تیم بازرسی اماکن پر خطر مشهد از یکی از مجتمع‌های ناایمن شهر بازدید کردند در حالیکه این مجتمع گواهی پایان کار خود را ۸سال قبل گرفته است.
فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ ساعت ۱۳:۱۵ دقیقه، نه یک دقیقه کم و نه یک دقیقه زیاد. اعضای تیم بازرسی، رأس ساعت در محل قرار، واقع در ورودی یکی از مجتمع‌های تجاری منطقه ۴ شهرداری مشهد، حاضر شده‌اند. اینکه همچنان می‌شود روی مدیریت زمان و غلبه بر تاخیر‌ها به بهانه ترافیک، حساب باز کرد، جای خوشحالی دارد. به‌جز رابط خبری‌مان در آتش‌نشانی، هیچ‌یک از اعضای تیم بازرسی را نمی‌شناسیم.
تکلیف ۳ نفری که لباس فرم آتش‌نشانی دارند، معلوم است. به قاعده، بقیه هم باید نمایندگانی از قوه قضائیه، شهرداری منطقه و نظام مهندسی ساختمان باشند. چهره‌هایشان جدی است و از خوش‌وبش‌ها، تعارفات معمول و وقت تلف‌کردن‌هایی که در بازدید‌ها و جلسات اداری به‌وفور دیده‌ایم، خبری نیست. نگهبان، در بدو ورود به بازار، درست مثل بقیه، تب ما را می‌سنجد. تا به دفتر مدیریت واقع‌در طبقه سوم مجتمع برسیم، از کنار جمعیت مشتری‌های داخل بازار، که به نسبت این ساعت از روز و شرایط کرونایی، قابل توجه هستند، عبور می‌کنیم.
مردم، ماسک بر صورت و در آرامش مشغول براندازکردن لباس‌ها و گپ و گفت با مغازه‌داران هستند. دور هم جمع‌شدن اعضای تیم بازرسی و ۷ گروه دیگری که ذیل کارگروه ایمن‌سازی اماکن پرخطر مشهد فعالیت می‌کنند نیز به همین دلیل است؛ این آرامش پابرجا بماند و خاطرات تلخ پلاسکو، برج سلمان و کلینیک سینااطهر، به تاریخ بپیوندد.
ابلاغ ۷۲ ساعته
حضورمان با نامه‌ای رسمی به مدیر مجتمع اعلام شده بود؛ بااین‌حال چنددقیقه‌ای طول می‌کشد تا در نمازخانه بازار، صندلی‌ها، چیده و سیستم صوتی آماده برگزاری جلسه شود. روال برگزاری بازدید‌های میدانی گروه این است که شخص شهردار منطقه حضور داشته باشد و نبود او، اعضا را برای به‌رسمیت‌شناختن جلسه دچار تردید کرده است.
سرانجام، تصمیم بر شروع جلسه گرفته می‌شود و رضا حیدری، سخن‌گوی کارگروه ایمن‌سازی اماکن پرخطر مشهد، توضیحاتش را شروع می‌کند. توضیحاتی کوتاه که در تک‌تک جلسات با مدیران بازارها، سینماها، بیمارستان‌ها و حتی مجتمع‌های مسکونی پرجمعیت شهرمان با حوصله تکرار می‌شود. سپس مهمانان جلسه و سمت‌هایشان به مدیر مجتمع معرفی و هدف کارگروه، که حفاظت از جان و مال مشتریان و کسبه است، یادآوری می‌شود.
میکروفن دست به دست می‌چرخد و اعضای تیم بازرسی هر کدام چندجمله‌ای صحبت می‌کنند. قسمت مشترک صحبت‌هایشان همچنان گله از حضور نداشتن شهردار منطقه است. اکبری، نماینده دادستان و مسئول دبیرخانه کارگروه، برای مدیر بازار خط‌ونشان می‌کشد و می‌گوید که نتایج این بازدید میدانی که با هدف شناسایی کاستی‌های ایمنی بازار انجام می‌شود، ظرف ۷۲ ساعت ابلاغ خواهد شد و اگر عکس‌العمل لازم از مدیران مجتمع دیده نشود، باید منتظر واکنش دستگاه قضایی باشند.
بحث‌ها از جایی جدی‌تر می‌شود که پای افتتاح غیرقانونی بازار، پیش از اخذ پایانکار و ادعای طرفین به میان می‌آید.
پایانکار دارد؟
«قرار ما در کارگروه این نبود که از قوه قهریه استفاده کنیم، اما تعامل یک‌سویه هم جواب نمی‌دهد.» محمدجواد حیدری، معاون پیشگیری، آموزش و نظارت آتش‌نشانی مشهد و رئیس اجرایی کارگروه، این را می‌گوید و از فردی نام می‌برد که گویا مالک وقت بازار بوده است. این فرد در ۱۴ تیر ۸۸، با دادن تعهد محضری قول داده است که ظرف ۶ ماه، باید‌های مدنظر آتش‌نشانی را به پایان برساند و حالا با گذشت ۱۱ سال، به این وعده عمل نشده است. حیدری می‌گوید دلیل آنچه مالکان ساختمان‌ها، مساعدت‌نکردن و سخت‌گیری آتش‌نشانی توصیف می‌کنند، به همین بدقولی‌ها برمی‌گردد. سپس به ۴ مرحله اخطاری اشاره می‌کند که به مالک مجتمع داده شده و نتیجه‌ای که باید را نداشته است.
