به گزارش شهرآرانیوز یکی از شعار‌های این دوره شورای اسلامی شهر و البته مدیریت شهری مشهد، موضوع هوشمندسازی و به تبع آن شهر هوشمند است. در این راستا نقش سازمان فناوری ارتباطات و اطلاعات شهرداری مشهد به عنوان یکی از بسترسازان شهر هوشمند پررنگ است. این سازمان یا همان سازمان فاوا را می‌توان به عنوان یکی از تخصصی‌ترین سازمان‌های شهری مشهد دانست که در حال حاضر با حضور جوانان نخبه شهرمان خدمات شهرداری را در بستر‌های الکترونیک به مردم عرضه می‌کند. نیمه شهریورماه امسال بود که شهردار مشهد، محمدرضا سمیعی را که تجربه‌ای طولانی در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات شهرداری دارد به عنوان مدیرعامل سازمان فاوای شهرداری انتخاب کرد.
سمیعی که دکترای مدیریت فناوری اطلاعات با گرایش کسب و کار هوشمند دارد از زمان تصدی در پست جدید خود درصدد است تا فعالیت‌هایی را که از گذشته در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت شهری مشهد آغاز شده است به سرانجام برساند و علاوه بر آن بستر‌های جدیدی مانند پرداخت بهای بلیت اتوبوس از طریق تلفن همراه برای زائران و مجاوران ایجاد کند. در این گفتگو سعی شده است اهداف، برنامه‌ها و اقدامات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مدیریت شهری توسط مدیرعامل سازمان فاوای شهرداری مشهد تشریح شود.
این سازمان در حوزه آی‌سی‌تی فعالیت می‌کند. شهرداری مشهد اکنون در یکی از اقسام فناوری دنیا که همان فناوری اطلاعات است فعالیت دارد و در این راستا اصلی‌ترین وظیفه این حوزه تأمین زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
تأمین زیرساخت‌ها در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انجام می‌شود. در حوزه سخت‌افزاری شبکه ارتباطی بین ساختمان‌های شهرداری ایجاد کرده‌ایم و آن را مدیریت می‌کنیم. همچنین در حوزه امنیت مرتبط با زیرساخت‌های فیزیکی مدیریت شهری نیز فعال هستیم و در این راستا مرکز داده‌ای داریم که تمام سرور‌ها را با استاندارد‌های مربوط مدیریت می‌کند.
در حوزه سخت‌افزاری نیز مدیریت زیرساخت شبکه دکل‌های مخابراتی با ماست. در حوزه نرم‌افزاری نیز، زیرساختی به نام زیرساخت اطلاعات مکانی داریم. در این راستا سامانه‌ای در شهرداری ایجاد شده که اطلاعات مکان‌مند شهرداری در آنجا ذخیره شده است و از این زیرساخت به نرم‌افزار‌های مختلف سرویس‌دهی می‌شود.
وظیفه دوم سازمان فناوری ارتباطات و اطلاعات پس از تأمین زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، ارائه سرویس بر پایه زیرساخت‌های ایجاد شده به شهروندان و کارکنان شهرداری مشهد است. در نهایت تأمین امنیت وظیفه سوم ماست. اکنون موضوع‌های امنیت سایبری پررنگ شده و دغدغه زیادی برای شهرداری ایجاد کرده است و باید امنیت ارتباطات در حوزه سخت‌افزاری و سرویس‌های نرم‌افزاری را هم تأمین کنیم.
اینکه چه تعداد سامانه در داخل شهرداری وجود دارد، دارای اهمیت نیست. ما اگر به عنوان مثال ۱۰۰۰ سامانه هم داشته باشیم، جامع‌نگری در فرایند‌های سامانه‌هاست که اهمیت دارد. بنابراین، برقراری ارتباط بین فرایند‌ها و سامانه‌ها و خودداری از افزودگی اطلاعات و فرایند‌ها مهم است.
البته در برخی مقاطع با توجه به نگاه مقطعی و اقتضائات زمانی، سامانه‌ای ایجاد شده است، اما اکنون برای ارتباط‌گیری بین سامانه‌ها درگاهی داریم که این درگاه نرم‌افزاری درحال ارتباط‌گیری بین سرویس‌هاست. همچنین سامانه‌های بین شهرداری مشهد و سامانه‌های بیرونی از بدنه شهرداری در حال ارتباط با هم هستند، اما در مجموع اولویت ما در موضوع سامانه‌ها و نرم‌افزار‌ها روی سه محصول درگاه شهرداری، نرم‌افزار شهرمن و من‌کارت است.
نخستین محصول دارای اولویت ما در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد، درگاه خدمات غیرحضوری به شهروندان به نشانی sm.mashhad.ir است. از سال‌های گذشته شهرداری مشهد طلایه‌دار شعار شهر هوشمند بوده است و در این راستا اولویت ما این است که شهروندان برای انجام کار‌های خود در رابطه با شهرداری از طریق بستر الکترونیک وارد شوند و به حضور فیزیکی در شهرداری نیاز نباشد. اکنون روی این موضوع تمرکز کرده‌ایم و سعی داریم خدمات ارائه شده به شهروندان مانند ارائه خدماتی همچون پروانه ساختمانی یا پایان‌کار به صورت الکترونیکی و بدون حضور فیزیکی انجام شود.
