فهیمه شهری | شهرآرانیوز؛ شادی را می‌توان در چهره‌اش دید. چشمانش برق می‌زند. آن‌قدر شور و شوق دارد که زمان انتظار در مطب، خسته‌اش نکرده است. بعد سیزده سال دواودکتر بالاخره جواب آزمایشش مثبت شده است و جنینی دارد در وجودش رشد می‌کند که قرار است او را مادر خطاب کند.
اولین‌بار که اصطلاح «فریز جنین» را شنید، برایش عجیب بود ولی حالا که خودش دارد از آن استفاده می‌کند، به دیگران هم توصیه‌اش می‌کند. فریز جنین یکی از روش‌های درمان نازایی است که بیش از ۱۰ سال است در ایران به‌کار گرفته می‌شود و در سال‌های اخیر بر تعداد متقاضیان آن افزوده شده است.
این روش همچنین نور امیدی است برای افرادی که در سنین باروری به‌خاطر مشکلات مالی، شغلی، تحصیلی، بیماری‌های جسمی و... امکان بچه‌دار شدن ندارند، اما می‌خواهند این فرصت را حفظ و در زمان دلخواه از آن استفاده کنند. حضور در مراکزی که فریز جنین را انجام می‌دهند، حاکی از آن است که با این روش، زوج‌های بسیاری لذت والد شدن را چشیده‌اند و بعد از تولد اولین فرزند، در دوره‌های دلخواه بعدی، تولد فرزند دوم و سوم و... را جشن گرفته‌اند.
در روش فریز جنین برای زوج‌هایی که مشکل ناباروری دارند و روش درمانشان آی وی اف است، در آزمایشگاه، اسپرم و تخمک بارورشده را لقاح می‌دهند، تعداد موردنیاز را برای بارداری همان زمان، استفاده و باقی آن را فریز می‌کنند تا سال‌های بعدی، هر وقت زوج‌ها تمایل داشته باشند، جنین را در رحم مادر بگذارند و مراحل رشد و تولدش را طی کند.
وارد یکی از مراکزی می‌شویم که به طور تخصصی فریز جنین را انجام می‌دهد. شلوغ‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کردیم. بسیاری از مراجعان این مرکز، کسانی هستند که سال هاست عمرشان را در حسرت داشتن فرزند طی کرده‌اند. زینب خانم، سی وسه ساله است و بعد از سیزده سال زندگی مشترک، باردار شده است. او می‌گوید: در این سال‌ها به پزشکان بسیاری مراجعه کردم، ولی فایده نداشت. وقتی این روش را به من معرفی کردند، با ناامیدی اقدام کردم، اما در کمال ناباوری، جواب آزمایشم مثبت شد و اکنون یک جنین دوقلوی هفت هفته‌ای دارم.
او تعریف می‌کند: وقتی فهمیدم باردار هستم، از خوشحالی فقط گریه می‌کردم. نمی‌دانم چطور بعضی‌ها می‌توانند باردار شوند و می‌گویند نمی‌خواهیم. این نعمتی است که فقط افرادی که از آن محروم هستند، درکش می‌کنند. خدارا شکر می‌کنم که اکنون دارم بچه دار می‌شوم.
مریم خانم، مراجعه کننده دیگر این مرکز است. او پس از ازدواج تا هفت سال نمی‌توانسته است باردار شود و با روش آی وی اف، اولین فرزندش سه سال پیش متولد شده است. همان موقع تعدادی از جنین‌ها را فریز کرده است و اکنون فرزند دومش که یک جنین هشت هفته‌ای است، دارد در وجودش رشد می‌کند. او می‌خواهد در سال‌های آینده برای لانه گزینی و تولد باقی جنینهایش هم اقدام کند تا بچه هایش خواهر و برادر‌های بیشتری داشته باشند.
خودش می‌گوید: من کلی دوا ودکتر کردم، حتی پیش دعانویس رفتم، ولی فایده نداشت. از وقتی با این روش موفق به بارداری شده‌ام، آن را به تمام کسانی که مثل خودم مشکل ناباروری دارند، توصیه می‌کنم. حتی شنیده بودم مراحلش خیلی سخت و دردآور است، اما آن طور‌ها هم نبود و اکنون به دیگران می‌گویم که نترسند و امیدوارانه مراحل درمانشان را طی کنند.
زینب، بانوی دیگری است که از تجربه بارداری اش به روش نوین می‌گوید. او سی ویک ساله است و از طریق یک جنین اهدایی توانسته است باردار شود. همسرش با هیچ روشی، قادر به بچه دار شدن نبوده است و تنها روشی که می‌توانسته این آرزوی آن‌ها را برآورده کند، اهدای جنین بوده است.
