زمانی که کنار راننده می‌نشیند، صدای مداحی رادیو فکر و ذهنش را می‌برد به سال‌های قبل، به روزی که با خدای خود عهد کرد اگر حاجتش را بگیرد، هرسال تاسوعا دیگ شله‌ای برپا کند.
نجمه موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ با دقت بسته‌ها را بررسی می‌کند تا چیزی از قلم نیفتاده باشد و سپس شروع می‌کند به شمارش آن‌ها. خیالش که جمع می‌شود، یک‌به‌یک بسته‌ها را در وانتی که کرایه کرده است، می‌چیند. زمانی که کنار راننده می‌نشیند، صدای مداحی رادیو فکر و ذهنش را می‌برد به سال‌های قبل، به روزی که با خدای خود عهد کرد اگر حاجتش را بگیرد، هرسال تاسوعا دیگ شله‌ای برپا کند.
نذری که تنها سال اول پخت آن را به‌تن‌هایی انجام داد و از سال‌های بعد هرکسی از دوستان، فامیل و همسایه‌ها به اندازه وسعشان نخودی در آن می‌انداختند. اکنون ۱۰ سال از زمانی که حاجتش روا شده، گذشته است و به یاد ندارد هیچ سالی ادای نذرش را حتی زمانی که تنگ‌دست بوده است، کنار بگذارد، اما امسال با شیوع بیماری کرونا شرایط فرق کرده است. صدای بلند «لبیک یا حسین (ع)» رادیو او را دوباره به زمان حال بازمی‌گرداند. هنوز هم از تصمیمی که گرفته، دودل است، اما با رسیدن به مقصد و زمانی که بسته‌های معیشتی را به خانواده‌های کم‌بضاعت محله می‌دهد، کمی دلش قرص می‌شود تا اینکه دعای خیر آن‌ها بدرقه راهش می‌شود. آن وقت است که دیگر شکی ندارد از اینکه تصمیم درست را گرفته و توانسته است امسال نیز مانند سال‌های گذشته نذر خود را ادا کند.
رنگ و بوی متفاوت نذری‌های امسال
پوشیدن لباس مشکی، سیاه‌پوش شدن کوچه‌ها و خیابان‌ها و... همه نشان از فرارسیدن ماه محرم دارد، اما در این بین محرم است و نذری‌هایش! تقریبا تمام ما افرادی را در اطرافیان خود می‌شناسیم که هرسال در ماه محرم و صفر نذری می‌پزند و میان مردم کوچه و محله توزیع می‌کنند. چشیدن طعم نذری برای کودک و بزرگ‌سال حال‌وهوای خوبی را در ذهن تداعی می‌کند. فرقی هم نمی‌کند این نذری چه باشد، از چای صلواتی هیئت‌ها در استکان و لیوان‌های کاغذی گرفته تا ظرف‌های کوچک شله‌زرد مادربزرگ یا دیگ‌های شله هیئتی‌ها که هرکدام از آن‌ها برای ما مشهدی‌ها طعم و خاطره‌ای دارد.
تا همین سال گذشته در منطقه ثامن هم خیمه‌های چای صلواتی برپا بود و عطر خوش هل چای یا زعفران شله‌زرد هر رهگذری را به سمت خود می‌کشید، اما امسال اوضاع متفاوت است. شیوع یک بیماری واگیردار تمام آیین‌ها و مراسم چندصدساله را دستخوش تغییر کرده است، به‌طوری‌که بسیاری از افرادی که هرسال نذری داشتند، امسال شکل نذری دادن خود را تغییر داده‌اند. این روز‌ها بسیاری از هیئت‌ها و خیران و مردمی که روضه خانگی داشتند، دست به ابتکارات جالبی زده‌اند تا به شکلی دیگر بتوانند نذر خود را ادا کنند.
