چالش‌های تأمین دارو در مشهد در نوروز ۱۴۰۴ | در جست وجوی دارو

به گزارش شهرآرانیوز؛ در روز‌های پایانی نوروز۱۴۰۴ آمار‌های رسمی، از چالش‌های دارویی موجود در این ایام در مشهد پرده برداشت. علی اصغر اسماعیل زاده، مدیر امور دارو و مواد تحت کنترل معاونت غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اعلام کرد که «از ۲۵ اسفند سال گذشته تا ۱۴ فروردین ۱۴۰۴، به ۲ هزارو ۱۳۱ فقره کمبود دارویی اعلام شده به سامانه ۱۹۰، به همراه گزارش‌های حضوری اعلام شده، پاسخگویی کرده‌ایم».

کمبود دارو در مشهد در ایام اوج سفر‌های زیارتی، پدیده‌ای جدید نیست، با این حال اسماعیل زاده با اشاره به اقدامات نظارتی گفت: «در همین بازه زمانی، ۷۶۰فقره بازرسی انجام و برای ۲۵داروخانه متخلف در مشهد و شهرستان‌های تابعه، اقدامات قانونی ازجمله تعطیلی موقت اعمال شده است».

این آمار‌ها ما را بر آن داشت تا در این گزارش، همگام با زائرانی که در جست وجوی دارو‌های موردنیازشان بودند، به داروخانه‌های مشهد سر بزنیم و هم زمان با گفت‌و‌گو با داروسازان و مسئولان حوزه سلامت، تصویری روشن‌تر از وضعیت تأمین دارو در نوروز ترسیم کنیم.

کمبود داروی بیماران دیالیزی و دیابتی

«بیماری کلیوی، نوروز و تعطیلی نمی‌شناسد؛ ما باید حتی وقتی به سفر می‌رویم، دخترمان را به مرکز دیالیز ببریم تا بیماری کلیوی اش، مشکلات بیشتری برایش ایجاد نکند». این جمله را مادری بیان می‌کند که همراه همسر و سه فرزندش به مشهد سفر کرده و در یکی از داروخانه‌های محدوده چهارراه شهدا در حال خرید دارو برای دخترش است.

 او می‌گوید: خوشبختانه مراکز دیالیز مشهد، هم در تعطیلات فعال هستند و هم دارو‌های بیماران دیالیزی را رایگان فراهم می‌کنند، اما دخترم بعد از سفر به مشهد، کمی ناخوش احوال است و پزشکی که در مرکز دیالیز او را ویزیت کرد، برایش داروی «کلسیتریول» تجویز کرد که با مراجعه به تعدادی از داروخانه ها، هنوز نتوانسته‌ام آن را تهیه کنم.

 متصدی داروخانه هم درحالی که به این مادر نشانی داروخانه ۲۲ بهمن را برای تهیه داروی دخترش می‌دهد، می‌گوید: به دلیل کمبود اعتبارات، برخی دارو‌ها را در داروخانه نداریم؛ البته سعی کرده‌ایم در نوروز امسال، دارو‌هایی را که نیاز شدید زائران است، به تعداد محدود فراهم کنیم.  به داروخانه دیگری در خیابان خسروی می‌روم.

تعداد بیماران و همراهانشان که منتظر دریافت دارو از این داروخانه شبانه روزی هستند، تقریبا زیاد است. یکی از آقایان برای همسرش به دنبال انسولین است و به خاطر نداشتن آن، بحثش با متصدی داروخانه بالا می‌گیرد. او‌ می‌گوید: پزشک برای همسرم چهار قلم انسولین نوشته است، اما اینجا می‌گویند بیشتر از سه قلم از این دارو را‌ نمی‌توانند بدهند؛ چون تعدادش محدود است!

اسپری تنفسی؛ گران و کمیاب

در داروخانه دیگری که در محدوده خیابان نواب است، دختر جوانی که منتظر است متصدی، نتیجه جست وجوی اسپری تنفسی را به او اطلاع دهد، با لهجه یزدی‌ می‌گوید: پدرم مبتلا به بیماری تنفسی است. او اسپری مورد استفاده اش را همراه خود به مشهد آورده، اما اسپری اش تمام شده است؛ برای همین در داروخانه‌ها به دنبال این اسپری تنفسی هستم.

این دارو، هم به شدت کمبود دارد، هم گران‌تر از ماه‌های گذشته شده است.  متصدی داروخانه هم یک نمونه باقی مانده از اسپری تنفسی را که این دخترخانم به دنبال خریدش بود، می‌آورد و به خبرنگار ما می‌گوید: درمجموع این اسپری با کمبود رو به روست، اما تلاش کرده‌ایم در نوروز برای بیماران به تعداد محدود آن را فراهم کنیم؛ زیرا داروخانه ما در محدوده حرم مطهر رضوی قرار دارد و زائران زیادی برای خرید این دارو و مانند آن به ما مراجعه می‌کنند.

دلایل کمبود دارو

«کمبود دارو دلایل مختلفی دارد؛ مهم‌ترین عامل در کمبود دارو هم تسویه نکردن به موقع مطالبات داروخانه هاست». این جمله را دکتر مرضیه بذرافشان، دبیر انجمن داروسازان خراسان رضوی و عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان کشور، بیان می‌کند.

