شریف شیرزاد | شهرآرانیوز؛ در هر زبانی، اهل زبان ـ اگر مشکل بنیادین نداشته باشند ـ می‌توانند به سادگی به آن زبان سخن بگویند؛ این کاری است که از روز تولد خود و حتی پیش از آن، از ایام جنینی، مشغول یادگرفتن آن بوده‌اند و ـ بنابراین ـ وقتی به سن وسال مدرسه می‌رسند، حرف زدن را به خوبی بلدند.
اما نوشتن به کل فرق دارد: حتی کسی که از آغاز زندگی در یک محیط زبانی بوده و در همان جا درس خوانده و به مدارج بالای دانشگاهی رسیده است لزوما نمی‌تواند خوب بنویسد. ربطی به اینکه گویشور چه زبانی است و کجا به دنیا آمده است هم ندارد. برای اینکه بتوانی بنویسی، کار‌های زیادی باید انجام بدهی، ازجمله خواندن کتاب‌هایی که اصلا مخصوص آموزش نوشتن هستند.
در هر زبانی که تعداد معتنابهی گویشور داشته باشد، از این کتاب‌ها فراوان پیدا می‌شود. فارسی هم ازاین قبیل است. در فارسی هم، به ویژه در دوره معاصر، بسیار کتاب ذیل عنوان کلی «نگارش و ویرایش» داریم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تألیف این دست آثار در زبان ما سابقه بسیار درازی دارد، به درازای صد‌ها سال.
از قرن‌ها قبل، رساله‌ها و کتاب‌هایی در دست داریم از نویسندگان بزرگ که ویژه آموزش دبیری و تَرَسُّل‌اند، به زبان ساده یعنی نویسندگی و نامه نگاری. مخاطب این کتاب ها، بیشتر، کسانی بوده‌اند که می‌خواسته‌اند شغل‌های دیوانی پیدا کنند و به مناصب دولتی برسند؛ و توانایی در نوشتن یکی از لوازم مهم نیل به این هدف بوده است.
بگذریم. در دوران ما هم نویسندگان و پژوهشگران بزرگی آیین نگارش نوشته‌اند. این امر، به ویژه پس از شکل گیری دانشگاه و به اقتضای لوازم کار آکادمیک، رونق بیشتری گرفته است، و شاید ازهمین رو باشد که انتشارات «سمت» (سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی)، بیش از هر ناشر دیگری، در چاپ و نشر این دست کتاب‌ها کوشیده است.
گذشته از «نگارش و ویرایش» (نوشته احمد سمیعی گیلانی، احتمالا مشهورترین ویراستار تاریخ ایران)، «زبان و نگارش فارسی» (حسن احمدی گیوی و دیگران) و «نگارش مقدماتی زبان فارسی» (غلامحسین غلامحسین زاده) از آثار مشهور «سمت» دراین زمینه‌اند. بااین همه، این سازمان همچنان به انتشار این گونه کتاب‌ها ــ که البته تفاوت‌های ریزودرشتی با یکدیگر دارند ــ ادامه می‌دهد.
«آیین نگارش تحلیلی: نوشته‌هایی درباره خط، زبان انشا و ادبیات» یک نمونه تازه این دست کتاب هاست که ناشر، یعنی همین «سمت»، در معرفی آن نوشته است: «کتاب حاضر حاوی مطالبی کاربردی درباره املا، انشا، نگارش مقالات عمومی و تخصصی، نکات نگارشی و ویرایشی، مسئله درست و غلط در زبان فارسی و چگونگی تحلیل متون ادبی است که طی بیش از بیست سال تدریس در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گردآوری شده و اینک به صورت یکجا و فشرده تقدیم اهل زبان می‌شود. کتاب حاضر برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی به عنوان منبع درس “آیین نگارش” و نیز در رشته‌های دیگر برای درس “فارسی و نگارش” (فارسی عمومی) قابل استفاده می‌باشد.»
مؤلف این کتاب، امید مجد، نیز در وب سایت خود توضیح داده است: «این کتابِ تصنیفی در شش فصل نوشته شده که به شرح زیر است: فصل نخست: بحثی مبسوط درزمینه خط فارسی و نقد دستورخط فرهنگستان. فصل دوم: آیین نگارش و ویرایش و سجاوندی و مکاتبات اداری و الفبای فونتیک و آموزش شیوه نوشتن مقالات علمی. فصل سوم: شیوه‌های لغت سازی و ترجمه، همراه با نقد لغات معادلی که فرهنگستان برگزیده. فصل چهارم: تحلیل مبحث درست و غلط در زبان فارسی در چهار حوزه تلفظ، معنا، املا و دستور زبان فارسی. فصل پنجم: شیوه‌های انشانویسی و مقالات عمومی و آموزش تکنیک‌های آن. فصل ششم: ویژگی‌های شاهکار‌های ادبی و آموزش شیوه نوشتن متن‌های ادبی.»
«آیین نگارش تحلیلی: نوشته‌هایی درباره خط، زبان انشا و ادبیات»، نوشته امید مجد، انتشارات «سمت»، ۱۳۰ صفحه، ۹۸هزار تومان.
امید مجد (زاده ۱۳۵۰ در نیشابور)، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، بیشتر به واسطه ترجمه منظوم از متون دینی عربی، من جمله «قرآن» و «نهج البلاغه» و «صحیفه سجادیه»، شهرت دارد، اما از سال‌های دور درزمینه مباحث نظری زبان فارسی نیز آثاری پدید آورده است؛ ازاین دست می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «آموزش گام به گام دستور زبان فارسی»، «ارزیابی و بهسازی کتاب آموزش زبان فارسی در چین»، «تحلیل و مقایسه شیوه‌های آموزش زبان فارسی در ترکیه»، «خط فارسی و نقد آن»، «دستور زبان فارسی با رویکرد آموزشی». کتاب اخیر را نیز می‌شود دراین راستا درنظر گرفت. حال، باید منتظر ماند و دید این اثر، دربین انبوه آثار مشابه، با چه واکنش‌هایی روبه رو خواهد شد.