محله پایین‌خیابان یکی از محلات قدیمی شهر است که از قدیم هیئت‌ها و حسینیه‌های آن به رسم هرسال از قبل شروع ماه محرم با برنامه‌ریزی خود را آماده برگزاری مراسم‌های عزاداری به‌ویژه دادن نذری می‌کردند. نذری که تنها یک بانی و خیر نداشت و بسیاری از اهالی به قدر توان خود در آن دخیل می‌شدند. امسال و زمانی که ستاد مقابله با بیماری کرونا اعلام کرد که پخت هرگونه نذری و توزیع آن توسط مردم و هیئتی‌ها به‌دلیل رعایت آیین‌نامه‌های بهداشتی و سلامت مردم ممنوع است، بچه هیئتی‌های این محله نیز دست‌به‌کار شدند تا تصمیمی درست جایگزین دیگ‌های شله‌ای کنند که هر سال در روز‌های تاسوعا و عاشورا برپا می‌شد.
هیئت شیفتگان قاسم‌بن‌الحسن (ع)، هیئت اشرف‌الانبیا، تکیه ممدسرخه، حسینیه طفلان مسلم و هیئت حمزه سیدالشهدا (ع) در این محله با هم‌فکری یکدیگر تصمیم گرفتند تا با توجه به فرمایش‌های مقام معظم رهبری که در ابتدای ماه مبارک رمضان از کمک مؤمنانه یاد کرده بودند، امسال نذری‌های محرم را با توجه به همین فرمایش‌ها اجرا کنند.
ذبح ۱۵۰۰ مرغ
سرپرست هیئت شیفتگان قاسم‌بن‌الحسن (ع) با اشاره به اینکه محرم و عزاداری برای اباعبدا... الحسین (ع) ریشه در باور و اعتقاد ما مسلمانان دارد، اظهار می‌کند: نذری دادن در محرم مملو از ارزش‌های اسلامی و انسانی است که در کنار فرهنگ، آداب و عقاید دینی ما، نشان‌دهنده یکدلی و شریک بودن مردم در اقامه عزا برای سرور و سالار شهیدان است.
سلحشور ادامه می‌دهد: هرسال با فرارسیدن ماه محرم شاهد نذری‌های مختلف در قالب پخت غذا و توزیع آن در میان مردم بودیم. در این راستا با شروع دهه اول محرم، عده‌ای از مردم محله که با هیئت همراه بودند، با پرداخت وجه نقد یا دادن حبوبات و... نذر خود را ادا کردند. آن‌ها از اینکه امسال با توجه به اوضاع کشور به دلیل شیوع بیماری کرونا باید نذر خود را چگونه ادا کنند، کمی احساس نگرانی داشتند.
وی اضافه می‌کند: هرسال در روز عاشورا هیئت شیفتگان قاسم‌بن‌الحسن (ع)، هیئت اشرف‌الانبیا، تکیه ممدسرخه، حسینیه طفلان مسلم و هیئت حمزه سیدالشهدا (ع) ۱۴ دیگ شله برپا می‌کردند، اما امسال تصمیم دیگری گرفتیم تا نذر مردم را در قالب ذبح مرغ و توزیع آن بین خانواده‌های نیازمند اجرایی کنیم.
این فعال فرهنگی با اشاره به اینکه تاکنون ۱۵۰۰ مرغ ذبح و بین نیازمندان توزیع شده است، بیان می‌کند: با جمع‌آوری کمک‌های مردمی، ۴۵ میلیون تومان برای خرید و ذبح مرغ اختصاص یافت و بین خانواده‌های کم‌بضاعتی که از قبل شناسایی کرده بودیم، توزیع شد.
سلحشور با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب در روز عید قربان در سخنرانی خود تأکید داشتند که در صورت امکان مردم نذر‌های خود را در محرم امسال به سمت کمک‌های مؤمنانه هدایت کنند، می‌گوید: این سخن ایشان برای ما حجت بود و توانستیم امسال غذا‌های نذری را که با نام سیدالشهدا (ع) پخت می‌شد، بین نیازمندان توزیع کنیم یا موادغذایی را به‌صورت خام در قالب بسته‌های معیشتی به این افراد هدیه دهیم.
وی خاطرنشان می‌کند: اولویت توزیع بسته‌های معیشتی ابتدا با نیازمندان محله بود، سپس تعدادی نیازمند که به‌واسطه شیوع بیماری کرونا بیکار شده بودند و زندگی آن‌ها تحت‌شعاع قرار گرفته بود و در حاشیه شهر زندگی می‌کردند، توسط افراد معتمد محله به ما معرفی شدند و این بسته‌ها در اختیار آن‌ها نیز قرار گرفت.
