حکمت‌های چراغ‌برات

سنت‌های زیادی در بین مردم ما وجود دارد که آمیخته با فرهنگ‌ها و عقاید دینی آنهاست. در ایام نیمه شعبان، فرهنگ خاصی در خراسان وجود دارد که به آن «ایام چراغ‌برات» می‌گویند.

در معارف دینی ما توصیه‌های زیادی درباره توجه به مسئله معاد و یاد مرگ و همچنین توجه به اموات و خیرات فرستادن برای آنها آمده است که این فرهنگ پرحکمت و ظرایف تربیتی در سنت چراغ‌برات خراسانی‌ها جاری است.

یکی از فرهنگ‌های دینی ما، رفتن سر مزار گذشتگان و فاتحه فرستادن و خیرات کردن برای آنهاست. امام‌رضا (ع) در این‌باره فرموده‌اند: «هرکه قبر مؤمنی را زیارت کند و درکنار آن هفت مرتبه إنّاانزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می‌آمرزد».

همچنین آن حضرت در این‌باره می‌فرماید: «هرکه توانایی ندارد به زیارت قبر ما بیاید، به زیارت قبر دوستان صالح ما و علما و دانشمندان و بزرگان شیعه و برادران و خواهران دینی برود که خداوند ثواب زیارت ما را به او عطا می‌کند».

رفتن سر مزار گذشتگان یکی از دستورالعمل‌های دینی ماست که حکمت‌های مختلفی در آن نهفته است؛ عملی که تأثیر تربیتی و اصلاحی بر انسان می‌گذارد و روحیه او را متعادل می‌کند، به‌طوری‌که اگر شادی او به‌خاطر دنیا و مال دنیا از حد گذشته باشد، وقتی به زیارت اموات می‌آید، این موضوع برای او یادآوری می‌شود که دنیا محل گذر و توشه برداشتن است. همچنین اگر غم‌ها و غصه‌ها به او هجوم آورده باشد، با دیدن قبر‌ها و یاد مرگ، این مفهوم در او زنده می‌شود که این نیز بگذرد!

در سنت‌های مذهبی ما در ایام خاصی این سر زدن به قبرستان‌ها و یاد اموات به‌صورت ویژه انجام می‌شود؛ مثل روز‌های آخر هفته یا ایام عید و در این میان ایام میانی ماه شعبان دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است. در روایات ما نیمه شعبان فضیلت‌های بسیاری دارد، حتی شب نیمه شعبان در بین شب‌هایی جای دارد که تقدیر انسان در آن مقدر و نوشته می‌شود.

از امام‌صادق (ع) روایت شده است که پدر بزرگوارشان در پاسخ کسی که از فضیلت شب نیمه شعبان از ایشان پرسیده بود، فرمودند: «این شب، برترین شب‌ها بعد از شب قدر است. خداوند در این شب فضلش را بر بندگان جاری می‌سازد و از منت خویش، گناهان آنان را می‌بخشد، پس تلاش کنید که در این شب به خدا نزدیک شوید».

توجه به اموات و حاضر شدن در قبرستان‌ها و خیرات کردن برای گذشتگان، از اعمالی است که می‌تواند انسان را به یاد خدا و معاد بیندازد و افراد را به خدا نزدیک کند، اما باید توجه کنیم که اعمال چراغ‌برات با انحراف و گناه آمیخته نشود.

یکی از گناهانی که باید مواظب بود این اعمال و مراسم مربوط به ایام چراغ‌برات با آن آمیخته نشود، گناه بزرگ اسراف است. باید توجه کرد که خیرات کردن برای اموات فقط با پخش کردن مواد خوراکی نیست، بلکه می‌توان انسان غم‌دیده‌ای را شاد کرد یا گره از کار کسی باز کرد و اگر می‌خواهیم مواد خوراکی به یاد گذشتگان پخش کنیم، باید سعی کنیم این مواد خوراکی را به نیازمندان آن برسانیم که ان‌شاء‌ا... نیات ما به هدف خود برسد و اعمال ما مورد قبول خداوند قرار بگیرد!

از خداوند بزرگ می‌خواهیم به همه ما توفیق دهد که از فرصت زندگی بیشترین استفاده را ببریم و بتوانیم با انجام اعمال نیکو و یاد گذشتگان، زندگی خود را آن‌چنان که باید بسازیم، ان‌شاءا‌...!