زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ جذب و تأمین نیروی انسانی از دغدغه‌های مهم دولت بوده و هست؛ اما چگونگی آن و فراز‌و‌نشیب‌هایی که دارد و عمدتا به خلأ‌های قانونی یا ضعف اجرایی برمی‌گردد، باعث تحمیل هزینه‌های بسیار، هم به داوطلبان و هم به دستگاه‌ها می‌شود؛ مانند آنچه در روند استخدام وزارت آموزشوپرورش شاهد هستیم که البته اولین‌بار نیست و مرثیه مکرر هر سال است و چه‌بسا همین تکرار‌ها موجب عادی‌شدن و اصلاح‌نشدن باشد.
از‌یک‌سو برخی داوطلبان استخدامی به علل نامعلوم به مسیر‌های پیچیده کمیسیون پزشکی ارجاع داده شده‌اند و با توجه به ضعف اطلاع‌رسانی آموزشوپرورش، از مهلت مقرر برای ارزیابی تکمیلی جا مانده‌اند و کسی هم پاسخگویشان نیست، از‌سوی‌دیگر دانشگاه فرهنگیان بدون اعلام مبنا و علتی موجه، برای آموزش ضمن‌خدمت استخدام‌شدگان پارسال هزینه دریافت کرده است. در این گزارش از زبان برخی داوطلبان و پذیرفته‌شدگان استخدام، مروری بر این مشکلات داریم و نحوه مواجهه مسئولان با آنها که البته تلخ و دور‌ازانتظار است.
«.. خب؟ از کی خط می‌گیری؟ کی بهت گفته این حرفا رو بزنی؟ اصلا کی بهت گفته به من زنگ بزنی؟ نامه‌ای که خودم زدم، الزامی برام ایجاد نمی‌کنه! یا بگو کی بهت خط داده یا قطع می‌کنم؟!...» شاید باورش سخت باشد؛ اما این طرز صحبت مربوط به کوچه و بازار یا مکالمه طلبکار و بدهکار نیست؛ بلکه عین جملات یک مقام مسئول است در معاونت متوسطه وزارت آموزش وپرورش! الهه درحالی که هنوز از این برخورد شوکه است، می‌گوید: «این تنهادرد ما نیست؛ در این مدت که مرا به معاینات تخصصی و انکولوژیست ارجاع می‌دادند، به شدت نگران و تحت فشار روحی روانی بودم؛ اواخر کار دیگر از خیر استخدام گذشته بودم و به این فکر می‌کردم که چه بیماری خطرناکی دارم؟ اصلا زنده می‌مانم یا نه؟».
او که سی وهشت ساله و کارشناس زبان انگلیسی است، ماجرای سرگشتگی اش برای ارزیابی تکمیلی آن هم بر سر هیچ وپوچ را این طور توضیح می‌دهد: «طبق اعلام سامانه، ۲۰ تیر برای معاینات پزشکی مراجعه کردم و در پاسخ یکی از سؤالات مربوط به سلامت، درباره یک مشکل عادی زنانه که با دارو رفع شده بود، از سر صداقت توضیح دادم؛ ولی گفتند باید بروم سونوگرافی و کمیسیون پزشکی. همه را انجام داده و روز بعد نتیجه را به کمیسیون تحویل دادم؛ اما تأیید نکردند و برای معاینات تخصصی‌تر به کمیسیون پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارجاع دادند؛ آنجا هم گفتند از کی تا حالا برای چنین عارضه کوچک و غیرجدی، داوطلب را به کمیسیون می‌فرستند؟!
بالاخره یک انکولوژیست پیدا کردم؛ اما ارائه پاسخش با اینکه منفی بود، تا ۳ مرداد طول کشید، بعد هم یک آزمایش دیگر که نتیجه اش هشتم مرداد حاضر شد. روز هشتم از آموزش وپرورش تماس گرفتند و گفتند چرا برای ارزیابی نیامده اید؟ گفتم مدارک کمیسیون پزشکی حاضر نشده است، دیگر چیزی نگفتند. روز نهم نتایج تست‌ها را به کمیسیون بردم؛ اما به علت نبود رئیس آن برای مهر زدن پرونده، تا ۱۳ مرداد معطل شدم. وضعیت را به معاونت متوسطه اعلام کردم، قول دادند نوبتم برای مصاحبه محفوظ باشد.