کارشناس گردشگری شهرداری منطقه ثامن با یادآوری اینکه مرغ‌ها بین حدود ۷۵۰ خانوار توزیع شده است، تصریح می‌کند: تغییر نذر و احسان از غذای گرم به بسته معیشتی در این روز‌ها که بسیاری از اقشار جامعه آسیب دیده‌اند و تمکن مالی مناسبی ندارند، می‌تواند نشان‌دهنده یکی از درس‌های عاشورا در قالب یاری‌رساندن به هم‌نوعان باشد.
سلحشور با بیان اینکه در شب عاشورا مبلغی به‌عنوان صدقه به نیت سلامتی امام زمان (عج) جمع‌آوری شده است، می‌گوید: حدود ۱۲ میلیون تومان جمع‌آوری شده است که در روز ۱۲ محرم با ذبح گوسفند با این مبلغ گوشت آن را بین خانواده‌های نیازمند توزیع کردیم.
تهیه کمک‌جهیزیه
از قدیم افراد نیازمندی در کوچه و محله و اطراف ما زندگی می‌کردند که کسی از مشکلات آن‌ها هیچ‌گاه باخبر نمی‌شد. دلیل اصلی آن هم آبرویی بود که این افراد داشتند، به‌طوری‌که به گفته بزرگ‌ترها، صورت خود را با سیلی سرخ نگه می‌داشتند، اما نمی‌گذاشتند کسی از تنگ‌دستی آن‌ها باخبر شود. در این میان افراد خیری نیز همواره حضور داشته‌اند که آستین همت بالا زده‌اند و با پیش‌قدم شدن و دعوت از دیگر خیران تلاش می‌کردند تا این مشکلات را به‌طوری‌که آبروی فرد به خطر نیفتد، برطرف کنند.
یکی از مشکلات کنونی جوانان ازدواج است که به‌دلیل فشار اقتصادی بسیاری از آن‌ها نمی‌توانند از عهده این هزینه‌ها برآیند و به‌ناچار بعد از ازدواج برای رفتن به خانه خود ممکن است سال‌های زیادی را ناچار باشند در خانه پدری بمانند. سلحشور با اشاره به این موضوع، بیان می‌کند: یکی از دوستان هیئتی فردی را به ما معرفی کرد که برای تهیه جهیزیه دخترش با مشکل مواجه شده است و این زوج جوان به همین دلیل نمی‌توانند به زندگی خود سر و سامان بدهند و به خانه بخت بروند.
وی ادامه می‌دهد: وقتی این موضوع مطرح شد، با چند نفر از خیرانی که می‌شناختیم، صحبت کردیم و قرار شد تا آن‌ها امسال بخشی از مبلغ نذر یا کمک‌های خیریه خود را برای تأمین کمک‌جهیزیه این خانواده اختصاص دهند و خوشبختانه تاکنون ۴۰ میلیون تومان جمع‌آوری شده است و در حال خرید اقلام ضروری برای این زوج هستیم.
توزیع روزانه ۲۰۰۰ ماسک مشکی
درست از ۶ ماه پیش که شیوع بیماری کرونا در جهان اعلام شد، تا به امروز توصیه اکید محققان و پزشکان برای پیشگیری از این بیماری منحوس استفاده از ماسک بوده است. درحقیقت محققان ماسک را مهم‌ترین راهکار برای مقابله با این بیماری بیان کرده‌اند. راهکاری که ساده و در دسترس به نظر می‌رسد، اما تأمین آن برای عده‌ای از مردم سخت و ناممکن است. این در صورتی است که افرادی که از توان اقتصادی برای خرید ماسک برخوردار نیستند، نمی‌توانند از این راه مقابله با آن استفاده کنند؛ بنابراین بیماری روزبه‌روز شایع‌تر خواهد شد.
تمام ما روز‌های اسفندماه سال گذشته را به خاطر داریم. زمانی که با کمبود ماسک مواجه بودیم. درست همین موقع بود که بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد به تولید ماسک روی آوردند تا علاوه بر رفع نیاز بیمارستان‌ها، بتوانند با توزیع آن‌ها در یک اقدام جهادی جلو افراد سودجو را بگیرند.