او در این سال ها، استرس و فشار‌های روحی زیادی را پشت سر گذاشته است. گذر هر روز و هر سال، او را نگران‌تر می‌کرده است که دارد زمان فرزندآوری را از دست می‌دهد. وقتی می‌شنود با جای گذاری جنین‌های فریزشده می‌تواند باردار شود، همراه همسرش درخواست می‌دهند. حالا بعد از مدت‌ها کسی پیدا شده است که جنین فریزشده اش را اهدا کرده است و آن جنین دارد در وجود زینب خانم رشد می‌کند.
می‌گوید:، چون همسرم سید بود، دوست داشتم جنین فردی را به ما بدهند که سید باشد؛ به همین دلیل مدتی طول کشید. اکنون این قدر خوشحالم که بی صبرانه منتظرم این بچه به دنیا بیاید.
او تصمیم گرفته است بعد از تولد این فرزند، جنین‌های فریزشده بعدی را هم در رحمش بگذارد تا به قول خودش، دورش شلوغ شود و خانه اش پر از سروصدا و جنب و جوش بچه باشد.
سراغ دکتر مهناز منصوری که مؤسس و مسئول فنی یکی از مراکز تخصصی فریز جنین در مشهد است، می‌رویم تا درباره این موضوع برایمان توضیح دهد.
یک گروه، افرادی هستند که به خاطر نازایی با روش آی وی اف باردار می‌شوند. برای این ها، چون تعداد جنین‌های تشکیل شده بیشتر از حد موردنیاز برای یک بارداری است، می‌توانیم باقی جنین‌های تشکیل شده را فریز کنیم تا در سال‌های بعد، آن زوج بتوانند مجدد بچه دار شوند. گروه دیگر افرادی هستند که می‌توانند بچه دار شوند، اما به خاطر مشکلات معیشتی، تحصیلی و... می‌خواهند این امر را به تأخیر بیندازند.
در مراکز خصوصی بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون، از متقاضیان دریافت می‌شود که بابت تخمک کشی و لقاح آزمایشگاهی و... هزینه می‌شود. با هزینه‌های سونوگرافی و غربالگری و... حداکثر حدود ۱۵ میلیون تومان می‌شود؛ البته بیمه‌ها هم پوشش‌های بسیار خوبی در پرداخت و تأمین این هزینه‌ها دارند. بعد از آن، هر شش ماه، تعرفه تعیین شده‌ای را بابت نگهداری از جنین فریزشده پرداخت می‌کنند.
به طور متوسط تا ۱۰ سال را حفظ می‌کنیم؛ البته مواردی بوده که جنینی بیشتر از ۱۰ سال فریز بوده و لانه گزینی و تولد موفقی داشته است. اما به طورکلی هرچه فاصله بین فریز کردن جنین و لانه گزینی آن در رحم کمتر باشد، بهتر است.
تحقیقات نشان داده است که میزان بروز ناهنجاری در نوزادانی که به کمک روش‌های باروری متولد می‌شوند، تفاوت معناداری با نوزادانی که به شکل عادی نطفه شان تشکیل شده است، ندارد، درعین حال یکی از قوانین قطعی پزشکی، این است که زوج‌هایی که با استفاده از جنین فریزشده باردار شده‌اند، باید مراقبت‌های غربالگری و سونوگرافی‌ها را با دقت بیشتری انجام دهند و پیگیر باشند.
سن ایده آل مادر از نظر ما، بین ۳۰ تا ۳۵ سال است، اما تا ۴۲ سال هم مواردی بوده است که فریز جنین را انجام داده و نتایج موفقی دریافت کرده‌ایم.
این موضوع به عوامل مختلفی ازجمله سن مادر، میزان آمادگی رحم مادر، فاصله بین فریز جنین و لانه گزینی و... بستگی دارد، اما به طورکلی در دنیا رقم ۳۸ تا ۴۰ درصد احتمال موفقیت را اعلام کرده‌اند، ولی تحت تأثیر عواملی که گفتیم، ممکن است بین ۲۰ تا ۶۰ درصد متغیر باشد.
خود روش انتقال جنین آزمایشگاهی، عوارض خاصی ندارد، اما مرحله ایجاد جنین آزمایشگاهی که موجب تحریک تخمک برای تخمک کشی انجام می‌شود، جزو روش‌های نیمه تهاجمی محسوب می‌شود و ممکن است برای بعضی مادران حس ناخوشایندی ایجاد کند و همراه با درد، عفونت یا خونریزی و... باشد که البته همه این‌ها در علم پزشکی راه حل دارد و هیچ کدام را نمی‌توان عارضه‌ای جدی دانست.
