کاهش ارزش کالا‌های صادراتی خراسان رضوی | صادرات بیشتر، سود کم‌تر

به گزارش شهرآرانیوز؛ بررسی آمار‌های صادراتی استان خراسان رضوی براساس داده‌های گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که وزن کالا‌های صادراتی نسبت به سال قبل ۱۶ درصد و ارزش دلاری کالا‌های صادراتی ۲۹ درصد افزایش یافته است. در این مدت مسئولان نیز از رسیدن به ۱۰۰ درصد اهداف صادراتی استان و سهم ۷ درصد خراسان رضوی از صادرات کشور گفتند.

هرچند این آمار خبر از روند مثبت صادرات از مرز‌های خراسان رضوی را می‌دهد، اما نگاه بلندمدت و ۱۰ ساله به آمار گمرک نشان می‌دهد که میانگین ارزش دلاری کالا‌های صادراتی استان در هر تن کاهش یافته است. این عدد در سال ۱۴۰۳ به ۶۴۵ دلار رسیده؛ در حالی که این رقم در سال ۱۳۹۳ حدود ۸۰۴ دلار بوده است. 

به عنوان مثال ارزش صادرات زعفران از استان در سال ۹۳، مبلغ ۱۳۶ میلیون دلار بوده که این رقم در سال گذشته به ۱۱۱ میلیون دلار کاهش یافته است. این کاهش در حالی رخ داده که طی ۱۰ سال اخیر، تورم جهانی نیز بر بسیاری از بازار‌ها سایه انداخته و انتظار می‌رفت قیمت دلاری کالا‌ها رشد کند. اما در عمل، آنچه رخ داده گویای روندی معکوس است. دلایل این پدیده را می‌توان در چند محور زیر خلاصه کرد که پرداختن به هرکدام نیاز به گزارشی مبسوط در آینده دارد.

۱. خام‌فروشی به‌جای تولید با ارزش‌افزوده

ساختار صادراتی استان طی سال‌های اخیر به‌شدت وابسته به محصولات خام یا نیمه‌فراوری‌شده بوده است. از زعفران فله و سنگ ساختمانی گرفته تا پسته و...، اغلب این کالا‌ها بدون فراوری و بسته‌بندی مناسب صادر می‌شوند. سهم ناچیز کالا‌های با برند و ارزش‌افزوده بالا می‌تواند یکی از دلایلی باشد که باعث شده میانگین قیمت هر تن کالا کاهش یابد.

۲. تغییر در ترکیب بازار‌ها و خریداران

بازار‌های صادراتی استان در دهه گذشته به سمت کشور‌هایی با قدرت خرید پایین‌تر و تقاضای کالا‌های خام تغییر کرده‌اند. این کشور‌ها اغلب به دنبال خرید ارزان و بدون بسته‌بندی هستند. از دست رفتن بازار‌های رقابتی‌تر و باکیفیت بهتر در حوزه خلیج فارس، اروپا یا شرق آسیا، به افت ارزش کالا‌های صادراتی دامن زده است.

۳. رقابت منفی و کاهش قیمت برای حفظ سهم بازار

در شرایط تحریمی و کاهش فرصت‌های تجاری، بسیاری از صادرکنندگان استان برای حفظ بازار‌های فعلی خود، به کاهش قیمت و دامپینگ تن داده‌اند. این رقابت منفی میان تولیدکنندگان ایرانی باعث شده است که کالا‌ها با قیمتی کمتر از ارزش واقعی‌شان صادر شوند.

۴. ضعف در بسته‌بندی، برندینگ و استانداردسازی

نبود بسته‌بندی مناسب، نشان تجاری معتبر و استاندارد‌های بین‌المللی، از دیگر چالش‌های صادرات استان است. این عوامل باعث می‌شود که خریداران بین‌المللی حاضر نباشند بهای بیشتری برای کالا‌های ایرانی بپردازند. در نتیجه ارزش صادرات، به‌ویژه در بازار‌های حساس، پایین باقی می‌ماند.

۵. کاهش قیمت جهانی برخی کالا‌های خاص

در برخی سال‌ها، قیمت جهانی کالا‌هایی مثل زعفران، پسته یا سیمان افت داشته است. رکود ساخت‌وساز در منطقه یا افزایش تولید کشور‌های رقیب می‌تواند باعث شود حتی همان محصولاتی که قبلا با قیمت بالا صادر می‌شدند، امروز ارزش پایین‌تری پیدا کنند.

۶. کاهش میانگین ارزش صادراتی برخی محصولات کلیدی

بررسی جدول صادرات استان نشان می‌دهد که برخی از اقلام اصلی صادراتی استان، در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال‌های گذشته با قیمت پایین‌تری صادر شده‌اند. به عبارت دیگر، حتی اگر ترکیب کالا‌ها ثابت مانده باشد، خود کالا‌ها ارزان‌تر از قبل فروخته شده‌اند که یکی از دلایل تعیین نرخ پایین‌تر برای حمایت از صادرکننده بوده است.

۷. کاهش واقعی درآمد تولیدکننده با وجود افزایش هزینه‌ها

در شرایطی که هزینه‌های تولید در داخل کشور به‌واسطه تورم، افزایش قیمت نهاده‌ها، دستمزد‌ها و انرژی رشد چشمگیری داشته، کاهش ارزش دلاری صادرات به این معناست که تولیدکننده در ازای هر تن محصول، دلار کمتری دریافت کرده است. در واقع، حتی اگر وزن صادرات بالا رفته، تولیدکننده به‌واسطه قیمت پایین صادراتی و هزینه‌های داخلی بالا، سود خالص کمتری به‌دست آورده و قدرت سرمایه‌گذاری مجدد او کاهش یافته است.

در نهایت، آنچه از مجموع آمار‌ها و تحلیل‌ها به دست می‌آید، این است که با وجود رشد ظاهری صادرات استان، مسیر آن به سمت خام‌فروشی، کاهش ارزش‌افزوده و از دست رفتن رقابت‌پذیری حرکت کرده است. اگر سیاست‌گذاران به دنبال اصلاح این روند هستند، باید بر توسعه صادرات کالا‌های فراوری‌شده، تقویت برند‌های صادراتی، تنوع‌بخشی به بازار‌ها و ایجاد زنجیره ارزش تمرکز کنند.