فرامرز ذوقی، مدیر فنی نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی، نکته عجیب‌تری می‌گوید؛ اینکه اسناد درمورد این مجتمع ناقص است و مستنداتی دال بر مجوز نظام مهندسی برای صدور پایانکار، موجود نیست. این یعنی پروژه‌ای با این وسعت و تعداد مغازه، که در سال ۸۹ به بهره‌برداری رسیده، در حکم یک کارگاه ساختمانی است و اصولا اجازه بهره‌برداری نداشته است. اگر هم ثابت شود که شهرداری پیش از صدور مجوز‌های لازم ازسوی نظام مهندسی اقدام به صدور پایانکار کرده است، تحت تعقیب قرار می‌گیرد و باید خودش مسئولیت عواقب احتمالی را برعهده بگیرد.
مدیر مجتمع برای دفاع از عملکرد خود و همکارانش، عجله دارد. نوبت سخن‌گفتنش که می‌رسد با تاکید می‌گوید که پروژه، پروانه بهره‌برداری از آتش‌نشانی دارد؛ تا الان هم به هر آنچه آتش‌نشانی گفته، عمل شده است و اصلا مگر می‌شود که در سال‌های اخیر ۲ بار مانور آتش‌نشانی در بازاری برگزار شود که حتی پایانکار ندارد!
شما هم مقصرید
موتورخانه، پنل‌های اعلام حریق و اتاق مانیتورینگ به‌دقت ازسوی کارشناسان آتش‌نشانی بازدید و کاستی‌ها یادداشت می‌شود؛ کاستی‌هایی ظریف و مهم که سرپرست فنی مجتمع، نمی‌تواند دربرابر استدلال‌های کارشناسان مقاومت کند.
او گله می‌کند و می‌گوید که اعمال این همه تغییر، سخت است. به نظر می‌رسد که سعی دارد خود را مبرا کند و همه نقص‌ها را به گردن کسانی بیندازد که قبلا مسئولیت داشته‌اند، اما سوال یکی از آتش‌نشان‌ها او را ناگزیر به سکوت می‌کند: پارسال، دستورالعمل اقدامات پیشگیرانه حفاظت و ایمنی ساختمان را ابلاغ کردیم. باید چک‌لیست‌ها را حداکثر ۳ ماه یک بار پر می‌کردید. چرا چنین نکردید؟
جعبه‌های آتش‌نشانی در سالن‌ها، پله‌های فرار، سامانه برق اضطراری، هواسازها، در‌های بین طبقات، محافظ پله برقی یک به یک کنترل و به فهرست نکاتی که باید به مجتمع تذکر داده شود، اضافه می‌شود.
برخی اصول ایمنی رعایت شده ازسوی مدیران بازار نیز به‌دلیل ناآگاهی کسبه، عملا کارکرد خود را از دست داده است. مثلا کپسول‌های CO۲ که تاریخ آن نشان می‌دهد به تازگی شارژ شده و دراختیار تمام مغازه‌داران قرار گرفته است، اما به‌جای نصب آن روی دیوار و در ارتفاع استاندارد، پشت پیشخوان، جایی دور از دید و دسترس، گذاشته شده‌اند، طوری که بعید است درصورت وقوع آتش‌سوزی که معمولا به نگرانی و دستپاچگی می‌انجامد، جای آن را پیدا کنند. بهانه پنهان‌کردن کپسول‌های آتش‌نشانی هم جای تامل دارد: به زیبایی و دیزاین مغازه، لطمه می‌زند!
سند تازه
بازدید میدانی به مرحله بررسی ایمنی طبقات منفی یک و همکف رسیده است که غلامرضا غلامی، شهردار منطقه ۴، هم به جمعمان ملحق می‌شود. توضیحات کلی را می‌شنود و با آرامش به مدیر جوان این مجتمع تجاری که از جدی بودن ادبیات تیم بازرسی، دلخور به نظر می‌رسد، دلجویانه می‌گوید که پای جان و مال مردم درمیان است و باید به توصیه‌های دوستان آتش‌نشانی توجه کند. هدف تیم بازرسی، خوب و درست است و این سخت‌گیری‌ها، درنهایت به نفع همه است.
از او درباره دلیل تاخیرش که می‌پرسیم، با همان آرامش می‌گوید که معمولا حضور در جلساتی با این دست موضوعات را به مدیران متبوعش می‌سپارد و از رویه کارگروه مبنی بر حضور شخص شهردار منطقه مطلع نبوده است، وگرنه زودتر از این‌ها در جمع دوستان کارگروه حاضر می‌شد. بازدید به پایان خود نزدیک می‌شود که موضوع وضعیت پایانکار پروژه با ارائه سندی تازه، متفاوت می‌شود. آریانی، رئیس اداره نظارت بر ساخت‌وساز‌های منطقه ۴ شهرداری مشهد، در تلفن همراه خود، تصویر سندی را نشانمان می‌دهد که در میانه بازدید، استعلام گرفته و همین الان نتیجه آن به واتس‌اپش ارسال شده است. براساس این سند، ۸ سال پیش، گواهی پایانکار برای پروژه، صادر و مجوز‌های نظام مهندسی و آتش‌نشانی نیز با شماره‌های خوانا در آن درج شده است.