ابوالفضل مکرمی‌فر - مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی
روزگار ما، روزگار انفجار اطلاعات و گسترش ارتباطات است، انقلاب هزاره جدید که به لطف شبکه مجازی روی داد مرز‌های سیاسی و جغرافیایی را به هم زده است.
انسان هزاره جدید برای بهره‌مندی از امکانات، موقعیت‌های بسیار بیشتری در اختیار دارد و گویی نهضت اومانیستی و انسان‌مدار در این هزاره بزرگ‌ترین آرمان خود را رفاه و آسایش خود قرار داده است. بدین ترتیب است که اینترنت و دنیای مجازی تعریف جدیدی از زندگی ارائه کرد و نسل دیجیتال امروزه به‌جای آنکه درگیر سختی‌های ملموس برای رفع مایحتاج شود، در هزارتو‌های شبکه عنکبوتی و درهم‌تنیده www نیاز خود را تأمین و برآورده می‌کند.
صنعت گردشگری نیز به مدد فضای مجازی و با ظهور فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به وجود آمده در کنار شکل سنتی خود، چهره نوینی کسب کرده و آن مبحث گردشگری در فضای مجازی اینترنت است.
گردشگری مجازی را می‌توان به‌کارگیری تکنولوژی نوین اطلاعاتی و ارتباطی همزمان و ارائه ترکیبی از تصاویر، نما‌های سه‌بعدی، ویدئو، صوت و نما‌های با منظره باز وسیع (۳۶۰ درجه) از نقاط گردشگری تعریف کرد که با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، صنعت سامانه جغرافیایی اطلاعاتی و ابزار‌های واقعیت مجازی، فضا‌های واقعی را شبیه‌سازی می‌کند و به کاربر امکان می‌دهد در هر جا و هرزمان به بازدید، سفر و جستجوی اماکن زیارتی و گردشگری بپردازد.
توجه بیشتر به برنامه‌ریزی درزمینهٔ گردشگری در ایران ازآن‌رو لازم است که یک معرفی خوب در مدتی بسیار کوتاه و یک تصویر تأثیرگذار در کوتاه‌ترین زمان در فضای سایبر می‌تواند در جذب مشتری مؤثر باشد، برای درک بهتر فاصله کنونی گردشگری سایبر در ایران با دیگر مناطق جهان کافی است تنها چند صفحه وب مرتبط با این مقوله در کشور‌های دیگر را مشاهده کنیم. از وب‌سایت هتل‌ها گرفته تا شهرداری‌ها و شرکت‌های فعال درزمینهٔ توریسم، آنگاه می‌بینیم که دیگران با امکانات نرم‌افزاری برابر با ما چه‌کار‌هایی انجام می‌دهند. به‌طور یقین منظور ما شبیه‌سازی و کپی‌برداری از کار‌های دیگران نیست به‌ویژه اینکه برنامه‌نویسان و طراحان ایرانی صفحات وب، خود هرکدام ایده پردازان ماهری هستند و در صورت وجود بازار رقابتی در این زمینه می‌توانند خلاقیت خود را به ظهور برسانند.
اما باید این نکته را فراموش نکرد که گردشگری مجازی فقط به‌عنوان مقدمه و پیش‌نیاز اطلاعاتی گردشگری واقعی است که می‌تواند زمینه شناخت را برای گردشگران فراهم کند و برای شناخت بیشتر، هیچ‌چیزی را بدون حضور واقعی و احساس حضور در اماکن زیارتی گردشگری نمی‌توان مقایسه کرد.
در شرایط بحرانی مانند بیماری کرونا، جنگ و... که مانع از رفتن به سفر می‌شود شاید بتوان با استفاده از گردشگری مجازی به حداقلی از آگاهی و شناخت از جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری دست‌یافت و این شناخت حداقلی و گردشگری مجازی به‌جز با تبلیغات مؤثر حاصل نمی‌شود.
به جرئت می‌توان گفت درآمد‌های نجومی ناشی از گردشگری، ساده و تصادفی نیست سیاست گزاری در جهت جلب و جذب گردشگر در جهان امروز پیچیدگی‌های خاصی دارد.
گردشگری در این عصر، هم به‌صورت عینی و هم به‌صورت ذهنی، در فضای حقیقی و مجازی گسترش فراگیر یافته است به‌طورکلی، استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات گسترش آن درزمینهٔ عرضه و تقاضای گردشگری سبب شده است که گردشگران، پیش از سفر به ارزیابی و بررسی مقاصد گردشگری بپردازند در شرایط کنونی نیز بهترین فرصت برای استفاده حداکثری از صنعت گردشگری مجازی نه‌تن‌ها در ایران بلکه در سراسر دنیا ایجاد شد.
باید منتظر جایگزین شدن شیوه‌های قدیمی گردشگری با شیوه‌های جدید باشیم در این دهکده، سفر و گردشگری در کنار توسعه دیگر صنایع، با چالش‌های جدیدی مواجه شده و این امر به ظهور عاملان اطلاعاتی آنلاین جدید و انواع گردشگری منجر شده است.
گردشگری مجازی یکی از نمود‌های شگفت‌انگیز جامعه تماشاگر است در این گردشگری تصویر است که دنیا را به ما می‌شناساند نه حس واقعی حضور در مکان.
پیشنهاد می‌شود با استفاده از فضای مجازی در توسعه گردشگری، نگرش جدیدی ایجاد کرد در ابتدا بازدیدکننده مجازی سپس بازدیدکننده واقعی ایجاد کرد، با استفاده از فنّاوری، محیطی ایجاد کنیم که مردم بتوانند سفر و گردشگری را تجربه کنند و به‌وسیله تعامل با شبیه‌سازی‌های حوادث واقعی با محیط ارتباط برقرار کنند و یا تصویری برای خودشان ایجاد کنند و باعث شکل‌گیری اجتماع گردشگری مجازی شوند.
اگرچه استفاده مؤثر از پتانسیل گردشگری مجازی در چند ماه اخیر در ایران شدت گرفته است، اما هیچ‌گاه جایگزین سفر واقعی نخواهد شد و صرفاً این امکان را فراهم می‌کند که به‌عنوان مقدمه پیش‌نیاز اطلاعاتی گردشگری زمینه شناخت ناشناخته‌ها فراهم شود.
در این شرایط، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای رونق مجدد صنعت گردشگری و سفر‌های واقعی مهم‌ترین اولویت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و کارشناسان گردشگری در بخش‌های دولتی و خصوصی است.