در حالی که قیمت روغن در اواسط تیر ماه به طور رسمی ۱۲ تا ۱۶ درصد افزایش یافته بود، مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که اکنون در بازار روغن خوراکی ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از قیمت مصوب به شهروندان فروخته می‌شود.
ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ در حالی که قیمت روغن در اواسط تیر ماه به طور رسمی ۱۲ تا ۱۶ درصد افزایش یافته بود، مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که اکنون در بازار روغن خوراکی ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از قیمت مصوب به شهروندان فروخته می‌شود.
علت گرانی روغن تخلف فروشندگان جزء یا کل نیست و سرچشمه این گرانی به ارز و تورم برمی‌گردد. کاهش رغبت کشاورزان برای کشت دانه‌های روغنی به‌دلیل بی‌توجهی به اجرای قانون خرید تضمینی، وجود مشکل در تخصیص ارز برای واردات روغن خام، کاهش و حتی در مواردی توقف تولید روغن نباتی توسط برخی شرکت‌های تولیدکننده، تاثیر تحریم و ماجرا‌هایی از این دست، ازجمله مشکلاتی است که کار روغن را به اینجا رسانده است.
البته از حدود ۳ ماه قبل و به‌دنبال انتشار اطلاعیه‌ای ازسوی ۲ شرکت مهم تولیدکننده روغن نباتی مبنی‌بر کاهش تولیداتشان به‌دلیل تخصیص پیدا نکردن ارز برای واردات روغن خام، هشدار‌هایی درباره کاهش تولید روغن نباتی و افزایش قیمت آن ازسوی کارشناسان داده شده بود. گرچه اصلا به کارشناسی خاص هم نیاز نیست؛ شما تصور کنید در حال‌حاضر روغن خام استحصال‌شده از دانه‌های روغنی داخلی حدود ۱۵ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند؛ یعنی بیش از ۸۵ درصد صنعت روغن خوراکی با واردات روغن خام یا دانه‌های روغنی است. از سویی موضوع تخصیص ارز و مشکلات واردات هم آن‌قدر عیان است که نیاز به توضیح ندارد؛ پس طبیعی است که وقتی ارزی نباشد، روغن خامی وجود ندارد و زمانی که روغن خام کم شود، افزایش قیمت این کالا هم دور از انتظار نیست.
کمی جست‌وجو در سایت‌ها نشان می‌دهد که سال‌ها قبل هم تولیدکنندگان درباره مشکلات این صنعت و وابستگی آن به واردات هشدار و پیشنهاد‌هایی داده بودند، اما به قول سیدجعفر حسینی، مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی، «واردکنندگان روغن به‌سبب رانت حاصل از واردات باعث جلوگیری از توسعه کشت دانه روغنی با وجود پتانسیل تولید این دانه‌ها در کشور ازجمله منابع آبی، خاکی، نیروی انسانی و زیرساخت‌های تولید، شدند.» حالا هم که کار از کار گذشته، افزایش قیمت ۱۲ تا ۱۴ درصدی روغن در ۲ هفته پیش وضع را بهتر نکرده و هنوز این بازار درگیر مشکلات ناهماهنگی در قیمت‌گذاری است.
قطع فروش کارخانه‌ها به بنکداران
بیشتر کارخانه‌ها فروش به بنکداران را قطع کرده‌اند و با تعداد محدودی مشتری کار می‌کنند؛ این یعنی کلی‌فروشان باید کالای خود را با یک یا چند واسطه بخرند. برای بررسی وضعیت بازار روغن در مشهد به بازار مصلی می‌رویم. آقای آبی که یکی از کلی‌فروشان خوش‌سابقه مواد غذایی در بازار مصلی است، مثل دیگر همکارانش دل خوشی از بازار ندارد و بعد از یک درددل اساسی درباره گرانی، نبود مشتری، کاهش توان مردم برای خرید و تحلیل بازار بالاخره به موضوع روغن می‌رسد و می‌گوید: روغن به قیمت مصرف‌کننده به دست من کلی‌فروش می‌رسد؛ حالا شما بگو چند به سوپرمارکت بدهم و او چقدر به شما که مشتری خانگی هستید بفروشد؟ مثلا یکی از برند‌های معروف که هر روز تبلیغش را در تلویزیون می‌بینید در تماس‌های مکرری که داشتیم، به ما گفته است که اصلا موجودی روغن ندارد، ولی همین برند در بازار پیدا می‌شود و معلوم نیست از کجا آمده است!