طبق این توصیه‌ها از روز‌ها قبل از آغاز ماه محرم به تمام هیئت‌ها گفته شده بود که برگزاری مراسم در صورتی امکان‌پذیر است که در فضای باز و با استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی باشد. بچه هیئتی‌ها نیز با فرش کردن خیابان‌ها و چیدمانی که نشان از رعایت فاصله افراد داشت، به این دستورالعمل بهداشتی جامه عمل پوشاندند، اما یکی دیگر از توصیه‌ها استفاده از ماسک بود. بسیاری از افرادی که در مراسم عزاداری شرکت می‌کردند، خودشان ماسک همراه داشتند، اما برخی دیگر باید ماسک را دریافت می‌کردند و سپس به محفل وارد می‌شدند. از طرفی همان بچه‌های هیئتی که از صبح به‌دنبال کار‌های اجرایی، هماهنگی، ضدعفونی و... بودند، در طول روز باید چندین مرتبه ماسک خود را عوض می‌کردند تا به این بیماری مبتلا نشوند.
این موضوع‌ها باعث شد تا حجت‌الاسلام علیرضا خراشادی‌زاده، امام‌جماعت مسجد امام خمینی (ره) و منبری حسینیه ممدسرخه، تصمیم بگیرد تا بخشی از نذری‌های مردم و خودش را به خرید ماسک و توزیع آن در بین افرادی که در هیئت‌ها و جلسات و مراسم عزاداری شرکت می‌کنند، اختصاص دهد.
وی اظهار می‌کند: بسیاری از وقت‌ها انسان گرفتار می‌شود. به این شکل که خداوند با مشکلات دنیوی او را در معرض امتحان قرار می‌دهد. در این برهه زمانی که انسان خودش را ضعیف و ناتوان احساس می‌کند، توصیه‌ها و دستورات دینی وجود دارد. به‌عنوان مثال فرد نیت می‌کند اگر این گرفتاری او برطرف شود، کار خیری در راه رضای خدا انجام دهد و بنا نیست که این نذری تنها در قالب مبلغ و هزینه کردن باشد، بلکه می‌تواند نیت کند گیاهان را آبیاری کند و ...
خراشادی‌زاده می‌گوید: به‌عنوان مثال فردی نذر می‌کند درصورتی‌که گرفتاری او برطرف شود، لباس مشکی در ماه محرم بپوشد؛ بنابراین نیاز نیست که حتما نذر کار بزرگ یا اقدامی پرسروصدا باشد. امسال نیز بنا به ضرورت و نیازی که در جامعه احساس می‌شد، تصمیم گرفتیم برای افراد ماسک تهیه کنیم و برای حضور در مراسم‌های عزاداری محرم در اختیار آن‌ها قرار دهیم.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه در دهه اول محرم روزی ۲۰۰۰ ماسک مشکی یک‌بارمصرف در جلسات و مراسم‌های عزاداری توزیع شده است، بیان می‌کند: با توجه به مشکلات معیشتی به‌وجودآمده، تهیه ماسک نیز به یکی از هزینه‌های روزمره و مداوم مردم تبدیل شده است و تهیه آن نه‌تن‌ها برای حضور در مراسم‌های عزاداری، بلکه در اجتماع نیز امری ضروری است که با توجه به اوج شیوع که از سوی مسئولان مربوط در اجتماعات بیان می‌شود، بیش از پیش باید به آن توجه شود.
نذر خون یا اهدای زندگی
در روز‌های کرونایی مردم به دلیل نگرانی از مبتلا شدن به بیماری کمتر از سال‌های گذشته برای اهدای خون به پایگاه‌ها مراجعه می‌کردند. همین موضوع باعث شد تا سازمان انتقال خون در چند نوبت از مردم دعوت کند به دلیل کاهش ذخایر خونی همراه این سازمان و هم‌وطنانشان باشند. چون بیش از هر زمان دیگری نیاز به خون برای نجات جان دیگران احساس می‌شد و به گفته مسئولان مربوط، هرسال در روز‌های عاشورا و تاسوعا افراد زیادی برای اهدای خون مراجعه می‌کردند، اما امسال با توجه به شرایط پیش‌آمده نباید اهدای خون تنها به این ۲ روز محدود باشد و نیاز به گروه‌های خونی متعدد بسیار است.
