حلال و حرام مالی در باور‌های دینی

«کسب درآمد حلال» و «مدیریت هزینه‌ها» دو گزاره اساسی اقتصاد خانواده است. در متون اسلامی به‌ویژه در مباحث اخلاقی‌عرفانی، موضوعی به نام «زهد» بیان شده است که متأسفانه تعبیر نادرست برخی افراد، آن را مترادف ترک دنیا و بسنده کردن به امور ناچیز مادی تعریف کرده است و حال آنکه در احادیث و سیره معصومان، زهد به معنای دلبستگی نداشتن به دنیا و مظاهر مادی آن است.

یکی از مباحث کلیدی در زندگی، شناخت مبانی اقتصاد خانواده و پرهیز از افراط و تفریط در امور مالی است. آنچه به‌راستی اقتصاد خانواده را منحصربه‌فرد می‌کند، وجود ارتباطات درونی بین نقش‌های شغلی و خانوادگی است؛ یعنی رابطه‌ای که به‌طور معمول و در غیر از مباحث اقتصادی خانواده یافت نمی‌شود. 

درک این ارتباطات درونی را می‌توان شاه‌کلید سالم‌سازی اقتصاد خانواده دانست. نگرش سیستمی، درک روشنی از تأثیر متقابل دو سیستم فرعی خانواده و اقتصاد را بر یکدیگر و بر محیط ارائه می‌دهد. باید باور داشت که اقتصاد خانواده یک فعالیت جدی و رسمی است نه تفنن و سرگرمی؛ این بدین معنا نیست که شما نمی‌توانید یا نباید ارتباطی عاطفی با فعالیت‌های مربوط اقتصاد برقرار کنید، بلکه موضوع اصلی این است که برای تأمین هزینه‌ها، به اقتصادی حلال، سودآور و موفقیت‌آمیز نیاز داریم. 

مهم‌ترین نکته در مدیریت اقتصادی خانواده، بی‌شک دستیابی به الگوی صحیح مصرف (برای مدیریت هزینه‌ها) و برقراری سیستم درآمدی مناسب و حلال (برای مدیریت درآمد) است. اگر بخواهیم اقتصاد خانواده خود را بر مبنای اصول دینی و علمی، دوام و قوام بخشیم، باید به راهکار‌های زیر توجه کنیم:

برنامه‌ریزی برای آینده

بی‌شک برنامه‌ریزی برای آینده زندگی در تمام خانواده‌ها مطرح است. در بطن یک الگوی سیستمی اقتصاد خانواده، خانواده و اقتصاد آن را نمی‌توان از هم مجزا کرد، بنابراین زمانی که برای هریک از آنها برنامه‌ریزی می‌کنیم، ناگزیریم دیگری را نیز مدنظر قرار دهیم. توجه به نیاز‌های آینده خانواده و همچنین شناخت فرصت‌ها و تهدید‌های اقتصاد خانواده در این راستا اهمیت دارد.

انجام مشاوره 

بعضی خانواده‌ها در مدیریت اقتصادی خود، توان لازم را ندارند یا اینکه با مسائل و مشکلاتی مواجه می‌شوند که به‌تن‌هایی از عهده آن برنمی‌آیند. امروزه منابع و مراجع بسیاری با موضوع اقتصاد خانواده وجود دارد. برگ برنده، شناخت مرجع شایسته و مراجعه به آن و کسب مشاوره صحیح است. از منابع بالقوه اطلاعات و مشاوره می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد: دوستان و آشنایان، اقوام، اعضای خانواده، همکاران شغلی و....

افزایش سطح دانش و آگاهی

ابتدایی‌ترین مرجع برای افزایش سطح دانش و آگاهی و به‌روزماندن، کتاب‌ها و نشریات است. فرادادن آموزش‌های لازم به فرزندان و ارتقای سطح عمومی دانش اقتصادی خانواده، می‌تواند بستر خوبی برای تصمیم‌گیری‌های صحیح اقتصادی باشد.

داشتن روحیه همکاری بین اعضای خانواده

تعامل مناسب بین اعضای خانواده و همچنین اولویت‌بندی نیاز‌های اقتصادی، سبب تقویت و سلامت اقتصاد خانواده می‌شود.

توجه به آموزه‌های دینی

ترویج مسائل اقتصاد اسلامی و دینی در خانواده و پرهیز از روحیه اسراف و تبذیر می‌تواند اقتصاد خانواده را قوام بخشد.

در ادامه حتما بخوانید خدا سر کار هم با ما همراه است

پرداخت خمس و زکات و وجوه شرعی

یکی از آسیب‌های بزرگ اقتصاد خانواده، غافل شدن از این دو واجب دینی است. بی‌شک در دین مبین اسلام برکاتی در قالب رعایت این دو مهم برای خانواده‌ها وجود دارد.

***

اقتصاد خانواده نقش مهمی در اقتصاد ملل مختلف دارد. بخش درخورتوجهی از کسب‌وکار‌های موجود بر مدیریت یا مالکیت خانوادگی استوار است، به‌طوری‌که حدود نیمی از تولید ناخالص ملی از طریق این کسب‌وکار‌ها تأمین می‌شود. اما تصور و باور بیشتر ما از اقتصاد خانواده چیست؟ شیوه مدیریت اقتصادی خانواده‌ها امروز بخش مهمی از هویت آنها را تشکیل می‌دهد.

 رونق و شکوفایی اقتصادی، رشد و ترقی خانواده را درپی خواهد داشت. امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «آن که در هزینه‌ها میانه‌روى کند، هرگز فقیر نخواهد شد». آنچه باعث حفظ و رونق اقتصاد خانواده‌ها و به تبع آن اقتصاد کشور‌ها می‌شود، آموختن این مطلب است که چگونه با کسانی که به آنها علاقه و ارتباط عاطفی داریم، ارتباطات مالی سالم و مناسبی داشته باشیم. شاید این کار، ساده به نظر برسد، اما درواقع چندان هم ساده نیست.