این یعنی کالا دست دلال افتاده است و با چند واسطه به ما می‌رسد؛ مثلا روغن مایع ۱.۸ لیتری همین برند را به قیمت روی محصول یعنی ۱۷ هزار و ۴۰۰ تومان که برای مصرف‌کننده خانگی است می‌خریم، حدود ۱۸ هزار و ۵۰۰ به سوپرمارکت می‌فروشیم و احتملا ۲۰ هزار تومان به دست شما می‌رسد یا روغن ۱۶ کیلویی یکی از برند‌های جانبی که قیمت مصرف کننده آن ۱۱۰ هزار تومان درج‌شده است، تا قیمت ۱۶۰ هزار تومان به مردم فروخته می‌شود. آبی تاکید می‌کند: اکنون قیمت روغن حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر به دست مصرف کننده می‌رسد. وی ادامه می‌دهد: محصولات یکی از برند‌های روغن نباتی که شرکت تولیدکننده آن در خراسان رضوی قرار دارد با واسطه و باقیمت روی محصول به دست ما می‌رسد. اکنون روغن در بازار هست، اما گران و در دست واسطه‌هاست. آیا موقع خرید از واسطه‌ها فاکتور دریافت می‌کنید؟ پاسخ این سوال خیر است. او ادامه می‌دهد: هیچ‌کدام از واسطه‌ها حاضر به ارائه فاکتور نیستند و همین موضوع برای ما در بازرسی‌های اصناف و تعزیرات مشکل‌ساز شده است؛ به همین دلیل بسیاری از همکاران ما متحمل جریمه‌های سنگینی شده‌اند.
فروش روغن به شرط خرید کالا‌های دیگر
آقای کرامتی یکی از کلی‌فروشان مواد غذایی در بازار حافظ است که از توزیع‌نشدن روغن توسط شرکت‌ها گله دارد. او به شهرآرا می‌گوید: حدود ۲۰ روز است مصوبه افزایش قیمت ۱۵ درصدی روغن خوراکی صادر شده، اما بازهم نتوانستم از برند موردنظرم خرید کنم. ازطرفی خرید از واسطه هم برایم نمی‌صرفد، چون ۱۰ درصد بیشتر از قیمت شرکت به دست ما می‌رسد. او تاکید می‌کند: برخی از شرکت‌ها هم اگر کم‌وبیش حاضر به فروش روغن نباتی باشند با شرط خرید اجناس جانبی می‌فروشند. یعنی اگر بخواهیم روغن بخریم باید کنار آن هر جنسی را که روی دستشان باد کرده است، سفارش دهیم.
نامه‌نگاری برای وضعیت بازار روغن
اما کارشناس مسئول اداره نظارت بر کالا و خدمات سازمان صنعت معدن و تجارت خراسان رضوی با تایید وجود این مشکلات در بازار روغن خوراکی، از نامه‌نگاری‌های این سازمان برای پیگیری اصلاح وضعیت این بازار می‌گوید. عباس اخوان با بیان اینکه وضعیت بازار روغن دستخوش تغییر و تحولات ناشی از نرخ ارز و تورم شده است، ادامه می‌دهد: در تاریخ ۲۵ خرداد سال جاری در نامه‌ای به عباس تابش، معاون وزیر صمت و مدیرکل سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، به تغییر در وضعیت بازار این کالا اشاره کردیم. همچنین دهم تیر امسال در مکاتبه‌ای با اکبر تقوی‌شوازی، مدیرکل نظارت بر شبکه‌های توزیعی و اقتصادی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، نوشتیم که قیمت فروش روغن خام توسط کارخانه‌ها به عمده‌فروشان به قیمت مصرف‌کننده نزدیک یا معادل همان قیمت است؛ بنابراین از ایشان درخواست کردیم قیمت‌گذاری به نحوی باشد که قیمت در کارخانه برای واحد تولیدی مشخص شود.
او با بیان اینکه هنوز پاسخی برای این نامه‌ها دریافت نکرده اند و منتظرند، تاکید می‌کند: ۱۲ تیر نیز که قیمت روغن ازسوی سازمان حمایت مشخص شد، اعلام کردند واحد‌های تولید می‌توانند محصول خود را حداقل ۵ درصد کمتر از قیمت درج‌شده توزیع کنند. اما این ۵ درصد جواب‌گوی هزینه‌های خرده‌فروش و عمده‌فروش نیست و وقتی این اتفاق می‌افتد، نرخ بازار از قیمت مصرف‌کننده عبور خواهد کرد.