به گزارش شهرآرانیوز، فرارسیدن سالروز ولادت امام‌صادق (ع) به‌عنوان رئیس مکتب، فرصتی است تا با مرور جلوه‌هایی از آن حیات نورانی، تلاش کنیم به قدر توان، ما هم خود را به سیره نورانی آن حضرت شبیه و بخش‌هایی از آن را در زندگی مان اجرا کنیم. در این‌باره با حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابراهیم بهاری، کارشناس مذهبی و استاد حوزه و دانشگاه، گفتگو کرده‌ایم.
سیره مبارک همه اهل‌بیت (ع) در مجموعه رفتار فردی و اجتماعی از روزی که مسئولیت جامعه را به‌عنوان امام و راهبر عهده‌دار شدند، دارای نقاط عطف و طلایی است و تفاوتی نمی‌کند که سیره کدام‌یک از آن حضرات را بررسی کنیم؛ چون هریک به تناسب دوره و عصری که مجموعه شیعیان و پیروان و اهل توحید در آن می‌زیستند، وارد میدان رهبری شدند و کوشیدند با علم و عمل و سخن، آنها را در مسیر کمال و سعادت پیش ببرند.
امام‌صادق (ع) به‌عنوان ششمین امام شیعیان (ع) ۲۲سال بعد از واقعه جان‌سوز عاشورا متولد شدند. پدرشان امام‌باقر (ع) ایشان را از همان طفولیت، امام معرفی کردند. امام‌صادق (ع) تقریبا طولانی‌ترین دوران امامت را داشتند و نیز شرایط مساعدی برای هدایتگری دارا بودند؛ چنان‌که از سال ۱۱۴هجری تا هنگام شهادت حدود ۳۴سال امامت امت را برعهده داشتند.
امام هادی (ع) هم تقریبا به همین میزان امام بودند، اما در حصر و خفقان شدید قرار داشتند، درحالی‌که امام‌صادق (ع) در جریان ضعف بنی‌امیه و ابتدای کار بنی‌عباس، فرصت خوبی (حدود ۲۲سال) دراختیار داشتند. در این دوران ایشان آثار تبلیغی‌اخلاقی خاصی بر جای گذاشتند و مکتب اهل‌بیت (ع) را توسعه دادند. امام‌صادق (ع) نقشی مؤثر در گسترش فرهنگ اسلام ناب ایفا کردند و وسیع‌ترین مرکز علمی اسلامی را پی‌ریزی و حدود ۴ هزار شاگرد را تربیت کردند که برخی مثل هشام‌بن‌حکم، محمد مسلم، مفضل‌بن‌عمر و جابربن‌حیان از بزرگان و زعمای شیعه بودند.
کوفه از کانون‌های مهم پرورش شاگرد و کادرسازی امام‌صادق (ع) بود؛ چنان‌که حدود نهصد نفر در مسجد کوفه می‌نشستند و حدیث نقل می‌کردند و می‌گفتند: قال جعفربن‌محمد (ع)؛ این یعنی نه‌فقط شیعه بلکه اهل‌سنت هم از محضر ایشان بهره بردند و به علم حضرت صادق (ع) تصریح داشتند و امامان مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، مستقیم و غیرمستقیم به مکتب علمی رئیس مکتب، متصل بودند.
پشتکار و استقامت در راه رسیدن به هدف، راه رسیدن به آرزو‌ها و اهداف را هموار می‌کند. امام‌صادق (ع) در بیان انتظارات خود از شیعیان بر این خصیصه تأکید کرده و فرموده‌اند: «اگر شیعیان ما در راه حق استقامت کنند، ملائکه آسمان با آنها مصافحه می‌کنند و ابر‌های رحمت بر سرشان سایه می‌اندازد و سیمایشان، چون ماه می‌درخشد». این یعنی استقامت، مطالبه‌ای مذهبی‌مکتبی از شیعیان است. دوری از ذلت و عظمت نفس را هم امام به‌عنوان یک ویژگی خاص، مطرح و تأکید می‌کنند انسان باید از کار‌هایی که او را ذلیل می‌کند، پرهیز کند که این عزت‌نفس از آب و غذا برای انسان واجب‌تر است.
