هنوز یک ماه از اعتراض فعالان حقوق زنان نسبت به ثبت ملی آیین «فصل و خون‌بس» نگذشته که خبر‌هایی از معامله شدن یک دختر ۱۱ساله در اهواز به عنوان «فصلیه» منتشر شده است.
به گزارش شهرآرانیوز، فعالان اجتماعی و فعالان حقوق زنان، دیروز با انتشار مطالبی در شبکه‌های اجتماعی از توافقات قبیله‌ای برای دادن یک دختر ۱۱ ساله به عنوان فصلیه و خون‌بس در شهر اهواز خبر داده و نسبت به آن اعتراض کردند. این در حالی است که پرونده ثبت آیین «فصل و خون‌بس» در میراث معنوی کشور، که با مخالفت‌های گسترده روبرو شده بود، هنوز به طور کامل بسته نشده است. از سوی دیگر این اتفاق ادعای موافقان ثبت آیین فصل و خون‌بس مبنی بر منسوخ شدن آن در جامعه را رد می‌کند.
ماجرای ثبت ملی خون‌بس | خوزستان هم مدعی شد
«فصل» و «خون‌بس» در واقع نوعی دیه عشایری برای رفع نزاع‌های فردی و جنگ‌های طایفه‌ای است که بر اساس آن در صورت وقوع قتل، هتک ناموس، ضرب و جرح و هر گونه انحراف و کج‌روی‌های اهالی با پادرمیدانی ریش سفیدان و بزرگان طایفه به حل آن مبادرت می‌ورزند. برای پایان دادن به دعوای خونین میان دو قوم، زنی از طایفه قاتل به طایفه مقتول داده می‌شود که عرب‌ها به آن زن «فصلیه» می‌گویند و در سایر اقوام نیز «خون‌بس» نامیده می‌شود. حالا خبر رسیده که این سنت تقبیح شده، دوباره سربرآورده و یک دختر ۱۱ ساله، در یکی از مناطق حاشیه شهر اهواز، قربانی جدید آن است.
یکی از بستگان این دختر ۱۱ ساله روایت فصلیه شدن او را اینگونه توضیح داد: «ماجرا از ازدواج برادر این دختر با زنی از طایفه دیگر آغاز شد، سه روز بعد از ازدواج، پسرعمو‌های عروس تحت عنوان «نهوه» نسبت به این وصلت اعتراض می‌کنند و منزل خانواده داماد را به رگبار می‌بندند. بعد از آن، طایفه داماد واسطه‌هایی برای مذاکره با طرف مقابل (طایفه عروس) می‌فرستد و بعد از مهلت ۱۶ روزه (در دو مقطع) نشست‌هایی با حضور شیوخ و بزرگان برگزار می‌کنند. در این جلسات طایفه عروس مطالبه سه میلیارد ریال جریمه مالی و دادن دختری به عنوان فصلیه می‌کنند.»
طبق سنت «نهوه»، پسرعمو‌های یک دختر برای خود حق تصمیم‌گیری درباره ازدواج آن دختر قائلند و می‌توانند از ازدواج دختر با یک فرد از طایفه دیگر ممانعت و به اصطلاح آن را نهی کنند.
این شخص که خواست نامش فاش نشود، افزود: در نشست بعد عموزاده‌های عروس از گرفتن جریمه مالی صرفنظر کرده، اما برای گرفتن دختری به عنوان فصلیه اصرار می‌ورزند، طبق خواسته عموزاده‌ها این دختر ۱۱ ساله قرار است بعد از اربعین به ازدواج مردی از طایفه مقابل درآید، در حالی که خانواده دختر به شدت با فصلیه مخالفت کردند، اما در نهایت به دلیل تصمیم‌گیری قبیله‌ای به آن رضایت می‌دهند. در حال حاضر شیوخ دو طایفه و برخی طوایف دیگر به مساله ورود کرده و خواستار حل آن و پایان فسخ قرار فصلیه و جایگزینی آن با جریمه هستند.
اعتراض دوباره زنان خوزستانی به فصلیه
دخترانی که به صورت «فصلیه» ازدواج می‌کنند در واقع قربانی خطای مردان طایفه می‌شوند. آن‌ها به شدت زیر فشار روحی و تحقیر قرار دارند و مرتبه اجتماعی‌شان در عشیره بسیار پایین است. فعالان حقوق زنان که با طرح پرونده ثبت معنوی فصل و خون‌بس با راه‌اندازی هشتگ‌های «#من_خون‌بس_نمیشوم» و «#من_ فصلیة_نمیشوم» در شبکه‌های اجتماعی، نسبت به آن اعتراض کرده بودند، از دیروز با راه‌اندازی هشتگ «#لا_للفصلیة» مخالفت‌های خود را دوباره اعلام کرده‌اند.
زینب محمداوی، دبیر کارگروه فرهنگی موسسه مردم‌نهاد آوای زنان ریحانه اهواز در این باره گفت: چهار روز است که توسط یکی از مردان طایفه دختر از تصمیم‌گیری قبیله‌ای برای دادن این دختر ۱۱ ساله به عنوان فصلیه مطلع شدیم و از هر دو طایفه مساله را پیگیری کردیم. آوای زنان ریحانه اهواز به عنوان تنها تشکل مردمی ثبت شده حوزه زنان در خوزستان ۲۸ تیر ۹۹ در نامه‌ای به رییس قوه قضاییه خواستار توقف روند ثبت پرونده «فصل و خون‌بس» شده، اما با وجود وعده شفاهی برای ملغی شدن پرونده، هنوز به صورت رسمی پاسخی منتشر نشده است.
