۲۵ شهریور بود که ستاد تنظیم بازار به منظور آنچه حمایت از تولیدکنندگان خواند، قیمت برخی روغن‌های خوراکی موجود در بازار را افزایش داد. بر این اساس، نرخ عرضه روغن آفتاب ۵هزار و ۵۰۰تومان و روغن سویا و روغن پالم نیز ۵هزار و ۱۰۰تومان مصوب شد، با این حال گزارش‌های رسیده از بازار عمده فروشان مشهد نشان می‌دهد که نه تنها این افزایش قیمت، بازار را آرام نکرده، بلکه بر التهابات قیمتی این کالا نیز افزوده است.
ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ ۲۵ شهریور بود که ستاد تنظیم بازار به منظور آنچه حمایت از تولیدکنندگان خواند، قیمت برخی روغن‌های خوراکی موجود در بازار را افزایش داد. بر این اساس، نرخ عرضه روغن آفتاب ۵هزار و ۵۰۰تومان و روغن سویا و روغن پالم نیز ۵هزار و ۱۰۰تومان مصوب شد، با این حال گزارش‌های رسیده از بازار عمده فروشان مشهد نشان می‌دهد که نه تنها این افزایش قیمت، بازار را آرام نکرده، بلکه بر التهابات قیمتی این کالا نیز افزوده است. بر این اساس درصدد برآمدیم تا با مراجعه به بازار مصلی، روند توزیع روغن خوراکی در این بازار را بررسی کنیم.
پیش از این شهرآرا ۲۲ مرداد امسال در گزارشی با عنوان «بازار داغ افزایش قیمت روغن» به موضوع فروش این کالا با مبلغ ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از نرخ مصرف کننده در بازار پرداخته و در همان گزارش هم نوشته بود که روغن خام استحصال شده از دانه‌های روغنی داخلی، حدود ۱۵درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند؛ یعنی بیش از ۸۵درصد صنعت روغن خوراکی، وابسته به واردات روغن خام یا دانه‌های روغنی است.
با توجه به مشکلات تخصیص ارز، اکنون واردات روغن خام تحت تاثیر قرار گرفته است. طبیعی است که وقتی ارزی نباشد، روغن خامی هم وجود ندارد و زمانی که روغن خام کم شود، افزایش قیمت این کالا و به مرور کم شدن آن در بازار، دور از انتظار نیست.
افزایش تقاضای خرده فروشان
وقتی به بازار مصلی می‌رسیم، صف روغن به قیمت مصوب تمام شده است. آن طور که کسبه می‌گویند، چندروزی است که صبح زود خرده فروشان برای خرید روغن، مقابل یکی از فروشگاه‌های عمده‌فروشی این کالا صف می‌بندند که بیشترشان هم درخواست روغن ۵ کیلویی حلبی و اندازه‌های پرطرفدار مایع و سرخ کردنی را دارند. آن طور که از این بازدید میدانی پیداست، زمینه روغن در بازار عمده فروشان کم شده است و قیمت‌هایی هم که برخی واسطه‌ها برای آن ردوبدل می‌کنند، بیشتر از نرخ مصوب است.
«وضعیت اسفناک»، تعبیر یکی از کسبه درباره بازار روغن است. آقای مظفری به شهرآرا می‌گوید: زمینه این کالا در بازار کم شده است و کارخانه‌ها به ما می‌گویند دلیل آن، نبود مواد اولیه است. الان بسیاری از شرکت‌ها روغن را بیشتر از قیمت مصرف کننده به ما که جزو عمده فروشان هستیم، آن هم بدون فاکتور می‌فروشند. ما هم چاره‌ای نداریم؛ چون اگر ما نخریم، کاسب دیگری می‌خرد. روغن جزو کالاهای اساسی به حساب می‌آید و مگر ممکن است در قفسه نباشد؟
انبار روغن، جارو شد
هنگام پرس وجو از بازاریان مصلی درباره وضعیت روغن، به بازاریاب مستقیم یکی از برند‌های معروف روغن برخورد می‌کنیم. او با اشاره به اینکه مواد اولیه در گمرک‌ها مانده است و به همین خاطر زمینه روغن خوراکی در بازار بسیار کم است، می‌گوید: همین دیروز همه روغن‌های خوراکی به اضافه دوسوم سرخ کردنی‌ها از انبار خالی و به قول بچه‌ها انبار جارو شد و الان فقط برای فروش همان دوسوم سرخ کردنی به مصلی آمده ام. او ادامه می‌دهد: ۶ ماه است روغن ۵ کیلویی، ۲ لیتری و ۳ لیتری را تمام کرده ایم و هرچه اینجا می‌فروشیم، یک لیتری، ۸۱۰ میلی لیتری یا یک ونیم لیتری است. البته وقتی خبر کمبود روغن در بازار پیچید، ظرف یک روز حدود ۱۰ هزار کارتن انواع روغن از انبار ما خارج شد و حالا فقط مقداری سرخ کردنی مانده است.
پیرمردی هم که به عنوان مشتری خرده فروش با در دست داشتن برگه دست نویسی از کسری‌های فروشگاهش، صحبت‌های ما را دنبال می‌کند، می‌گوید: برای من که یک کارتن روغن می‌خواهم، کالا هست، اما گران است و دست دلالانی افتاده است که بدون فاکتور و با نرخی بیشتر از قیمت مصرف کننده، آن را به ما می‌دهند.
بازاریاب جوان در پاسخ به پیرمرد تاکید می‌کند: من فروشنده شرکت‌های پخش نیستم، بلکه فروشنده نماینده یک کارخانه در مشهد هستم که کالا را با قیمت مصوب و ارائه فاکتور البته به صورت کلی می‌فروشیم، اما حالا جنس نداریم و فقط یک بار در تیرماه قیمت‌ها را افزایش دادیم و حالا زمزمه‌هایی از افزایش دوباره قیمت‌ها شنیده می‌شود.