 او با اشاره به اینکه همیشه تصویب اعتبار حوزه دارو و تجهیزات در قوانین بودجه سالیانه بسیار کمتر از اعتبار موردنیاز است، می‌گوید: طبق قانون، مطالبات داروخانه‌ها از سازمان هدفمندی یارانه‌ها و سازمان‌های بیمه گر باید به طور متوسط حداکثر ۴۵روز بعد از تحویل دارو به بیمار واریز شود، اما به دلیل کمبود بودجه، مبلغ دارو‌ها خیلی دیر و با پیگیری‌های مستمر و مکرر انجمن داروسازان کشور واریز می‌شود. این تأخیر در تسویه، عامل مهمی در کمبود نقدینگی داروخانه هاست که نتیجه آن، ناتوانی و نبود امکان خرید دارو از شرکت‌های توزیعی داروست.  

اما داستان فقط به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه آن طور که دکتر بذرافشان بیان می‌کند، کمبود نقدینگی باعث برگشت خوردن چک داروخانه ها، بلوکه شدن عملیات بانکی داروخانه و درنتیجه نبود امکان خرید دارو از شرکت‌های توزیع می‌شود و به دنبال آن، چک‌های شرکت‌های توزیعی به کارخانجات تولیدی، تأمین موجودی نمی‌شود و برگشت می‌خورد و تولیدکننده برای خرید مواد اولیه -که عمدتا از خارج کشور و طی فرایند‌های زمانبر باید تهیه شود- به مشکل برمی خورد.  

او از آیین نامه غیرکارشناسی ابلاغی خرداد۱۴۰۰ سخن می‌گوید که با توجیه «افزایش دسترسی جامعه به دارو»، باعث شد تعداد داروخانه‌ها در سه سال گذشته بیش از ۴۰درصد افزایش یابد.  بذرافشان معتقد است که این افزایش تعداد داروخانه هیچ گاه به معنی افزایش دسترسی به دارو نیست؛ زیرا درحال حاضر با اینکه هیچ گونه کمبود داروخانه در مشهد نداریم، کمبود‌های دارویی انکارناپذیر است و حتی همین افزایش تعداد داروخانه ها، خود به تنهایی باعث کمبود دارو شده است؛ زیرا داروی تولیدی و توزیعی شرکت‌ها بین تعداد بیشتری داروخانه تقسیم می‌شود و سهم هر داروخانه بسیار کاهش می‌یابد.

این خود زمینه افزایش بار مالی واردشده بر نظام سلامت را فراهم خواهد کرد، بنابراین دولت باید تمرکز اصلی خود را بر افزایش و ارتقای تولید و تأمین دارو بگذارد؛ مسئله‌ای که به گفته دکتر بذرافشان، محقق نمی‌شود جز با جلوگیری از رشد بی رویه تعداد داروخانه‌ها و تسویه منظم و به موقع مطالبات بیمه‌ای آن ها.  عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان کشور کمبود قلم‌های انسولین را غیر از مشکلات تأمین داخلی، ناشی از مشکل جهانی کمبود آن می‌داند و‌ می‌افزاید: دارو‌های بیماران خاص، دیالیزی ها، اسپری‌های تنفسی، برخی دارو‌های اعصاب و تعداد زیادی از دارو‌های دیگر دچار کمبود شده‌اند.

دارو هست، اما کم است

دکتر محمدیوسف رحمتی، جانشین رئیس دانشگاه علوم پزشکی مشهد در کمیته بهداشت، درمان و محیط زیست خدمات سفر خراسان رضوی و مدیر سلامت زائرین دانشگاه علوم پزشکی مشهد، هم با اشاره به بازدید‌های فشرده انجام شده و مستمر از ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴، به خبرنگار شهرآرا می‌گوید: علاوه بر اینکه بیمارستان‌های دولتی و خصوصی ملزم به ذخیره سازی دارو‌های موردنیاز حداقل یک ماه خود شده‌اند، در داروخانه‌ها نیز دارو به تعداد محدود وجود دارد.

به گفته او، برخی زائران موضوع کمبود دارو را به این خاطر ممکن است مطرح کنند که دارو را برای مصرف یک ماه بیمار خود درخواست می‌کنند، اما امکان ارائه دارو آن هم به مدت یک ماه و به صورت یک جا به بیماران وجود ندارد؛ زیرا در این صورت، دسترسی دیگر بیماران به آن دارو دچار مشکل خواهد شد.

دکتر رحمتی با اشاره به اینکه تا پایان شهریور سال گذشته، تمام داروخانه‌ها مطالبات خود را از سازمان‌های بیمه گر دریافت کرده‌اند، یادآوری می‌کند: با وجود اینکه دریافت مطالبات داروخانه‌ها با فاصله شش ماه در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است و موضوع جدیدی نیست، ما در حال تلاش هستیم که این فاصله را به سه یا چهار ماه کاهش دهیم تا داروخانه‌ها برای تأمین دارو با مشکل کمتری مواجه شوند.

مدیر سلامت زائرین دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره تعطیلی تعدادی از داروخانه‌ها در نوروز ۱۴۰۴، بیان می‌کند: در قالب بازدید‌ها و نظارت‌های فشرده و مشترک با سازمان‌های مرتبط، داروخانه‌های متخلف شناسایی و تعطیل می‌شوند که این موضوع در نوروز امسال نیز رخ داد.