حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ تصور کن که در جنگلی تاریک یا شهری خاموش گرفتار شده‌ای. نه راه‌ها را می‌شناسی و نه نشانه‌ها را می‌بینی و در‌به در راهنمای هستی که به تو بگوید کجا بروی و چگونه راهِ رفتن را پیدا کنی؛ راهنمایی که به همه خط‌وربط‌ها و نماد‌ها و نشانه‌هایش مسلط باشی و به‌خوبی آن را بشناسی؛ مانند نقشه خوانی که هر چه بیشتر و بهتر نقشه را بشناسد، بهتر و سریع‌تر می‌تواند مسیر‌ها را پیدا کند و خود را به مقصد برساند.
قرآن کریم در زندگی دنیایی ما حکم همان نقشه راه را دارد؛ نقشه راهی که لازم است ما به‌خوبی آن را بشناسیم و با مفاهیم و راهنمایی هایش انس بگیریم تا، چون نقشه خوانی ماهر به سرمنزل نجات برسیم. انس با این نقشه راه، شاه‌کلیدی است که ائمه اطهار (ع) بسیار درباره آن گفته و خود نیز به آن عمل کرده‌اند و بدون شک هیچ کسی به اندازه آن بزرگواران با این کتاب آسمانی مأنوس نبوده است و نخواهد بود؛ اُنسی که موجب شناخت کامل حقایق این اثر آسمانی شده است؛ حقایقی که ائمه اطهار (ع) در کلام و عمل خود آنها را برای ما به یادگار گذاشته‌اند. یکی از این یادگاران، دعای چهل‌ودوم صحیفه‌سجادیه است که از امام‌سجاد (ع) برای ما به یادگار مانده است.
دعای چهل‌ودوم صحیفه‌سجادیه، دعایی است که امام‌سجاد (ع) در هنگام ختم قرآن، آن را می‌خواندند. ایشان در این دعا به ذکر ویژگی‌های این کتاب آسمانی پرداخته و درباره آثار عمل به راهنمایی‌های آن سخن گفته‌اند. همچنین در این دعا، امام‌سجاد (ع) از رسول خدا (ص) یاد کرده‌اند و به شرح ویژگی‌های ایشان به‌خصوص در حوزه تبلیغ دین پرداخته‌اند و به سنت همه ادعیه با سلام و صلوات بر رسول خدا (ص)، از خداوند برای ایشان درجات عالی را در آخرت مسئلت کرده‌اند. امام‌سجاد (ع) در این دعا پس از شرح ویژگی‌های قرآن و همچنین زحمات رسول خدا (ص)، ائمه اطهار (ع) را میراث‌داران و مفسران حقیقی قرآن معرفی کرده‌اند.
امام سجاد (ع) در بخش نخست این دعا پس از سپاس خداوند برای ختم قرآن، این کتاب را وحی‌شده بر رسول خدا (ص) می‌خوانند و سپس با تکیه بر فرقان بودن این کتاب آسمانی، آن را نوری می‌نامند که از جانب خداوند برای هدایت مردم از ظلم و جهل نازل شده است و این چنین می‌فرمایند: «و آن را نوری ساختی که در پرتو پیروی از آن، از ظلمات گمراهی و جهالت به عرصه هدایت راه یابیم و شفایی قرار دادی برای کسی که از سر تصدیق بدان گوش فرا دهد». نوری که شفای هر فردی است که از سر صدق و تأیید به آن گوش دهد و عمل کند. ایشان در انتهای این فراز، قرآن را پرچم نجات افرادی خوانده‌اند که بنا دارند با عمل به دستورات آن گمراه نشوند و بیان کرده‌اند که این افراد، این‌گونه از مهلکه‌های دشوار نجات پیدا خواهند کرد.
ایشان در این دعا از شرایط بهره‌برداری از قرآن برای رسیدن به نجات و شفا سخن گفته‌اند؛ شرطی که نخستین آن همان‌طور که در فراز اول دعا آمده است، اقرار به وحی بودن این کلام آسمانی است و سپس صداقت در توجه به مفاهیم و دستورات الهی آن است. امام سجاد (ع) در این باره می‌گویند: «ما را از کسانی قرار ده که معترفند که این کتاب از جانب توست، تا در تصدیقش شک و تردید به جنگ ما نیاید و انحراف از راه راستش گریبان‌گیر ما نشود»؛ و درادامه، شرایط دیگری را برای بهره‌برداری از این نسخه نجات بخش برمی‌شمرند: «توجه به براهین قرآن و تفکر در آن، گوش فرادادن به آیات به همراه سکوت هنگام خواندن، گوش دادن به قرآن به نیت راهیابی به صراط مستقیم».
امام سجاد (ع) با ذکر وابسته بودن فهم قرآن به تفسیر معصومان (ع)، ائمه اطهار را وارثان مفاهیم قرآن خوانده، می‌فرمایند: «بارالها! تو قرآن را بر پیامبرت محمد -که درود تو بر او و خاندانش باد- مجمل و سربسته نازل کردی و دانش عجایبش را به‌طور کامل به او الهام فرمودی و علم آن را با تفسیرش به ما به ارث دادی و ما را بر آنان که از آن بی‌خبرند، ترجیح دادی و قدرت آگاهی بر آن را به ما مرحمت فرمودی تا ما را بر کسانی که توانایی فهم مفاهیم آن را ندارند، برتری دهی»؛ و با این توضیح، یکی دیگر از ریسمان‌های نجات را درکنار قرآن، ائمه اطهار (ع) معرفی کرده‌اند که خزانه‌داران حقایق قرآن‌اند؛ حقیقتی که در قرآن هم به آن اشاره شده است و درباره اش می‌خوانیم: «ما گروهی از بندگان خود را که برگزیدگان ما هستند، وارث کتاب قرار دادیم...». (سوره فاطر، آیه۳۲)