محمد درویش: به جای انتظار برای باران، باید اقتصاد بدون باران بسازیم | هندوانه یا گندم؛ کدام آب‌بَرتر است؟

به گزارش شهرآرانیوز، چند روز پیش مدیر مؤسسه آب دانشگاه تهران اعلام کرد که گزارش سازمان هواشناسی از پاییز خشک حکایت دارد، اما احتمال خشک‌‍سالی شدید در سال آبی آینده را کم دانست. او با اشاره به تجربیات تاریخی، معتقد بود که ایران معمولاً بیش از ۵ سال خشک متوالی را تجربه نکرده است.

محمد درویش در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرانیوز درباره این اظهارنظر توضیح داد: سال گذشته میانگین بارندگی در کشور ۲ درصد بیشتر از میانگین درازمدت بود. این یعنی سالی نسبتاً پربارش داشتیم و اگر بخواهیم طبق الگو‌های طبیعی پیش برویم، در صورت وقوع خشک‌سالی امسال، باید یک دوره خشک‌سالی با شدت ۳۸ درصدی تا ۵ سال را پشت‌سر بگذاریم.

وی افزود: واقعیت این است که ایران از دیرباز در منطقه‌ای خشک واقع شده و همواره با کمبود آب روبه‌رو بوده است. جمله معروف داریوش بزرگ «خداوند این کشور را از دروغ، دشمن و خشک‌سالی محافظت کند»، نشان می‌دهد خشک‌سالی قرن‌هاست با این سرزمین عجین بوده است؛ بنابراین به جای امیدبستن به بارش‌های آسمانی، باید عقلانی رفتار کنیم و اقتصاد کشور را از وابستگی به باران نجات دهیم.

این فعال محیط زیست با اشاره به تجربه کشور‌هایی همچون کویت، امارات، قطر، بحرین، عمان و عربستان گفت: این کشور‌ها با وجود بارندگی کمتر و منابع آبی محدود، اقتصادی قوی دارند و کمتر از ایران نگران بحران‌های آبی هستند.

درویش مشکل اصلی کشور را اقتصاد وابسته به آب دانست و افزود: ما اقتصادی را تعریف کرده‌ایم که بر پایه صادرات محصولات کشاورزی شکل گرفته است. در شرایطی که با بحران ناترازی آبی و فرونشست زمین روبه‌رو هستیم، تولید و صادرات محصولاتی مانند گندم یا هندوانه به معنای تشدید بحران است؛ چراکه این رویکرد شاخص امنیت غذایی را کاهش می‌دهد.

مصرف آب؛ گندم جلوتر از هندوانه

وی تأکید کرد: برخلاف تصور عمومی، تولید یک کیلوگرم گندم، آب بیشتری مصرف می‌کند تا یک کیلوگرم هندوانه. نباید صرفاً بر اساس ظاهر یک محصول مانند هندوانه درباره میزان مصرف آب آن قضاوت کرد.

درویش به پژوهشی از مرکز پژوهش‌های مجلس اشاره کرد که نشان می‌دهد در دهه ۸۰، هم‌زمان با اوج صادرات پسته، ارزش صادرات این محصول به ۳ میلیون دلار در سال رسید؛ درحالی‌که آب مصرف‌شده برای این صادرات، ارزشی معادل ۸ میلیون دلار داشت. امروز این رقم به ۹۰۰ هزار دلار کاهش یافته است.

او ادامه داد: ایران باید به‌سمت ارتقای تکنولوژی‌های کشاورزی حرکت کند، کشت‌های گلخانه‌ای را گسترش دهد و از روش‌های تولید ثروت غیروابسته به آب استفاده کند.

درویش همچنین از اقدامات انجام‌شده در خراسان رضوی برای احداث نیروگاه‌های بادی در منطقه خواف خبر داد و گفت: این منطقه که سال‌ها با باد‌های شدید ۱۲۰ روزه مواجه بود، اکنون به فرصتی برای تولید انرژی پاک تبدیل شده است.

در مورد واردات آب نیز این فعال محیط زیست تصریح کرد: اگر منظور از واردات، واردات مستقیم آب باشد، هیچ کشوری در منطقه حاضر نیست شیر آب خود را برای ایران باز کند. هم‌اکنون حتی افغانستان نیز حقابه سد دوستی و سیستان را نمی‌دهد.

وابستگی آبی به خارج، ابزاری برای فشار

وی تنهاکشور نزدیک به ایران با منابع آبی کافی را تاجیکستان دانست، اما خاطرنشان کرد: انتقال آب از تاجیکستان بسیار پرهزینه و از نظر پدافند غیرعامل برای کشور خطرناک است؛ چراکه وابستگی به منابع آبی خارجی می‌تواند ابزار فشار بر ایران ایجاد کند. راهکار بهتر، مشارکت در کشاورزی فراسرزمینی و واردات محصولات کشاورزی به‌عنوان واردات آب مجازی است.

در پایان، درویش به صادرات مواد لبنی از ایران اشاره کرد و گفت: درحالی‌که صادرات محصولات لبنی به کشور‌های آسیای میانه افتخارآمیز جلوه داده می‌شود، باید توجه داشت که این محصولات جزو آب‌برترین مواد غذایی هستند و حتی از گندم هم آب بیشتری مصرف می‌کنند.