انتهایِ کوچه درختِ توت!

کاملان | شهرآرانیوز؛ درخت توت برای اهل خراسان، بسیار ارزشمند است. درختی که انگار خداوند آن را برای آب و هوا و خلق و خوی مردمِ اینجا آفریده است. مشهدی‌ها معتقدند که درختان توت به زندگی برکت می‌دهند و برای همین هرجا که دستشان می‌رسید، مخصوصا کنار راه‌ها یا جوی آب، یک درخت توت می‌کاشتند، مثل حاشیه نهرگناباد که محمد، ولی اسدی دستور داده بود دوطرف این نهر را توت بکارند. مردمِ مشهد حتی گاهی اوقات درخت توتی را که می‌کاشتند وقفِ مردم می‌کردند و می‌گفتند هر کسی از میوه‌اش بخورد و از سایه‌اش استفاده کند، خیر و برکتش تا زمانی که آن درخت سرپاست، در زندگی‌مان هست. قدیمی‌ها می‌گویند مشهد یک زمانی برای خودش توتستانی بوده با چند ده هزار درخت توت. اصلا هر جای شهر را که نگاه می‌کردید، یک درخت توت می‌دیدید. همین الان اگر دست روی هر درخت توتی بگذارید، بعید است که عُمرش زیر ۶۰-۵۰ سال باشد؛ مگر توت‌های تزئینی وارداتی که شهرداری تازگی‌ها پایشان را به مشهد باز کرده است! درختِ توت برای اهلِ مشهد حرمت داشت. آسیب زدن و بی‌احترامی به توت‌ها یک‌جور‌هایی خط قرمز بسیاری از مشهدی‌ها بود و اجازه نمی‌دادند به قول معروف یک خط یا خال به درخت‌های توت بیفتد. آن هم درختی که نه مال آن‌ها بود و نه خودشان کاشته بودند؛ اما مثل جانشان از آن محافظت می‌کردند و نمی‌گذاشتند که به توت‌ها بد بگذرد. هنوز هم خیلی از پدربزرگ و مادربزرگ‌ها معتقدند که اگر کسی درخت توت را بِبُرد، یا گره به زندگی‌اش می‌افتد یا داغ می‌بیند.

 

 

توت‌ها این‌قدر برای مشهدی‌ها ارج و قُرب دارند که حتی چهارراه و کوچه و خیابان هم به نامش می‌کنند! قدیمی‌های قاسم‌آباد، هنوز هم به تقاطع اندیشه و دکتر حسابی می‌گویند چهارراه درخت توت! آن هم به خاطر درختی که درست نبش این خیابان جا خوش کرده و از ظاهرش پیداست عمرش بیشتر از ۴۰-۳۰ سال است. حاج رضا اسداللهی تقریبا ۳۰ سالی می‌شود که ساکن قاسم‌آباد است و قصه چهارراه درخت توت را این‌طور برایمان تعریف می‌کند: این درخت، نشانه این چهارراه بوده و هست. گاهی وقت‌ها مثلا کسی آدرس را درست نمی‌فهمید، می‌گفتیم سرِ چهارراه یک درخت توت هست! همین تکرار‌ها باعث شد که چهارراه حسابی بین خودمان به چهارراه درخت توت معروف شود. آن‌هایی که خیلی وقت است در اندیشه و کوچه و خیابان‌های دور و اطرافش می‌نشینند، اینجا را خوب بلدند و بگویی چهارراه درخت توت می‌فهمند کجاست!

 

 

جاده قدیم قوچان و محله‌های قدیمی‌اش مثل بحرآباد که البته امروز به خیابان و محله امام هادی (ع) تبدیل شده، از آن‌جا‌هایی است که کم درخت توت قدیمی ندارد. درخت‌هایی که عُمر بعضی‌هایشان به اندازه سن و سال خودِ محله است و بعضی‌هایشان طبق رسم و رسوم همان سال‌ها وقف شده‌اند که مردم از سایه و میوه‌شان استفاده کنند و بشود صدقه جاریه‌ای برای کسی که آن را کاشته است. یکی از قدیمی‌ترین کوچه‌های بحرآباد، کوچه‌ای است به نام درخت توت! کوچه پس کوچه‌های بین خیابان شهید حمامی و شهید غلامی که به قلعه نو هم معروف است، این‌قدر به قول معروف پیچ در پیچ هست که نشانی دادن را برای مردمِ بحرآباد سخت می‌کرده؛ آن هم ۴۰-۳۰ سال قبل که خبری از تابلو و این‌طور چیز‌ها نبوده است. تنها راه ساده‌تر نشانی دادن این بوده که، کوچه را به نام معروف‌ترین نشانه‌اش که یک درخت قدیمی توت بوده است، نام‌گذاری کنند. درختی که هنوز هم سرپاست و شاخ و برگ‌هایش روی سه چهار خانه پهن شده است. اسمِ کوچه درختِ توت در بین مردمِ قدیمی بحرآباد، برخلاف چهارراه درخت توت در قاسم‌آباد، هنوز هم رسمیت دارد و خیلی از اهالی امام هادی و غلامی و حمامی، حداقل بین خودشان، از اسم کوچه درخت توت برای نشانی دادن استفاده می‌کنند و کاری ندارند که شهرداری برای آنجا چه اسمی انتخاب کرده یا شماره کوچه چند است. کوچه درخت توت ۵۰-۴۰ سال است که سرراست‌ترین و بهترین نشانی ممکن برای این کوچه پس کوچه‌هاست.