من هم اعتماد کردم و دیگر حضوری نرفتم، با وجوداین، ۱۱ مرداد پرونده ارزیابی تکمیلی را بستند، بدون اینکه ما مطلع باشیم! ۱۶ مرداد که به اداره کل رفتم، گفتند وقت مصاحبه بعد از تمدید (هفتم تا یازدهم)، گذشته و، چون سایت بسته شده، کاری از ما ساخته نیست! خشکم زده بود. پرسیدم چرا خبری نداده اید؟ اما پاسخی دریافت نکردم. مسئول دفتر یکی از معاونت‌ها هم پاسخش این بود که این طور وقت‌ها صداقت جواب نمی‌دهد!»
الهه که تاکنون بیش از ۵ میلیون تومان برای پیگیری‌ها از تهران و مشهد هزینه کرده است، ادامه می‌دهد: «سه چهارماه، سخت درس خواندم و حتی از کارم در شرکتی خصوصی استعفا کردم تا آزمون کتبی را قبول شدم و امیدوار؛ اما با صداقتی که به خرج دادم، همه چیز به هم ریخت. وقتی به اتفاق دیگرداوطلبان جامانده برای تعیین تکلیفمان به اداره کل رفتیم، گفتند که "دوم مرداد مسئله شما را به وزارتخانه گزارش داده ایم؛ ولی با اینکه پانزدهم هم مجدد نامه فرستاده ایم، هنوز پاسخی دریافت نکرده ایم، بهتر است به دیوان عدالت اداری شکایت کنید".
معاونت متوسطه وزارت نیز نه تنها کتبا به اداره کل پاسخگو نبود، بلکه حتی مشاورش در تماس تلفنی، ادبیات توهین آمیزی داشت که ابتدای صحبت اشاره کردم. به دفتر آقایان پژمانفر و عظیمی راد، از نمایندگان مشهد در مجلس، نیز مراجعه کردیم؛ اما هنوز نتیجه‌ای نداشته است.»
حمید، داوطلب آزمون هنرآموزی امسال نیز از کلاف سردرگم ارزیابی تکمیلی می‌گوید: «برای ارزیابی تکمیلی یا همان مصاحبه اصلی، به هیچ کس اطلاع رسانی نشد. گفتند هر وقت تأیید پزشکی تان آمد، در سامانه "کارا" ثبت می‌شود تا نوبت مصاحبه تان مشخص شود. به این ترتیب فقط افرادی می‌توانستند از زمان یا مهلت مصاحبه مطلع باشند که پرونده پزشکی شان آماده بود. یک روز مانده به پایان مهلت (۱۱ مرداد)، خبر دادند فقط یک روز برای مصاحبه وقت دارم که، چون دانشگاه نتیجه پرونده پزشکی ام را چهاردهم اعلام کرد، به این مهلت نرسیدم. در حالی که اگر آموزش وپرورش زودتر اطلاع رسانی می‌کرد، هرطورشده حداقل فتوکپی پرونده پزشکی را می‌گرفتم و می‌رساندم.»
این طور که توضیح می‌دهد، مشکل دقیقا از همین جا شروع می‌شود؛ یعنی منوط کردن ارزیابی تکمیلی به تأیید کمیسیون پزشکی، درحالی که می‌شد با اندکی تدبیر، یا چنین شرطی نگذاشت یا بازه زمانی بیشتری را برای ارزیابی در نظر گرفت؛ آن هم وقتی این مشکل در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است. وزارت آموزش وپرورش در نامه مورخه ۲۲ مرداد برای نبود امکان ارزیابی تکمیلی جاماندگان، استدلال کرده که هم پنج مرحله تمدید داشته و هم موظف بوده تا ۱۵ مرداد نتایج نهایی ارزیابی تکمیلی را به سازمان سنجش ارائه کند؛ این در حالی است که جاماندگان نه از طریق سامانه کارا (به علت نقص پرونده پزشکی) و نه از طریق سایت اداره کل و سایر راه‌های ارتباطی، در جریان تمدید‌ها قرار نگرفته اند و درخواستشان برای رسیدگی نیز پیش از مهلت اعلام نتایج وزارت به سازمان سنجش، ارائه شده، اما بی پاسخ مانده است.
