به گزارش شهرآرانیوز «بحران» واژه‌ای است که در سال‌های اخیر برای وضعیت آبی کشور به کار می‌رود. در این بین خراسان رضوی جزو استان‌هایی است که بار‌ها برای آن وضعیت قرمز حوضه آبی اعلام شده است. در این شرایط به طور طبیعی انتظار می‌رود که اعتبارات آب به افزایش بهره وری و مدیریت تقاضا معطوف باشد.
بگذارید قبل از ورود به بررسی وضعیت بودجه پروژه‌های آبی استان خلاصه‌ای از شرایط حیاتی‌ترین مایه حیات را بازگو کنیم. آن قدر بدیهی است که بحران آب چه تأثیری بر جان و مال ما خواهد داشت که نیاز به بسط آن نیست، اما اگر فکر می‌کنید بارندگی‌های اخیر توانسته ما را از بحران آبی عبور دهد، باید بدانید که طبق آخرین آمار درصد پربودن مخازن استان تا نیمه فروردین حدود ۸.۲ درصد بوده است. تأثیر خشک سالی بر استان ما تا اندازه‌ای بوده که به گفته کارشناسان خراسان رضوی وسیع‌ترین پهنه‌های فرونشستی را در مقایسه با سایر استان‌ها داراست.
دشت مشهد نیز با برداشت از دل سفره‌های آب زیرزمینی وضعیت نابسامانی دارد. براساس برآورد‌های کارشناسان در دشت مشهد به علت برداشت بیش از اندازه آب از آب خوان دشت، سطح آب زیرزمینی طی سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۳ بیش از سی متر افت داشته است که این مقدار افت، باعث نشست زمین و ایجاد ترک و شکاف‌هایی در نواحی شمال غربی مشهد و تخریب ساختمان ها، لوله جدار چاه‌ها و زیرساخت‌ها شده است. این را هم اضافه کنیم که فقط هدررفت واقعی آب ناشی از فرسودگی شبکه و اتفاقات در شبکه آب در شهر‌ها و روستا‌های استان به جز مشهد ۲۱ درصد است و این میزان برای شهر مشهد حدود ۱۰ درصد است.
در این شرایط بودجه درنظرگرفته شده برای پروژه‌های عمرانی مشهد در حوزه آب و فاضلاب در پیوست شماره یک، اعتبار طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دستگاه‌های اجرایی لایحه بودجه ۱۴۰۳ کل کشور فعلا روی کاغذ فقط ۲۲۷ میلیارد تومان است. حالا اینکه درنهایت چقدر تخصیص پیدا کند و از ردیف‌های ملی چقدر نصیب استان و شهر ما خواهد شد، در صورت وجود آمار دقیق در انتهای سال مالی آینده مشخص خواهد شد.
متأسفانه حذف برخی جداول مهم از جمله فصول هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در امسال منجر به ارائه تصویری ناقص از بودجه شده است و در چنین شرایطی نمی‌توان تحلیل دقیقی در این زمینه ارائه داد، اما آنچه مشخص است میزان بودجه در نظر گرفته شده با وضعیت بحرانی استان و نیاز به اجرای پروژه‌های حوزه آب در راستای افزایش بهره وری و مدیریت تقاضای جمعیت ۳.۵ میلیون نفری مشهد به اضافه حدود ۴۰ میلیون زائری که سالانه به آن سفر می‌کنند، نیست.
درمجموع رقم پنج ردیف بودجه پروژه‌های آبی که در سال گذشته نیز در آلبوم بودجه ۱۴۰۲ وجود داشتند در سال جدید حدود ۴۵ درصد رشد داشته است. تصورش را بکنید سال گذشته علیرضا طاهری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، گفته بود که برای تأمین پایدار آب شرب مشهد اعتباری معادل ۸ هزار میلیارد تومان مورد نیاز است. یک حساب‌کتاب ساده نشان می‌دهد که بودجه طرح‌های عمرانی دستگاه‌های اجرایی فقط حدود ۲.۸ درصد بودجه مورد نیاز تأمین آب پایدار آب‌شرب مشهد است.
قفل چندین ساله انتقال آب از کوه‌های هزارمسجد به مشهد در مهر سال گذشته با سفر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه به خراسان رضوی شکست. حالا برای اولین سال ردیفی با عنوان تأمین آب شرب مشهد از رودخانه‌های مرزی یال شمالی هزار مسجد (۱۰ درصد از محل منابع عمومی دولت و ۹۰ درصد از محل منابع بخش خصوصی و منابع داخلی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی) به جدول لایحه بودجه ۱۴۰۳ با رقم ۱۲۰ میلیارد تومان اضافه شده است.
براساس برآورد‌ها اجرای طرح انتقال آب از هزار مسجد به مشهد ۶هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. بر اساس جدول بودجه، این ردیف تا پایان سال ۱۴۰۷ دوام خواهد داشت و کل دریافتی این پروژه از محل بودجه تا سال ۱۴۰۷ حدود ۷۱۰ میلیارد تومان خواهد بود، البته فعلا روی کاغذ.
اهمیت سامان دهی کشف رود به اندازه‌ای بود که در آلبوم اقتصادی سال۹۹ یک ردیف بودجه جدا به مبلغ ۲۵ میلیارد تومان برایش درنظر گرفته شد. این رقم در آلبوم اقتصادی ۱۴۰۰ نیز تکرار شد و حالا پس از گذشت پنج سال از تولد این ردیف هنوز مبلغ در نظر گرفته شده برای آن روی کاغذ همان ۲۵ میلیارد تومان است.
بدیهی است که اعتبار لازم برای سامان دهی کشف رود بسیار بیشتر از مبلغ درنظر گرفته شده است و کاهش این ردیف باتوجه به تورم و افزایش هزینه‌های احیای این رودخانه تاریخی، کار را در این زمینه سخت‌تر خواهد کرد. فاضلاب‌های تانکری، کشت وکار در حاشیه رودخانه و دیگر معضل‌های این حوزه با این ارقام کاغذی برطرف نخواهد شد و باتوجه به هزینه‌های زیاد بازسازی و احداث تصفیه خانه سپتاژ که سال‌ها بر زمین مانده این رودخانه بدون وجود نگاه ملی سامان دهی نخواهد شد.
آبرسانی به شهر مشهد از سد دوستی، یکی از قدیمی‌ترین ردیف‌های بودجه استان است که از سال ۱۳۷۸ وارد آلبوم بودجه شد. حالا طبق آلبوم اقتصادی ۱۴۰۳، بودجه دوستی فقط یک‌سال دیگر در بودجه ماندگار است. چهار سد طرق، ارداک، دوستی و کارده منبع تأمین نیاز آبی شهر مشهد هستند و دوستی مهم‌ترین آنهاست. حالا باتوجه به کاهش ذخایر آبی در این سد به گفته مسئولان، دل‌بستن به سد دوستی برای تأمین آب به سر رسیده است، به همین دلیل در اجرای طرح‌ها باید پروژه‌های ویژه‌تری برای تأمین آب و همچنین مدیریت مصرف اجرا شود.