سمانه رضوانی | شهرآرانیوز؛ خیلی‌ها دچار مسائل اقتصادی هستند و فشار‌های اقتصادی، زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده است. گاهی احساس می‌کنیم راه‌حل‌ها باید بزرگ و پیچیده باشند و ما ازعهده حل این مسائل برنمی‌آییم، اما آموزه‌های اسلامی، مسیر دیگری را به ما نشان می‌دهند. هریک از ما مسئولیت حفظ و حراست از خانواده خود را برعهده داریم و مدیریت اقتصاد خانواده، بخشی مهم از این مسئولیت است. گاهی کلید گشایش اقتصادی، نه در افزایش درآمد که در اصلاح نگاه و تغییر رفتار‌های کوچک و روزمره ماست.
نخستین و مهم‌ترین گام، داشتن برنامه است؛ یعنی علاوه‌بر کار و تلاش با برنامه‌ریزی دقیق و درست، خود سبب افزایش دارایی شویم و مسیر مالی خانواده را مشخص کنیم. امیرالمؤمنین (ع) با کار و تلاش و اقداماتی نظیر حفر چاه، درختکاری و احداث باغ در منطقه ینبع در اطراف مدینه، توانستند سرمایه فراوانی به‌دست بیاورند، هزار برده آزاد کنند و برای خانواده خود خانه بخرند و همسر و فرزندان خود را آبرومندانه اداره کنند.
حضرت در نامه۲۴ نهج‌البلاغه در دستورالعمل‌های اقتصادی برای اداره خانواده خود، به اطرافیانشان تأکید می‌کنند که درخت‌ها و زمین‌ها را نفروشند، بلکه با درآمد سالانه آن، نیاز‌های اقتصادی خانواده آن حضرت را برطرف سازند.
اسراف، فقط دور ریختن نان و خوراکی نیست؛ روشن گذاشتن بیهوده لامپ‌ها، استفاده بیش از حد از آب و حتی استفاده نادرست از پوشاک یا هدر دادن مال، همه مصادیق اسراف هستند. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «اسراف و زیاده‌روی سبب فقر و تنگدستی می‌شود و میانه‌روی، ثروت و بی‌نیازی را به‌دنبال دارد.» اسراف نه‌تنها منابع مالی خانواده را هدر می‌دهد، بلکه برکت را از زندگی دور می‌کند. خانواده هوشمند، خانواده‌ای است که همه منابع مالی در اختیارش را درست مصرف کند.
حتی اگر مبلغی کوچک باشد، پس‌انداز منظم را باید در سبد مالی خانواده گنجاند. این پس‌انداز مانند یک سپر عمل می‌کند و خانواده را دربرابر هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده ایمن می‌سازد. از امام‌صادق (ع) نقل شده است: سلمان فارسی با وجود زهد و تقوا، اقدام به پس‌انداز مخارج یک سال خود می‌کرد.
وقتی به او اعتراض شد که به‌جای مرگ به فکر پس‌انداز هستی، او پاسخ داد: این تفکر ناقص است که فقط به «مردن» فکر می‌کنید و امکان «زنده ماندن» را نادیده می‌گیرید. اگر انسان وسایل ضروری زندگی را نداشته باشد، نفس او برای اطاعت از خدا سست و بی‌نشاط می‌شود، اما وقتی نیازهایش تأمین شد، با آرامش و اطمینان بیشتری می‌تواند به بندگی خدا بپردازد.
قناعت به معنای خسیس بودن و خرج نکردن نیست، بلکه به معنای «چشم و دل‌سیری» است. امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «شخص قانع، توانگر و بى‌نیاز است؛ اگرچه گرسنه و برهنه باشد.» وقتی خانواده‌ای یاد بگیرد که چشم و دلش به مال‌ومنال دیگران نباشد، درحقیقت بزرگ‌ترین ثروت، یعنی آرامش روانی را به‌دست آورده است و این اصل توانگری است که در کلام حضرت به آن اشاره شده است؛ قناعت باعث می‌شود فشار‌های روانی ناشی از مقایسه اجتماعی از بین برود و خانواده در فضای آرام به رشد روحی و حتی اقتصادی برسد.
حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «هرکه به کار غیرمهم بپردازد، کار مهم‌تر را تباه ساخته است.» در بحث اقتصاد خانواده، ما باید این اولویت‌بندی را رعایت کنیم و بدانیم در شرایط اقتصادی که داریم، اول به ضروریات بپردازیم و بعد به چیز‌های دیگر. بسیاری از مشکلات اقتصادی خانواده‌ها ناشی از تشخیص‌ندادن «نیاز» از «خواسته» است. خرید یک لباس جدید در زمانی که کمد پر از لباس است، یک «خواسته» است، نه یک «نیاز». با اولویت‌بندی و اختصاص بودجه به نیاز‌های اساسی، از ایجاد کسری بودجه و قرض‌های غیرضروری، جلوگیری می‌شود.