از طرفی با توجه به اینکه پارسال در بازه تکمیل ظرفیت، مجدد ارزیابی تکمیلی صورت گرفته بود، امسال هم جاماندگان چنین تقاضایی را مطرح کردند و نامه‌ای هم از تهران ارسال شد؛ اما باز هم معاونت متوسطه آن را بی پاسخ گذاشت: «در نهایت خودمان به تهران رفتیم، ولی نه تنها پاسخی نگرفتیم، بلکه رئیس دفتر معاونت متوسطه گفت جوابی نداریم و از دم در ما را برگرداند. منشی وزیر (سابق) هم گفت که «وزیر دارد می‌رود، کاری از دستش ساخته نیست؛ یا زودتر از اینجا بروید یا با دستبند می‌بریمتان!»
این مسیر (معاونت متوسطه) که به بن بست رسید، دهم شهریور نماینده شان را به تهران فرستادند و از طریق واسطه، درخواست کتبی استفاده از فرصت تکمیل ظرفیت را مستقیم به مدیرکل حوزه وزارتی تحویل دادند که پیرو آن وزیر دستور رسیدگی داد؛ اما باز هم پاسخی از معاونت‌های مربوطه دریافت نشد؛ استان نیز تنهاپاسخش این بود که «چون همه چیز آنلاین شده، دست ما بسته است؛ اگر می‌توانستیم کاری انجام دهیم، از وزارت استعلام نمی‌کردیم».
این درحالی بود که به اذعان تهران، اداره کل می‌توانسته در همان مرداد ماه به گونه‌ای مشکل را حل کند! با تداوم پیگیری‌ها توسط داوطلبان، ۲۵ شهریور اداره کل استان، پیرو نامه معاونت طرح وبرنامه وزارت مبنی بر رسیدگی به مشکل مطابق ضوابط، سومین نامه خود را به معاونت متوسطه برای کسب نظر درباره انجام مصاحبه جاماندگان هم زمان با مصاحبه معلولان ارسال کرد؛ ولی باز بی پاسخ ماند و اگر این سکوت ادامه یابد، جاماندگان ارزیابی، علاوه بر تکمیل ظرفیت، فرصت مصاحبه هم زمان با معلولان را هم از دست می‌دهند.
حمید که مهندس عمران و پدر دو فرزند بوده و طی این دوماه با وجود بیکاری، هزینه‌های زیادی را متحمل شده است، بیان می‌کند: «اگر ارزیابی تکمیلی مجدد، این قدر پیچیده و ناممکن است، چرا در آزمون مشاغل کیفیت بخشی این اتفاق افتاده و پس از گذشت دوهفته از پایان مهلت ارزیابی تکمیلی، در تاریخ ۱۱شهریور، کانون ارزیابی برای داوطلبانش تشکیل شده است؟ ما از ابتدا که با این مشکل مواجه شدیم، سراغ رسانه یا شکایت نرفتیم تا مسالمت آمیز حل شود؛ اما نشد تا اینکه اخیرا به دیوان عدالت اداری شکایت بردیم.»
محسن هم خسته است و شاکی؛ خیلی بیشتر از روز‌هایی که بیکار بود و مستأصل از مخارج زندگی. از سر علاقه وافر به معلمی و برای سامان گرفتنش در این حرفه، تصمیم به ورود به آموزش وپرورش گرفت؛ اما نمی‌دانست که بناست تاوان بیماری هفده سال پیش را بدهد و بابت عارضه‌ای که هیچ تزاحمی با حرفه معلمی ندارد، ماه‌ها در پیچ وخم اداره کل و وزارتخانه گرفتار شود. او از معلم‌های حق التدریس دهه هفتادی است که حدود ۱۰ سال سابقه تدریس در آموزشگاه‌های زبان و مدارس غیرانتفاعی مطرح شهر را دارد. خودش می‌گوید:
«هفده سال پیش یک بیماری قلبی داشتم که همان زمان جراحی کردند و مشکل رفع شد؛ اما حالا با اینکه پزشک قلبم تأکید کرده است این جراحی قدیمی هیچ مزاحمتی برای شغل معلمی ندارد، کمیسیون پزشکی مرا رد کرد و خواست سراغ کمیسیون دانشگاه علوم پزشکی و طب کار بروم که سوم مرداد رفتم و بعد از همه معاینات، تست اکو و... گفتند مشکلی ندارم؛ ولی این جواب مثبت و تأییدشان با تأخیر ۱۰ روزه، در تاریخ ۱۳ مرداد رسید و من هرچه در این مدت پیگیری می‌کردم، می‌گفتند خودمان به آموزش و پرورش اعلام می‌کنیم.»