در این راستا سعی کرده‌ایم درگاه شهرداری را با گرافیکی مطلوب و به صورت ساده برای شهروندان طراحی کنیم. همچنین خدمات ارائه شده برای شهروندان بدون در نظر گرفتن ساختار‌های داخلی شهرداری دسته‌بندی شده است. به عنوان مثال یک دسته را به عنوان ساختوساز ایجاد کرده‌ایم تا فرایند‌های مربوط به ساختوساز برای شهروندان در این دسته قرار گیرد.
اکنون هفت دسته ملک و ساختوساز، عوارض، استعلام، مشاغل و خدمات، حمل‌ونقل، فضای‌سبز و فرهنگی و ورزشی در درگاه شهرداری برای شهروندان ایجاد شده و ذیل این دسته‌بندی نیز خدمات شناسایی و اکنون ۷۳ خدمت شهرداری به صورت الکترونیک در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
خدمت اعلام ضابطه ساختوساز یکی از پرکاربردترین خدمات ارائه‌شده در درگاه شهرداری است. از ابتدای راه‌اندازی این خدمت تاکنون ۲۰۰ هزار نفر از این خدمت استفاده کردند و به صورت ماهیانه ۶ هزار نفر برای دریافت این خدمت به درگاه شهرداری مراجعه می‌کنند.
همچنین در خدمت نوبت‌دهی معاینه فنی به صورت میانگین ۵ هزار نفر در ماه این خدمت را دریافت می‌کنند و تاکنون ۷۰ هزار نفر موفق به دریافت این خدمت شهرداری شده‌اند. خدمت عوارض نوسازی و خودرو نیز جزو خدمات پرکاربرد بوده است. ماهانه حدود ۱۲۰۰ نفر برای دریافت این خدمت به سایت شهرداری مراجعه می‌کنند و تاکنون ۶۰ هزار نفر موفق به دریافت این خدمت شده‌اند و در نهایت خدمت رزرو سالن‌های ورزشی نیز یکی از خدمات پرکاربرد بوده است، بدین ترتیب که از ابتدای راه‌اندازی این خدمت ۵۰ هزار نفر دریافت‌کننده این خدمت بوده‌اند.
پیگیری نامه‌های اداری، سرویس درخواست پرونده شهرسازی و اتصال درگاه شهرداری مشهد به پنجره ملی خدمات هوشمند دولت در سال جاری جزو خدماتی است که در درگاه شهرداری برای شهروندان مشهدی ایجاد شده است.
اکنون تلفن همراه یکی از وسایل پرکاربرد برای مردم و جزو الزامات زندگی است. در این راستا علاوه بر اینکه شهروندان امکان دریافت خدمات را از طریق سایت دارند، نرم‌افزار شهر من نیز با ارائه سیزده سرویس به شهروندان فعال است و در راستای آسان‌سازی کار‌های مردم دیگر نرم‌افزاری از سوی شهرداری مشهد ایجاد نمی‌شود.
سرویس‌هایی مانند پارک حاشیه‌ای، خرید بلیت مترو، نقشه همراه و نوبت‌دهی معاینه فنی جزو سرویس‌هایی است که در این نرم‌افزار وجود دارد. همچنین بسته‌های فرهنگی و تشویقی مانند امتیازدهی به پیاده‌روی افراد و تبدیل آن به ریال برای دریافت خدمات، یا تفکیک زباله از مبدأ جزو سرویس‌های ویژه‌ای است که از طریق نرم‌افزار شهر من به شهروندان ارائه خدمت داده می‌شود.
در حال حاضر نیز تمام سعی ما این است که نرم‌افزار شهر من در تلفن همراه تمام مشهدی‌ها نصب شود و برای همین تمرکز ما بر گسترده شدن اطلاع‌رسانی برای نصب این نرم‌افزار است.
بهره‌برداری از «من کارت» از سوی شهرداری مشهد یکی از اقدامات موفق در بین کلان‌شهر‌های کشور بوده است. این خدمت از سال ۱۳۹۰ عملیاتی شده و اکنون حدود ۶ میلیون کارت صادر و در اختیار مردم قرار گرفته که ۳ میلیون کارت فعال است.
در شهر مشهد به صورت روزانه حدود یک‌میلیون تراکنش از مترو و اتوبوس از طریق من‌کارت ثبت می‌شود و البته افق ما این است که روزبه‌روز استفاده از من‌کارت کمتر و مسیر جایگزین آن یعنی پرداخت بهای خدمات خرد از طریق تلفن‌همراه گسترش یابد. در این راستا امکان پرداخت بهای مترو از طریق تلفن‌همراه ایجاد شده و سال آینده نیز این امکان برای پرداخت بهای اتوبوس فراهم خواهد شد. البته استفاده از تلفن‌همراه برای پرداخت بهای اتوبوس و مترو و گسترش آن به‌معنای حذف من‌کارت نیست؛ اما سعی داریم نقش من‌کارت را در پرداخت بهای اتوبوس و مترو کم‌رنگ کنیم.
