چرا با وجود اینکه گزارش مرکز آمار نرخ بیکاری استان را ۲.۴ درصد نشان می‌دهد، نرخ مشارکت اقتصادی ۱۰ درصد کاهش یافته است؟
موسوی زاده- سلطانی/ شهرآرانیوز - درست است که بیشتر هشدار‌ها درباره ویروس کرونا در حوزه سلامتی منتشر می‌شود، اما واقعیت این است که کرونا نه فقط تهدیدی برای سلامتی بلکه خطری جدی برای اقتصاد است. بررسی اتفاقات رخ داده در بازار کار طی فصل بهار ۹۹ نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در کشور حدود ۳ درصد کاهش یافته است و ۲ میلیون نفر به طور کامل از بازار کار جدا شده‌اند. البته ظاهر امر خبر از کاهش نرخ بیکاری هم می‌دهد، اما واقعیت چیز دیگری است.
دیروز مرکز آمار ایران طی گزارشی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور را در بهار ۹۹ اعلام کرد. بر اساس داده‌های منتشرشده در این گزارش نرخ مشارکت اقتصادی در خراسان‌رضوی در بهار امسال ۴۲.۷ درصد اعلام شده است. این نرخ نسبت به بهار ۹۸ کاهش ۲.۶ درصدی داشته و در واقع از ۴۵.۳ درصد به رقم کنونی رسیده است. همچنین نسبت اشتغال در بهار ۹۹ برای استان ۳۹.۷ درصد اعلام شد که این رقم در فصل مشابه سال گذشته ۴۱ درصد بوده است. نرخ بیکاری خراسان‌رضوی در بهار امسال ۷ درصد اعلام شد که نسبت به بهار سال گذشته از کاهش ۲.۴ درصدی نرخ بیکاری حکایت دارد.
البته نکته بسیار مهم درباره کاهش نرخ بیکاری استان در بهار این است که تقاضا برای ورود نیروی کار به بازار نیز کم شده است. کاهش ۲.۶ درصد نرخ مشارکت به معنای کاهش جمعیت فعال در بازار کار است که بخشی از تأثیر آن را می‌توان بر کاهش نرخ بیکاری دانست. زیرا نرخ بیکاری از میان جمعیت فعال اقتصادی محاسبه می‌شود. به بیان دیگر افرادی که متقاضی حضور در بازار کار نیستند در نرخ بیکاری لحاظ نمی‌شوند؛ پس با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی به طور طبیعی طی یک رابطه آماری، نرخ بیکاری نیز کاهش می‌یابد. بااینحال به وضوح می‌توان در همین آمار تبعات اقتصادی ویروس کرونا را بر پیکره نیروی کار استان احساس کرد.
کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در استان به ۴۲.۷ درصد درحالی اتفاق می‌افتد که این نرخ در پاییز سال گذشته به ۵۲.۵ درصد رسیده بود. نرخ مشارکت اقتصادی خراسان‌رضوی در بهار ۱۳۹۲، ۴۲.۳ درصد بود. روند بهبود وضعیت اقتصادی استان سبب شد تا این رقم به بیش از ۵۰ درصد برسد، بااینحال شیوع کرونا و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد استان سبب ریزش شدید نرخ مشارکت اقتصادی استان شد.
علاوه بر این در حالی براساس اعلام مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در خراسان‌رضوی کاهش یافته است که به گفته محمدامین بابایی، معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان‌رضوی درخواست بیمه بیکاری تا قبل از کرونا و حدودا تا اواخر سال گذشته، ۱۵ هزار نفر بود، اما اکنون به بیش از ۵۰ هزار نفر رسیده است.
براساس اعلام دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان‌رضوی ارزیابی‌ها در سطح ملی نشان می‌دهد بیشترین آسیب ناشی از کرونا در بخش خدمات و شدت این آسیب در خراسان‌رضوی بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
همچنین براساس پژوهش صورت‌گرفته توسط این دبیرخانه، مشاغل روستایی و فعالیت‌های اقتصادی که در روستا‌ها شکل گرفته است کمترین آسیب را از کرونا دیده‌اند، اما مشاغل شهری در خراسان‌رضوی به ویژه مشهد بیشترین آسیب ناشی از کرونا را متحمل شده‌اند. ۵۰ درصد از اقتصاد مشهد به حوزه خدمات مربوط می‌شود که در آن بحث گردشگری و زیارت پررنگ است و در این موضوع هتل‌ها، مراکز اقامتی، حمل‌و‌نقل هوایی و زمینی و ریلی ضرر زیادی متحمل شدند.
کاهش نرخ بیکاری خوب یا بد؟
بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٨) ٣.٧ درصد کاهش داشته است. به عبارت دیگر در بهار امسال نسبت به فصل مشابه سال قبل حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از ١ میلیون و ٢٠ هزار نفر آن را زنان و ٩٧٠ هزار نفر آن را مردان تشکیل می‌دهند.
بررسی نرخ بیکاری جمعیت ١٥ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ٩,٨ درصد از جمعیت فعال، بیکار بوده‌اند. برهمین‌اساس نیز نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٨) ١.١ واحد درصد کاهش داشته است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بررسی یک شاخص به تنهایی نماینده خوبی برای رصد بازار کار نیست، بلکه باید مجموعه‌ای از شاخص‌ها را در کنار هم دید تا بتوان تصویر درستی از بازار کار را به تصویر کشید.
ازاین‌رو با توجه به اینکه آمار‌های بازار کار کشور در بهار امسال نشان می‌دهد بخش شایان توجهی از جمعیت از بازار کار خارج شده و به جمعیت غیرفعال افزوده شده است کاهش نرخ بیکاری مثبت به نظر نمی‌رسد؛ زیرا زمانی این پدیده می‌تواند مثبت باشد که جمعیت شاغل (نسبت اشتغال) و نرخ مشارکت اقتصادی افزایش یافته باشد. اما در بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل این پدیده رخ نداده است و چنانچه اشاره شد، به دلیل بحران جهانی بیماری کووید ١٩ جمعیت شاغل کشور کاهش محسوسی داشته است.