۱۳ مرداد ناامید از اعلام نتیجه کمیسیون، به اداره کل رفت تا اطلاع دهد در چه مرحله‌ای است که اداره امور استخدامی گفت زمان ارزیابی تمام شده است؛ این درحالی بود که از هیچ طریقی مهلت ارزیابی تکمیلی به او اعلام نشده بود، بماند که پرونده اصلی اش را نیز گم کرده بودند و با این وضع حتی در صورت اعلام بموقع نظر کمیسیون هم از فرایند ارزیابی جا می‌ماند:
«وقتی از مشهد نتیجه‌ای نگرفتیم، به تهران رفتیم؛ ولی آن هم حاصلی نداشت. مشاور معاون متوسطه با اینکه نامه‌ها چندین روز در کارتابلش خاک می‌خورد، به بهانه اینکه نتایج به سازمان سنجش اعلام شده است، جواب منفی داد و کاملا خونسردانه گفت که "چرا به کمیسیون نگفتید زودتر جوابتان را بدهد؟ (در حالی که کمیسیون چنین پذیرشی از ما نداشت) حالا همان اتفاقی که برای جاماندگان سال گذشته افتاد، برای شما هم می‌افتد. این ما هستیم که تصمیم می‌گیریم چه بشود" بیشتر که اصرار کردیم، ما را تحویل حراست دادند و یک چیزی هم بدهکار شدیم!»
همه این‌ها درحالی است که او از ابتدای ثبت نام آزمون تاکنون بیش از ۱۶ میلیون تومان هزینه کرده و در پی بلاتکلیفی استخدامش، اشتغال غیررسمی در مدارس غیرانتفاعی را هم از دست داده است. همچنین سال گذشته باوجود تأهل و فرزند کوچک، پنج ماه از همه چیز زده و سخت درس خوانده بود تا قبول شود.
این تنهامشکل بر سر راه نیرو‌های جدید آموزش وپرورش نیست و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بعد از هفت خان استخدام، باب دیگری از مسائل گشوده می‌شود؛ مثل دریافت هزینه از پذیرفته شدگان استخدام، برای آموزش ضمن خدمت که سابقه نداشته و از پارسال باب شده است. طبق اظهارات شرکت کنندگان در این آموزش‌ها که اجباری است، دو پودمان در مجموع ۵ میلیون و ۴۰۰ هزارتومان هزینه دارد؛ آن هم درحالی که شرکت کنندگان هنوز حقوقی از آموزش وپرورش دریافت نمی‌کنند. از سوی دیگر آموزش ضمن خدمت در دستگاه‌های دولتی رایگان است و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نیز نه تنها رایگان آموزش می‌بینند، بلکه شهریه هم دریافت می‌کنند.
بهاره و دوستانش که پودمان خود را در دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی می‌گذرانند، می‌گویند: «نهایت مساعدت دانشگاه این بود که مهلت پرداخت را افزایش داد؛ اما با این شرط که در صورت پرداخت نکردن، امکان حضور در آزمون نهایی را نداریم. هر طور بود، با پیگیری بسیار توانستیم یک روز قبل از آزمون، کارت شرکت را دریافت کنیم؛ ولی باز می‌گویند اگر در مهرماه پرداخت نکنید، نمراتتان ثبت نمی‌شود!
واقعا نمی‌دانیم باید برای چه چیزی هزینه بدهیم. آموزشی که اصلا کیفیت و بازدهی ندارد و صرف ازسربازکردن انجام می‌شود، یا پذیرایی که انجام نمی‌شود یا ..؟ به روزآوری معلمان در راستای ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای در هر سطح و مرتبه ای، وظیفه ذاتی آموزش وپرورش است؛ وقتی معلمی بر اساس فرمول "گذار از بحران کمبود معلم" در حال تدریس بوده و قرار است در همین سیستم ادامه کار دهد، با کدام منطق آموزشی یا حتی قانونی باید هزینه پرداخت کند؟ صدای اعتراضمان که بلند شد، وزیر سابق گفت مبلغ پرداختی حداقل نصف می‌شود و مدیرکل استان هم از حذف کامل این مبلغ خبر داد؛ اما هنوز خبری از تحقق این وعده‌ها نیست».
