ظرفیت بالا، حمایت اندک | نگاهی به وضعیت تئاتر کودک و نوجوان در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز، کودک پیش از آنکه خواندن بداند، خیال را می‌فهمد. تماشای صحنه برای او فقط سرگرمی نیست، تجربه‌ای است از جهان، با زبانی که رنگ دارد، صدا دارد و حرکت. تئاتر کودک اگرچه سال‌هاست زیر سایه تئاتر بزرگسال مانده، اما هنوز از معدود جاهایی‌ست که می‌توان رو در رو با کودک حرف زد بی‌میانجی، بی‌زرق‌وبرق، بی‌دروغ. اما همین صحنه‌ی ساده، با چالش‌های پیچیده‌ای روبه‌روست. نبود امکانات، کم‌توجهی نهادها، سانسور‌های پنهان و گاهی آشکار، و مهم‌تر از همه، بی‌تفاوتی برخی هنرمندان نسبت به مخاطب کودک، این هنر را به حاشیه رانده است. با این‌حال، هنوز تئاتر کودک زنده است با هنرمندانی که به قدرت تربیتی نمایش باور دارند و با کودک به مثابه تماشاگر جدی مواجه می‌شوند. در گفت‌و‌گو با چند نفر از فعالان این حوزه، کوشیدیم تصویر دقیق‌تری از تئاتر کودک در مشهد ترسیم کنیم؛ از امید‌ها و آرزو‌ها گرفته تا موانعی که همچنان سایه انداخته‌اند بر صحنه‌ای که می‌خواهد از لبخند و تخیل کودک بگوید.

رضا عربشاهی، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان:

تئاتر کودک و نوجوان در مشهد ظرفیت بالایی دارد اما حمایت نمی‌شود

تئاتر کودک و نوجوان در مشهد وضعیت نسبتاً خوبی دارد و آثار شاخصی تولید شده است. استادانی مثل داوود کیانیان جایگاه ویژه‌ای در این حوزه دارند و نسل جدید هم فعال و خلاق هستند. با این حال، این حوزه همچنان به‌اندازه کافی حمایت نمی‌شود.

این درحالی است که تئاتر کودک و نوجوان، هنری پایه‌ای و تأثیرگذار است که می‌تواند ذهن و خلاقیت کودکان را پرورش دهد، اما حمایت‌های مالی و پشتیبانی اجرایی بسیار کم است و اغلب هنرمندان مجبورند با سرمایه شخصی آثارشان را تولید کنند. نهاد‌هایی مانند کانون پرورش فکری کمک می‌کنند، اما دیگر ارگان‌ها مثل آموزش‌وپرورش، شهرداری یا سازمان‌ها فقط گاهی و محدود همکاری دارند.

آموزش‌وپرورش می‌تواند نقش مهمی در جذب مخاطب از طریق مدارس داشته باشد، اما موانع و محدودیت‌هایی وجود دارد که این همکاری را محدود می‌کند. بنابراین گروه‌های نمایشی غالباً باید خودشان مسئولیت جذب مخاطب را بر عهده بگیرند.

از طرفی، تئاتر کودک و نوجوان به هزینه‌های بالایی نیاز دارد و بدون حمایت مالی، تداوم و کیفیت آن در خطر است. باوجود مشکلات اقتصادی، هنرمندان این حوزه با عشق و علاقه پای کار هستند و نقش مهمی در پرورش فرهنگی و خلاقیت کودکان ایفا می‌کنند.

در نهایت، تئاتر کودک و نوجوان در مشهد ظرفیت بالایی دارد و می‌تواند مخاطب گسترده‌ای جذب کند، اما نیازمند حمایت‌های برنامه‌ریزی‌شده و مالی است تا جایگاه واقعی خود را پیدا کند و هنرمندان بتوانند آثار فاخر تولید کنند.

مهناز آقایی، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان:

تئاتر کودک‌ و نوجوان نقش مهمی در آموزش غیررسمی دارد

بعد از بررسی وضعیت تئاتر کودک و نوجوان، به نظر من تولید و اجرای آن در مشهد نسبتاً خوب است، هرچند تهران به‌دلیل داشتن سالن‌های اختصاصی و هنرمندان بیشتر، در این حوزه پیشتاز است اما نسبت به دیگر شهرها، مشهد عملکرد قابل توجهی دارد و در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی نیز آثار خوبی از این شهر حضور دارند. همچنین جداسازی بخش کودک و نوجوان در جشنواره استانی سال گذشته باعث تمرکز بیشتر و رشد کیفیت و کمیت تولیدات شده است.