بعد از آن به سراغ یکی از عمده فروشانی که بیشتر کسبه، او را برای توضیح درباره بازار روغن به ما معرفی کرده بودند، می‌رویم. ورودی مغازه پر است از کارتن‌های چیده شده روغن روی هم و در اینجا هم مثل بیشتر مغازه‌های عمده فروش فاز یک مصلی فقط یک راه باریک به اندازه عبور یک چرخ دستی کوچک باز است. یک وانت، قسمت بار خود را تا نزدیک ورودی آورده تا روغن‌هایی را که خریده است، بارگیری کند. کارگر‌های ماسک زده مدام درحال رفت وآمد در راهروی باریک مغازه اند که البته بیشتر به انباری از روغن می‌ماند. از اتاق شیشه‌ای محل صدور فاکتور، پسر جوانی بیرون می‌آید و ما را به راه پله‌های انتهای انبار و اتاق صاحب عمده فروشی راهنمایی می‌کند.
صف صبحگاهی برای روغن
از اتاق شیشه‌ای آقای نیکنام همه فضای مغازه، کارتن‌های روی هم چیده شده روغن و رفت و آمد کارگر‌ها دیده می‌شود. او با تایید صحبت‌های همکارانش درباره کمبود روغن در بازار، چند فیلم از صف‌های طولانی جلوی مغازه اش را به ما نشان می‌دهد و می‌گوید: همین امروز این صف تا وسط میدان ادامه داشت و ما برای اینکه جنس به همه برسد، به هرکس تعداد محدودی می‌فروشیم، وگرنه ممکن است یک نفر یک جا نصف بار را بخرد و این طور برای بقیه دردسر درست شود.
در زمان مصاحبه، گوشی تلفن همراه و ثابت او مرتب زنگ می‌خورد که مشتریان متقاضی روغن هستند و او با بررسی موجودی انبار، از جمله «تمام شد» در پاسخ به آن‌ها استفاده می‌کند.
نیکنام ادامه می‌دهد: هنوز این کمبود به بازار سوپرمارکت‌ها نرسیده است؛ چون بالاخره در قفسه‌های جزءفروشی تعدادی روغن از یک برند پیدا می‌شود، اما در سطح عمده فروشی و شرکت‌های پخش، این کمبود به چشم می‌آید؛ چون آن‌ها بیش از ۳۰ کارتن و حتی کامیونی روغن می‌خرند، بنابراین برای آن‌ها کالا کم است که البته درصورت ادامه این وضعیت، این کمبود کم کم بر روی سوپرمارکت‌ها و مردم نیز تاثیر می‌گذارد.
پس این همه روغن موجود در انبار چیست؟ او در پاسخ می‌گوید: اینجا مغازه است و انبار اصلی تقریبا خالی شده است، طوری که بچه‌ها وقت بیکاری می‌توانند آنجا فوتبال بازی کنند. برخی اندازه‌ها و مدل‌های روغن، طرفدار بیشتری دارد که همان‌ها هم در بازار کم شده است. ازطرفی روغن‌هایی مثل روغن جامد و برخی روغن‌های ارزان قیمت طرفدارانی ازمیان اقشار ضعیف جامعه دارند که بیشتر برای همین اقلام صف بسته می‌شود. این عمده فروش روغن اضافه می‌کند: برخی اقلام موجود در مغازه، مربوط به طرح تنظیم بازار است که ما نماینده فروش این محصولات هستیم، اما به دلیل سازوکار دشواری که برای گرفتن حواله و بعد از آن فروش وجود دارد، کمترکسی به خرید آن‌ها رغبت می‌کند و حالا، هم کالا و هم پول ما راکد مانده است.
روغن خام، گران شد
اما کارشناس مسئول اداره نظارت بر کالا و خدمات سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی که در گزارش قبلی با موضوع روغن به شهرآرا گفته بود وضعیت بازار روغن دستخوش تغییروتحولات ناشی از نرخ ارز و تورم شده است، اکنون از صدور مصوبه افزایش قیمت روغن خام در ۲۶ شهریور امسال خبر می‌دهد و می‌گوید: طبق این مصوبه، قیمت مصوب هرکیلوگرم روغن خام از نوع آفتاب، کلزا، پالم و سویا ۴۷ هزار ریال تعیین شده بود که اکنون نرخ روغن کلزا و آفتاب ۵۵ هزار ریال و روغن پالم و سویا ۵۱ هزار ریال شده است. به گفته عباس اخوان، این اقلام با افزایش قیمت مواجه شده است که به تبع آن، احتمالا قیمت مصرف کننده روغن خوراکی نیز اعلام خواهد شد، اما هنوز مصوبه‌ای در این باره به دست ما نرسیده است.
او درباره کمبود روغن در بازار نیز توضیح می‌دهد: هنوز گزارشی در این باره به ما اعلام نشده است، اما تمام تلاش ما برگرداندن آرامش به بازار و زندگی مردم است و در این راستا، گشت‌های میدانی سازمان صمت در حوزه‌های مختلف ادامه دارد و با متخلفان برخورد خواهد شد.
می‌توان با یک حساب سرانگشتی این طور نتیجه گرفت که براساس این مصوبه، نرخ روغن کلزا و آفتاب ۱۷ درصد و قیمت روغن پالم و سویا بیش از ۸ درصد افزایش یافته است و احتمالا به زودی باید در انتظار افزایش قیمت مصرف کننده در روغن‌های خوراکی باشیم.