دانشگاه فرهنگیان در پاسخ معتقد است اخذ هزینه برمبنای مصوبه هیئت امنای دانشگاه صورت می‌گیرد (که در حکم قانون است)؛ اما به فرض صحت این ادعا، سؤال اینجاست که آیا در این مصوبه، مبلغ هم تعیین شده است یا خیر و اصولا نظارتی بر این فرایند وجود دارد؟ طبق اظهارات امانقلیچ شادمهر، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز آموزش ضمن خدمت استخدام شدگان ماده ۲۸ رایگان بوده و اخذ هزینه، اجحاف است؛ بنابراین مجلس به این موضوع ورود خواهد کرد.
احسان عظیمی راد، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش مجلس نیز با اشاره به شکایات رسیده درزمینه دریافت هزینه از استخدام شدگان ماده ۲۸، توضیح می‌دهد: «دانشگاه فرهنگیان برای این اقدام خود به مواد قانونی برنامه پنجم و ششم توسعه و نیز مصوبات هیئت امنای دانشگاه استناد می‌کند؛ اما در هیچ یک از این‌ها مبلغی که اکنون دریافت می‌شود، ذکر نشده است. بر این اساس، از اواخر شهریور وزرای علوم و آموزش وپرورش در حال رفت و آمد به کمیسیون هستند و بناست مسئولان دانشگاه فرهنگیان نیز اواخر مهرماه گزارشی در این خصوص ارائه دهند.»
«در خراسان رضوی گروهی از جاماندگان ارزیابی تکمیلی درخواست پیگیری داشتند که نیمه دوم شهریورماه، حضوری با وزیر آموزش وپرورش صحبت کردم و تأکید داشت انجام مصاحبه، حق همه جاماندگان اعم از خراسان رضوی و استان‌های کهگیلویه وبویراحمد، فارس، اصفهان و آذربایجان غربی است؛ بنابراین دستور لازم را در این باره به مجموعه خود داد»؛ عظیمی راد در حالی این مطلب را درباره جاماندگان ارزیابی تکمیلی مطرح می‌کند که اظهارات داوطلبان نشان می‌دهد این دستور به جایی نرسیده و از سوی هر دو معاونت طرح وبرنامه و متوسطه تقریبا مسکوت مانده است. با وجوداین، پیگیری شهرآرا از این نماینده مجلس برای تعیین تکلیف بی پاسخ ماند.
او همچنین درباره بدرفتاری‌ها با داوطلبان بیان می‌کند: «آموزش وپرورش یک نهاد فرهنگی، علمی و تربیتی است و خدمتگزاران آن باید در این زمینه الگو باشند، نه اینکه بدیهی‌ترین آداب را زیرپا بگذارند و حرمت شکنی کنند؛ این اتفاق نه تنها در وزارتخانه یا اداره کل، بلکه حتی در دورافتاده‌ترین نقاط کشور نیز غیرقابل قبول و به جد قابل پیگیری است.»
عظیمی راد در پاسخ این پرسش که برای اصلاح نواقص و اشکالات آیین نامه‌های استخدام، مجلس و دولت چه چاره‌ای اندیشیده اند تا از تکرار وقایعی مثل موارد فوق جلوگیری شود، می‌گوید: «طبق قانون برنامه هفتم توسعه، وزارت آموزش وپرورش موظف است شیوه نامه سامان دهی نیرو را ظرف شش ماه از ابلاغ برنامه یعنی تا آبان ماه به مجلس ارائه دهد که مطابق آن، هیچ معلمی نباید بلاتکلیف بماند و مسئله معلمان غیررسمی نیز یک بار برای همیشه حل بشود.»
اداره کل آموزش وپرورش و معاونت متوسطه وزارت نیز باوجود پیگیری مکرر شهرآرا، از ارائه پاسخ خودداری کردند و فقط کارشناس معاونت متوسطه به این عبارت که «ما زمان مصاحبه را تمدید کردیم و اداره استان باید مشکل را رفع یا گزارش می‌کرد، بماند که در زمینه هماهنگی برای مصاحبه، فقط ما نیستیم و ادارات و سازمان‌های دیگر هم باید هماهنگ شوند»، بسنده کرد.
در مجموع، آنچه محرز است، بی تدبیری، کوتاهی و ترک فعل دستگاه‌های مختلف از آموزش وپرورش تا دانشگاه علوم پزشکی است که نه تنها آن را نپذیرفته اند، بلکه با بدرفتاری بر زخم داوطلبان نمک پاشیده اند و به حکم قانون لازم است نسبت به عواقب این رفتار خود پاسخگو باشند.