حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ از نخستین کلمات خداوند متعال با رسولش، محمد مصطفی (ص)، حمد و شمارش صفات نیکوی خداوندی‌اش بود و با چنین آغازی عجیب نیست که آخرین کلمات این گفت‌وگوی الهی به پیروزی و نصرت ختم شود؛ زیرا چنین آغازی را جز فتح و ظفر پایانی نخواهد بود؛ فتح و ظفری که با یاری خداوند در آخرین سوره‌ای که بر پیامبر خدا نازل شده، یعنی سوره نصر، بشارت داده شده است؛ «إِذَا جَاءَ نَصْرُ ا... وَالْفَتْحُ» (سوره نصر، آیه یک).
آخرین سوره در مدینه بر پیامبر (ص) نازل شد و سوره‌ای مدنی است. درباره آخرین سوره نازل‌شده بر رسول گرامی (ص) چند قول وجود دارد و براساس این نقل‌ها سه سوره نصر، برائت (توبه) و سوره مائده، پایان‌بخش نزول قرآن بوده‌اند. برخی گفته‌اند: سوره نصر که متضمن بشارت به پیروزی است، پیش از فتح مکه و سوره برائت پس از فتح مکه نازل شده‌اند، بنابراین سوره برائت، آخرین سوره است.
وجه جمع میان اقوال آن است که سوره نصر آخرین سوره‌ای است که به‌طورکامل نازل شده است و سوره‌های دیگر به اعتبار برخی آیات آن، آخرین سوره قرآن دانسته شده‌اند، پس می‌توان گفت آخرین سوره‌ای که به‌طور کامل بر رسول اکرم (ص) نازل شده است، سوره نصر است.
همچنین در روایات منقول از اهل‌بیت (ع) آمده است که آخرین سوره، سوره نصر است. در روایتی، امام‌رضا (ع) از پدرشان و ایشان از امام‌صادق (ع) نقل کرده‌اند که سوره «إِذاجاءَنَصْرُا...» آخرین سوره‌ای است که بر پیامبر نازل شد. (البرهان فی تفسیرالقرآن، ج یک، ص ۶۹).
آمده است که با نزول این سوره، یاران پیامبر شادمان شدند؛ هرچند در آن میان عباس عموی پیامبر آن اندازه از شنیدن این سوره اندوهگین شد که به گریه افتاد. پیامبر (ص) به او فرمودند: «ای عم، چرا گریانی؟». گفت: «به گمانم از پایان کار تو خبر می‌دهد». رسول خدا (ص) فرمودند: «همان‌گونه است که گمان برده‌ای». دو سال بعد از آن، رسول خدا (ص) رحلت کردند.
(تفسیر مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۴۶۷).
همان‌طور که گفتیم، نام مشهور سوره، نصر است. سبب این نام‌گذاری آن است که کلمه نصر در اولین آیه سوره، به‌کار رفته و از پیروزی الهی سخن گفته است. نام دیگر این سوره «اذاجاء» است؛ زیرا سوره با همین کلمه آغاز می‌شود. سومین نام سوره، تودیع است. نزول این سوره در اواخر عمر رسول خدا (ص) و وداع خداوند و جبرئیل با ایشان، دلیل این نام‌گذاری است. (دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۲۷۰).
سوره نصر، یکی از چهارده تا شانزده سوره‌ای است که تمام آیات آن یک‌جا نازل شده است و به نام سوره‌های «جَمعیُ‌النزول» شناخته می‌شود. استجابت دعا و پیروزی دربرابر دشمنان را از خواص تلاوت این سوره مبارک برشمرده‌اند.
در سوره نصر، سه پیشگویی و خبر غیبی مهم وجود دارد: «فتح مکه با پیروزی بزرگ و غلبه نهایی اسلام»، «ایمان آوردن مردم مکه و اطراف آن به اسلام و بیعت با رسول خدا (ص)» و «رحلت پیامبر (ص)».
خداوند در سوره نصر، به رسولش وعده پیروزی و یاری می‌دهد و اعلام می‌کند خیلی زود مردم گروه‌گروه داخل اسلام می‌شوند. پس به پیامبر (ص) دستور می‌دهد به‌شکرانه این یاری و پیروزی، خدا را تسبیح کند و حمد بگوید و استغفار کند.
برپایه نظر برخی مفسران همچون علامه‌طباطبایی، سوره نصر در مدینه بعد از صلح حدیبیه و قبل از فتح مکه نازل شده است، پس مراد از فتحی که خداوند به آن وعده می‌دهد، فتح مکه است.