پایگاه اهدای خون ثامن واقع در ابتدای بازارچه شهید آستانه‌پرست در مجاورت حرم مطهر رضوی یکی از پایگاه‌هایی است که در منطقه ما با رعایت تمام آیین‌نامه‌های بهداشتی پذیرای افرادی بود که با نذر خون در این مکان حضور داشتند.
مرعشی، یکی از ساکنان خیابان وحدت، سابقه‌ای زیادی در اهدای خون دارد. او که هرسال در روز عاشورا برای اهدای خون مراجعه می‌کند، درباره این اقدامش می‌گوید: بیش از ۱۵ سال است که به‌دلیل نذری که داشتم، برای اهدای خون به پایگاه‌ها مراجعه می‌کنم، اما کم‌کم این اقدام به روز عاشورا منحصر نشد و در طول سال نیز با اهدای خون سعی می‌کنم برای زندگی بخشیدن به افرادی که نیاز دارند، قدم کوچکی بردارم. وی تصریح می‌کند: از زمانی که شیوع بیماری کرونا اعلام شد، مردم در اهدای خون کمی ترس داشتند، اما با رعایت آیین‌نامه‌ها به پایگاه می‌رفتم. امسال نیز بنا به همان نذر هرسال خود به پایگاه شهید آستانه‌پرست مراجعه کردم تا بعد از زیارت حضرت ثامن‌الحجج (ع) این عهد خود را بجا آورم. پایگاه انتقال خون امید، یکی دیگر از پایگاه‌های اهدای خون منطقه ثامن است که زائران و مجاوران برای اهدای خون به آن مراجعه می‌کنند و در روز‌های تاسوعا و عاشورا با استقبال بیشتری مواجه است. در همین راستا مسئول روابط‌عمومی سازمان انتقال خون خراسان‌رضوی از مراجعه ۱۸۴ نفر از ابتدای محرم تا ۹ شهریور به این پایگاه خبر می‌دهد و می‌گوید: ۱۵۰ خون کامل از ۱۲ بانو و ۱۳۸ آقا در پایگاه انتقال خون امید گرفته شده است که ۷۶ نفر اهداکننده مستمر و ۵۰ نفر اهداکننده باسابقه بوده‌اند.
تبدیل خوش‌مزگی نذری به آرامش روان
امسال شیوع بیماری کرونا فاصله‌ای عجیب بین آدم‌ها ایجاد کرد. فاصله‌ای که در ماه محرم دسته‌های سینه‌زنی را از یکدیگر دور کرد و باعث شد تا زنگ هیچ دری برای آوردن کاسه‌های نذری به صدا درنیاید، اما با وجود اینکه امسال تأکید بر رعایت آیین‌نامه‌های بهداشتی و سلامت عموم مردم، بساط نذری‌های مرسوم را برچید، هنوز هم هستند افرادی که با کمی تغییر نذر خود را بجا می‌آورند. نذری که دامنه آن از یک خوش‌مزگی صرف به آرامش روان تبدیل شده است. نمونه‌هایی از نذری‌هایی را که جایگزین پخت غذا در سال‌های قبل شده است، در این گزارش ذکر کردیم. نذری‌هایی که بنا به اوضاع جامعه، تغییر آن‌ها به‌عنوان یک ضرورت احساس می‌شد و موضوع درخور توجه در صحبت تمام این افراد این بود که گرچه امسال شاید نتوانسته بودند غذای نذری بپزند، زمانی که موضوع تغییر شیوه نذری را با خیران مطرح می‌کردند، استقبال بسیار خوبی می‌شد. این موضوع نشان می‌دهد که مردم محله علاوه بر اینکه در تمام مشکلات پیش‌بینی‌نشده همراه و همدل هستند، از فرهنگ بالایی برخوردارند که بنا به احساس نیاز و وضعیت جامعه تصمیم می‌گیرند و اقدام می‌کنند.