وی اضافه کرد: در گذشته خانواده طایفه مقابل صبر می‌کردند تا دختر بزرگتر شود و به سن ازدواج برسد، اما این طایفه نپذیرفتند و در روز‌های نزدیک می‌خواهند این ازدواج سر بگیرد و دختر ۱۱ ساله را را ببرند، طبق اطلاعاتی که تاکنون به ما رسیده، شیوخ و بزرگان هر دو طایفه با دادن فصلیه مخالفت کرده‌اند و خانواده دختر نیز تا ۱۰ میلیارد ریال را به عنوان جریمه مالی برای جایگزینی فصلیه پیشنهاد داده‌اند، اما طرف مقابل آن را نپذیرفته و بر گرفتن فصلیه اصرار دارند.
این فعال حوزه زنان ادامه داد: برای اعتراض به پرونده ثبت فصل و خون‌بس، اعتراضات بسیاری به ما شد که این رسم منسوخ شده و نباید بیش از اندازه به آن پرداخته شود، اکنون نیز انتقادات بسیاری کرده‌اند که انتشار این خبر در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ممکن است به لجبازی طایفه مقابل منجر شود و تلاش‌ها برای لغو فصلیه به ثمر ننشیند، اما ما معتقدیم مساله باید منتشر و قبح آن بیش از پیش مشخص شود، زیرا زنان در مضیف و گعده‌های شیوخ و قبایل هیچ جایی ندارند که بتوانند صدای اعتراض خود را برسانند و همه تصمیم‌ها پشت در بسته گرفته می‌شود.
وی به تلاش فعالان اجتماعی برای مخالفت با رسم فصلیه و برچیدن آن اشاره کرد و گفت: بعد از اطلاع از ماجرا دنبال شفاف‌سازی بیشتر بودیم به همین دلیل خبر و نام طوایف را در صفحه اینستاگرام موسسه منتشر کردیم تا نخبگان هر دو طایفه به مساله ورود کنند، اکنون گروهی با حضور فعالان اجتماعی و شیوخ و بزرگان طوایف و وکلا تشکیل دادیم، اما خانواده دختر که امید دارند تلاش‌های شیوخ نتیجه بدهند با ورود افراد دیگر به مساله مخالفت کرده‌اند و ما به خواسته آن‌ها احترام می‌گذاریم.
محمداوی خواستار موضع‌گیری و اعتراض همه نخبگان و فرهیختگان عرب نسبت به این اتفاق شد و گفت: متاسفانه در این ماجرا هنوز نتوانستیم اسم کوچک و آدرس دقیق خانه دختر ۱۱ ساله را پیدا کنیم، زیرا واسطه‌ها نگران بودند با ورود افراد دیگر به مساله، حل آن دشوارتر شود از سوی دیگر انتظار داشتیم که زنان هر دو طایفه به کمپین مخالفان بپیوندند و درباره این مساله اطلاع‌رسانی و آن را محکوم کنند، اما این انتظار ما هم برآورده نشد.
زنگ خطر بازگشت سنت‌های کهنه
یک حقوقدان نیز نسبت به رایج شدن دوباره سنت‌های غلط هشدار داد و گفت: سنت فصلیه که بسیاری می‌گفتند منسوخ شده با فصلیه شدن این دختر ۱۱ ساله مشخص شد هنوز وجود دارد، در مورد نهوه حدود ۱۵ سال پرونده‌ای نداشتم، اما دو هفته پیش دختری تحصیلکرده از اهواز که می‌خواست پیشنهاد ازدواج خواستگار خود را قبول کند با تهدید پسرعمو‌ها مواجه شد که گفته بودند سر او و خواستگارش را می‌برند، این‌ها نشان می‌دهد این سنت‌های غلط هنوز پابرجاست و ما به عنوان زنان روشنفکر عرب و فعال اجتماعی باید نسبت به این رسوم ناپسند روشنگری کنیم.
نوال نزاری تاکید کرد: یکی از مهمترین نقش‌ها در این زمینه را روحانیون برعهده دارند. با توجه به جایگاه آن‌ها و حرف‌شنوی که مردم و بخصوص عشایر از خطیبان دارند، باید این سنت‌های غلط را در سخنرانی‌های خود تشریح و با آن مقابله کنند. این سنت‌ها ناشی از زندگی قبیله‌ای است و تنها به عشایر خوزستان محدود نمی‌شود و در سایر نقاط کشور و دنیا نیز اتفاق می‌افتد، وظیفه رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما این است که در این زمینه فرهنگسازی و برنامه‌سازی کنند، زیرا حتی در روستا‌های دورافتاده نیز مردم تلویزیون تماشا می‌کنند.
در روز‌های اخیر صفحه توییتر ریحانه، بخش زن و خانواده پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب به بازخوانی نظر ایشان درباره سنت خون‌بس پرداخت: «اگر کسی از قبیله‌ای برای اینکه اختلافات خود را با قبیله‌ٔ دیگر حل کند، حل آن را به این قرار دهد که دختری را از این قبیله به آن قبیله بدهند بدون اینکه از خودِ دختر اجازه بگیرند، این کار خلاف شرع است. البته یک وقت دختری خودش مایل است با جوانی از قبیله دیگر ازدواج کند که اختلاف و نزاع هم از بین برود. این مانعی ندارد، اما اگر بخواهند دختر را به این کار مجبور کنند، خلاف شرع و خلاف احکام اسلامی است.»
آیا سنت فصلیه از میان عشایر خوزستان رخت برمی‌بندد؟
منبع: همشهری آنلاین