و مکانی مقدس به‌شمار می‌آید و همه تلاش ما در بازسازی معراج شهدا این است که فضایی ترسیم کنیم که متناسب با جایگاه این مکان باشد و کرامت شهدا و تکریم مقام شامخ شهید و شهادت در آن صورت بگیرد.
جاوید کیانی با تأکید بر طراحی فاخری که برای بازسازی معراج شهدا در نظر گرفته شده است، افزود: بازسازی معراج شهدا موضوعی بود که هم شورای اسلامی شهر مشهد به‌شدت پیگیر آن بود و هم اینکه دغدغه شهردار مشهد و شهردار منطقه ۱۰ بود و باید اجرایی می‌شد. معراج شهدا قرار است براساس طرحی فاخر بازسازی شود و این مکان به‌نوعی به موزه معراج تبدیل خواهد شد. امیدواریم که با حمایت‌های شورای شهر و تلاش شهرداری منطقه، بازسازی معراج شهدای مشهد تا پایان این دوره و حتی زودتر به پایان برسد و در اختیار مردم قرار بگیرد.
جزئیات بازسازی معراج شهدا و طرح آن را وحید برجسته‌نژاد، شهردار منطقه ۱۰، برای شهرآرا تشریح کرد و توضیح داد: شهرداری مشهد پس از رفع مشکلات این مجموعه عملیات اجرایی بازسازی آن با نماد‌های به‌یادماندنی را آغاز کرده است. عملیات بازسازی معراج در مساحتی به‌متراژ ۱۳۰۰ مترمربع انجام خواهد شد و دوازده‌ماهه به پایان خواهد رسید و برای آن ۲۲ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته‌ایم.
وحید برجسته‌نژاد با اشاره به المان‌ها و نماد‌هایی که برای این مجموعه طراحی و در جریان بازسازی معراج در آن جانمایی خواهند شد، تصریح کرد: در بازسازی مجموعه فرهنگی معراج شهدای خراسان نماد‌هایی مثل یادمان عروج، نماد شهادت، هشت دروازه بهشت (نماد هشت سال دفاع مقدس) مجسمه سرو به‌عنوان نماد علم عزاداری امام‌حسین (ع)، ضریح و سایر نماد‌های متناسب با فرهنگ ایثار و شهادت طراحی، جانمایی و نصب خواهد شد. ضمن اینکه با احداث طبقه منفی‌یک معراج شهدا، شهروندان محله توس می‌توانند از خدمات فرهنگی‌آموزشی آن استفاده کنند.
وی ادامه داد: همچنین پل عابر پیاده ابتدای خیابان امام‌هادی (ع) نیز با‌توجه‌به هم‌جواری با معراج شهدا با المان سربند شهدا فضاآرایی خواهد شد.