کسانی که با مشکل ناباروری دست وپنجه نرم می‌کنند، قدر بچه را می‌دانند. این‌ها وقتی با روشی، موفق به بچه دار شدن می‌شوند، دوست دارند صاحب بچه‌های بعدی هم بشوند. فریز جنین به این‌ها کمک می‌کند که یک بار مراحل درمان و لقاح آزمایشگاهی را انجام دهند و از جنین‌های فریزشده در سال‌های بعد، بدون طی کردن مراحل درمان قبلی، استفاده کنند. همچنین به عنوان مثال مادری که به بیماری سرطان مبتلا شده است، قبل از انجام شیمی درمانی که ممکن است باعث ناباروری اش شود، مراجعه می‌کند و بعد از فریز جنین، مراحل درمانش را طی می‌کند تا پس از بهبودی، امکان بچه دار شدن داشته باشد.
در مواقعی که زوج‌ها طلاق می‌گیرند، یکی از آن‌ها فوت می‌کند یا به هر دلیل دیگری، نیازی به جنین فریزشده ندارند، در حضور خود طرفین و سه شاهد، جنین فریزشده دور انداخته می‌شود. در مواقعی هم اهدای جنین صورت می‌گیرد که البته باید مراحل قانونی آن سپری شود.
این روش به خصوص برای آقایانی که به هیچ روشی امکان بچه دار شدن ندارند و تعدادشان هم کم نیست، بسیار مفید است. آن‌ها می‌توانند از جنین فریزشده اهدایی استفاده کنند و جنین در رحم همسر خودشان رشد کند، ولی با وجود اینکه مراجع شرعی و قانونی این راه را تأیید کرده‌اند، هنوز با مشکلات فرهنگی در مسیر آن مواجه هستیم.
به لطف فضای مجازی، این آشنایی زیاد است و حتی از روستا‌ها و شهر‌های دوردست، مراجعه کنندگانی داریم که تقاضای این روش را مطرح می‌کنند. بسیاری از کسانی که برای فریز جنین اقدام می‌کنند، مشکل نازایی ندارند، بلکه به خاطر نداشتن کار مناسب یا مسکن و... بچه دار شدن را به تعویق می‌اندازند.
درمقابل گروه قبلی، متأسفانه افرادی هستند که جزو قشر تحصیل کرده و مرفه جامعه‌اند، اما چون قصد مهاجرت دارند، نمی‌خواهند در ایران بچه دار شوند. این افراد می‌آیند فریز جنین را انجام می‌دهند و بعد که مهاجرت کردند، از کشور مقصد، به ایران می‌آیند، خانواده شان را می‌بینند و جنین فریزشده را در رحم مادر لانه گزینی می‌کنند و به کشور مقصد می‌روند. بعد هم فرزندی دارند که تبعه آن کشور است.
هزینه‌های درمان ناباروی و فریز جنین در کشور‌های اروپایی یا حتی کشور‌های مجاور ما، بسیار بیشتر از ایران است. ازطرفی مهاجران می‌دانند که در سال‌های اولیه مهاجرت، از خدمات بیمه‌ای برخوردار نیستند. این‌ها با استفاده از خدمات بیمه‌ای داخل ایران، فرزندی دارند که در کشور دیگر به دنیا می‌آید. ما اکنون با جوانانی روبه رو هستیم که در این کشور رشد کرده‌اند و حالا که زمان بهره وری جامعه از آن هاست، مهاجرت می‌کنند و حتی فرزندشان هم متعلق به کشور دیگر می‌شود.
من به عنوان پزشک از این جوانان می‌خواهم در ایران بمانند و بچه دار شوند، اما در حد توصیه و نصیحت است و بیشتر از این، از دستم برنمی آید، اما مسئولان ما باید این را یک زنگ خطر جدی تلقی کنند و سیاست گذاری‌ها را به سمتی ببرند که جوان ما در کشور خودش، سطحی از رفاه، آرامش و ثبات را داشته باشد که حاضر به زندگی کردن در کشور غریب نباشد. کشور ما درکنار هزینه کردن در مسائلی مانند تبلیغ برای فرزندآوری، باید اقدامات اشتغال زایی، امیدآفرینی و حمایت از خانواده را انجام دهد؛ چراکه اگر این نور امید فراهم باشد، خودبه خود جوانان به فرزندآوری تمایل پیدا خواهند کرد.