امنیت فضای تبادل اطلاعات یک موضوع نسبی است. ما به صورت مداوم با تهدیدات فضای سایبر مواجه هستیم و آن‌ها را شناسایی می‌کنیم و سعی در ارتقای امنیت خود به صورت لحظه‌ای داریم و درعین‌حال باید راهکار‌های پیشگیرانه هم داشته باشیم.
در راستای پیشگیری از حملات سایبری و با توجه به سیاست‌های کلان کشور، در تمام تولیدات نرم‌افزاری خود پیوست امنیتی را در قرارداد‌ها لحاظ می‌کنیم و برای نهاد‌های متولی آن ممیزی و گواهی‌نامه امنیتی صادر می‌شود. همچنین به‌صورت مدام تست نفوذ روی نرم‌افزار‌ها انجام می‌شود و در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد واحدی در این حوزه داریم که روزانه حملات را شناسایی و آن‌ها را دسته‌بندی می‌کند. این واحد در زمان حملات، اقدامات ضرب‌الاجلی مانند به‌روزرسانی سرور‌ها و حتی خاموش کردن لحظه‌ای سرور‌ها را انجام می‌دهد.
خوشبختانه با توجه به سیاست‌های سختگیرانه، تمام سعی ما این است در این حوزه دچار خسران نشویم و البته شهرداری مشهد تنهاکلان‌شهر کشور است که گواهی‌نامه ایزو ۲۷۰۰۱ درباره امنیت اطلاعات را دریافت کرده است و سال آینده نیز نسخه ۲۰۲۲ این گواهی‌نامه را دریافت خواهیم کرد.
سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری متولی هوشمندسازی است، اما ما متولی شهر هوشمند نیستیم؛ چرا که در شهر هوشمند نگاه خلاقانه و تفکر هوشمند برای ارائه راه‌حل به‌منظور حل مسائل به روش هوشمند اعلام شده است. براساس شاخص‌های ارائه‌شده ازسوی اتحادیه اروپا، شهر هوشمند شش محور دارد که حکمرانی هوشمند، مردم هوشمند، حمل‌ونقل هوشمند، محیط‌زیست هوشمند و اقتصاد هوشمند بخشی از آن است. به‌عنوان‌نمونه یکی از شاخص‌های شهر هوشمند در محیط‌زیست هوشمند تفکیک زباله از مبدأ از سوی شهروندان است که این موضوع زیاد به سازمان ما برنمی‌گردد، اما جزو شاخص‌های شهر هوشمند محسوب می‌شود.
سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری برای همین موضوع تفکیک زباله از مبدأ می‌تواند ابزاری مبتنی بر فناوری اطلاعات را آماده کند تا حداقل جمع‌آوری زباله تفکیک‌شده از مبدأ برای شهروندان تسهیل شود و اکنون بستر آماده و در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
همچنین یکی دیگر از شاخص‌های شهر هوشمند، میزان سرانه مطالعه شهروندان است. این سرانه ربطی به ما ندارد، اما فناوری می‌تواند با ایجاد نرم‌افزار‌ها یا تولید کتاب‌های صوتی، در این حوزه نقش‌آفرین باشد؛ بنابراین خیلی از شاخص‌های شهر هوشمند صرفا مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست، اما این حوزه با در اختیار قراردادن ابزار‌ها می‌تواند بستر را فراهم کند.
البته حوزه حکمرانی هوشمند، ارتباطی مستقیم با وظایف ما در سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد؛ بدین‌صورت که خدمات ارائه‌شده به شهروندان در بستر غیرحضوری فراهم شود که اکنون در شهرداری بخش درخورتوجهی از این بستر فراهم شده است و همچنان در حال کار هستیم.
همچنین شهر الکترونیک در ذیل شهر هوشمند قرار گرفته است. یکی از شاخص‌های شهر الکترونیک و هوشمندسازی، ایجاد بستر‌های موردنیاز برای عارضه‌های شهری مانند بازار، معابر، پارکینگ‌ها و پارک‌هاست که برای این موضوع در سال آینده برنامه‌هایی داریم. همچنین ایجاد المان‌های هوشمند مانند همان المانی که در مترو به نام المان تندرستی نصب شده بود، در دستورکار است تا در سال آینده چند المان هوشمند را در شهر مشهد داشته باشیم.
هوش مصنوعی در حال فراگیری است و رهبر معظم انقلاب نیز روی آن تأکید دارند. ما هم سعی داریم در همه محصولات خود و ابزار‌های پشت آن مبتنی بر هوش مصنوعی عمل کنیم. تاکنون برخی اقدامات مبتنی بر هوش مصنوعی در شهرداری مشهد انجام شده است؛ اما این موضوع در آینده بیشتر استفاده خواهد شد.