در زمینه بازاریابی، فضای مجازی به‌ویژه اینستاگرام بهترین گزینه برای تبلیغات است هرچند هزینه‌های بالا و درآمد محدود هنرمندان باعث شده تبلیغات در این حوزه کمتر باشد. استفاده از بیلبورد و اطلاع‌رسانی به مدارس نیز می‌تواند کمک کند، اما فضای مجازی دسترسی گسترده‌تر و مؤثرتری دارد.

اکثر هنرمندان کودک و نوجوان بیشتر به خاطر دغدغه و عشق به کارشان فعالیت می‌کنند تا منافع اقتصادی. خود من نیز از کودکی این مسیر را ادامه داده‌ام و این عشق انگیزه اصلی من است.

باید به این نکته هم توجه داشت که موضوعات تئاتر کودک در مشهد فراتر از کلیشه‌های جنگل و حیوانات است و شامل مسائل اجتماعی، بلوغ، شاهنامه و فانتزی می‌شود. البته استفاده از شخصیت‌های حیوانی در نمایش‌های خردسال رایج است، چون ارتباط آن‌ها با بچه‌ها راحت‌تر است. اما نمایش‌های جدی‌تر و حساس‌تر با توجه به دانش و علاقه هنرمندان شکل می‌گیرد. در این زمینه، کارگردان‌های خلاق توانسته‌اند موضوعات مختلف را به‌زیبایی اجرا کنند؛ نمونه‌هایی چون «پسر‌ها تنهایند» و «جرأت و حقیقت» درباره بلوغ نوجوانان، نمونه‌های موفقی هستند.

نهایتاً باور من این است که هر متنی را می‌توان به شکل نمایش عروسکی اجرا کرد و لازم نیست نمایش عروسکی فقط درباره شخصیت‌های کارتونی باشد، همان‌طورکه نمونه‌هایی از اجرای متون شکسپیر به صورت عروسکی وجود دارد.

محمد جهان‌پا، کارگردان تئاتر کودک و نوجوان:

سالن‌های تخصصی برای اجرای نمایش‌های کودک نداریم

وضعیت تئاتر کودک و نوجوان در مشهد مطلوب نیست. مهم‌ترین مشکل، نبود متولی مشخص و مدیریت واحد برای ساماندهی این حوزه است. این خلأ باعث شده کیفیت آثار پایین باشد و نمایش‌ها بیشتر جنبه سرگرمی سطحی داشته باشند. همچنین حمایت ساختاری و پشتیبانی نهاد‌های فرهنگی بسیار محدود است و آموزش و پرورش به دلیل ملاحظات امنیتی و مدیریتی، همکاری مناسبی ندارد.

مشهد ظرفیت بالایی از نظر مخاطب، به ویژه دانش‌آموزان و زائران دارد، اما به دلیل نگاه اقتصادی صرف و عدم همکاری دستگاه‌های مرتبط، از این ظرفیت به‌خوبی استفاده نمی‌شود. تئاتر کودک و نوجوان علاوه بر ارزش فرهنگی و آموزشی، پتانسیل اقتصادی بالایی دارد؛ چراکه هر بلیت می‌تواند چند مخاطب همراه جذب کند و درآمد پایدار ایجاد نماید.

از مشکلات دیگر، نبود سالن‌های تخصصی و مناسب برای اجرای نمایش‌های کودک، ضعف تعامل و نبود نشست‌های تخصصی میان هنرمندان و کمبود تولید نمایشنامه‌های باکیفیت است. همه این موارد ناشی از غفلت و نبود ساختار منسجم در این حوزه است.

امید است با تشکیل نهاد‌های تخصصی، حمایت بیشتر نهاد‌های فرهنگی و همراهی آموزش و پرورش، شرایط بهبود یابد و تئاتر کودک و نوجوان در مشهد جایگاه واقعی خود را پیدا کند.