امام‌صادق (ع) دلبستگی به دنیا را مانع رسیدن به کمال حقیقی می‌دانستند و بر ساده‌زیستی و پرهیز از جلوه‌های دنیا تأکید می‌کردند و خود عامل به زهد و ساده‌زیستی بودند و پیروان آن حضرت نیز باید این خصیصه را محور فکر و عمل خود قرار دهند. از امام‌صادق (ع) است که فرمودند: «اگر دوست دارید در درگاه الهی با خدای متعال هم‌نشین و در بهشت در جوار باری‌تعالی ساکن شوید، باید دنیا و مظاهر آن در نظرتان خوار باشد و مرگ را همیشه نصب‌العین قرار دهید و برای خود چیزی ذخیره نکنید».
ساده‌زیستی و زهد برای شخصیت‌ها و مسئولان کشوری باید نصب‌العین باشد. امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «آنها که مسئولیت می‌پذیرند، باید خود را شبیه ضعیف‌ترین طبقات و افراد جامعه کرده، تلاش کنند هم خود و جامعه را اصلاح کنند». سیره امام‌صادق (ع) نیز چنین بود و ایشان برای اصلاح خطا و گناه دیگران، دعا و با رفتار نیکو برای اصلاح آنها تلاش می‌کردند.
حضرت وقتی متوجه شدند فردی به نام شقرانی که شرابخوار بود، نمی‌تواند از دربار منصور دوانیقی سهم بیت‌المال را دریافت کند، سهم او را گرفتند و به او دادند و در عین نرمی رفتار، گناه او را هم گوشزد کردند و فرمودند: «کار خوب از هر کسی خوب است، ولی از تو به‌واسطه انتسابی که با ما داری و تو را وابسته به خاندان رسالت می‌دانند، خوب‌تر و زیباتر است و کار بد از هر فردی بد است، ولی از تو به‌خاطر همین انتساب، زشت‌تر و قبیح‌تر است». شقرانی دانست که امام (ع) خطای او را می‌دانند و، چون رفتار ایشان را دید، شرمنده شد و خود را اصلاح کرد.
خدا انسان را عزیز آفریده است و به او اجازه تحقیر خود و دیگران را نمی‌دهد؛ برای همین امام‌صادق (ع) تأکید می‌کنند شیعه باید از اموری که او را حقیر می‌کند، دوری کند. ایشان به‌شدت سؤال و تکدی از دیگران و زیاده‌خواهی‌ای که انسان را ذلیل می‌کند، رد کرده‌اند. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «شیعیان ما هرگز دست نیاز به‌سمت دشمنان ما دراز نمی‌کنند». خدای متعال هم ذلت را خصیصه منافقان دانسته و عزت را صفت بارز خود معرفی کرده است.
نه‌فقط وجود مبارک امام‌صادق (ع) بلکه همه دوازده معصوم (ع) همچون جدشان رسول خدا (ص) جلوه‌های رحمت را داشته و متجلی کرده‌اند؛ در زیارت جامعه کبیره در فرازی می‌خوانیم: «ائمه (ع)، کفاره گناهان شیعیان هستند». این اوج رحمت است. تمام خصوصیات و جلوه‌های رحمت وجود ائمه (ع) در این زیارت از زبان امام‌هادی (ع) انشا شده است. امام‌صادق (ع) نیز چنین بودند و مصداق آن در سیره ایشان فراوان دیده می‌شود؛ مثل دعا و تضرع برای آزادی شیعیان از زندان خلافت.
قرآن کریم درباره پیامبر (ص) می‌فرماید ایشان با خلق رئوف هستند یا تصریح قرآن به دلسوزی و شفقت نبوی، در مسیر هدایت امت و معرفی رسول خدا (ص) به رئوف و رحیم بودن، در همه ائمه (ع) هم تجلی داشته است. نقل است شخصی با امام صادق (ع)، برخورد تند و به ایشان جسارت کرد، اما چون نیازمند بود، امام به وی به‌صورت پنهانی کمک می‌کردند و امیدوار بودند بالاخره دل او به‌سمت حق متمایل شود. امروز ما هم نیاز داریم این مهربانی، شفقت و رحمت را از سیره حضرت وام بگیریم و در جامعه اجرا کنیم.