معضل قره‌باغ در ۳ دهه گذشته به یک موضوع حقوقی‌امنیتی پیچیده تبدیل شده است و شواهد نشان می‌دهد اراده‌ای جدی برای حل دیپلماتیک آن وجود ندارد. آذربایجان و ارمنستان، دو جمهوری استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی از سال ۱۹۹۲ به دنبال تصرف منطقه قره‌باغ کوهستانی از سوی ارمنستان و اعلام خودمختاری این منطقه وارد درگیری نظامی شدند و تاکنون تلاش‌ها برای حل مناقشه قره‌باغ در قالب گروه میانجی مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا بی‌نتیجه بوده است.
سعیده ساجدی‌نیا / شهرآرانیوز - ناگورنو قره‌باغ از طرف جامعه جهانی بخشی از خاک جمهوری آذربایجان شناخته می‌شود، اما زیر تسلط ارامنه ساکن این منطقه است. به‌گفته مقامات جمهوری آذربایجان ۲۰۰۰ هکتار و بر پایه سخن ارمنستان ۸۰۰ هکتار از زمین‌های مورد مناقشه به تصرف جمهوری آذربایجان درآمده است.
در سال ۲۰۱۶، گلوله توپ شلیک شده از سوی ارمنستان موجب آسیب خانه‌ای در روستایی از اطراف خداآفرین آذربایجان شرقی شد که با واکنش مسئولان ایرانی مواجه شد. حادثه‌ای که دوباره و در دومین درگیری نیرو‌های مسلح این ۲ کشور در سال جاری میلادی به وقوع پیوسته و واکنش‌هایی را در پی داشته است.
اصابت یک خمپاره دیگر
فرماندار شهرستان خداآفرین درباره اصابت یک خمپاره دیگر به یکی از روستا‌های مرزی کناره رود ارس گفته است: به‌دنبال درگیری نظامی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه اشغالی قره‌باغ، شب گذشته یک راکت خمپاره به منطقه‌ای بین روستای شرفه و رود ارس و پایین‌تر از این روستا اصابت کرد.
علی امیری‌راد با بیان اینکه خوشبختانه این حادثه خسارت جانی و مالی در پی نداشته و در زمین کشاورزی فرود آمده است، اضافه کرد: خمپاره عمل کرده است و بقایای آن لحظاتی قبل به‌وسیله عواملی که از شب گذشته در منطقه حضور پیدا کرده‌اند، کشف شد. توصیه می‌کنیم مردم به مرز نزدیک نشوند و از تجمع در آنجا خودداری کنند.
«شرفه» یکی از روستا‌های استان آذربایجان شرقی است که در دهستان گرمادوز غربی بخش گرمادوز شهرستان خداآفرین واقع شده است.
اصابت این خمپاره درحالی رخ داده است که روز گذشته نیز راکتی که عمل نکرد نیز به اراضی مرتعی بالاتر از روستای خلف‌بیگلو از توابع شهرستان خداآفرین واقع در آذربایجان شرقی اصابت کرد و خوشبختانه این راکت هیچ خسارت مالی و جانی‌ای در پی نداشته است.
منطقه بیش از این تحمل خشونت ندارد
در همین حال سخن‌گوی وزارت امور خارجه کشورمان امروز دوشنبه ۷ مهرماه درباره اتفاقات رخ داده در منطقه قره‌باغ و نگاه ایران به این موضوع خاطرنشان کرد: اتفاقات خوبی رخ نداده است و منطقه بیش از این تحمل خشونت ندارد. ما بلافاصله بعد از این تحولات با مقامات آذربایجان و ارمنستان رایزنی و تأکید کردیم که باید این درگیری هرچه زودتر خاتمه یابد و گفتگو‌ها در این کشور آغاز شود. ما فکر می‌کنیم که باید آتش‌بس فوری و ترک مخاصمه در منطقه به وجود آید که در ادامه آن گفتگو‌هایی بین ۲ کشور صورت بگیرد، زیرا گفت‌وگو‌های دوجانبه یگانه راه‌حل برای حل این مناقشات است.
سعید خطیب‌زاده اضافه کرد: سیاست ایران درباره این مناقشات تغییری نکرده است و ما خواهان کمک برای تسهیل این گفتگو‌ها بوده‌ایم و هستیم و معتقدیم راه‌حل نظامی راه‌حل پایداری برای حل این مسائل نیست. ایران برای کمک به حل این بحران از تمام ظرفیت‌های خود استفاده می‌کند. ما با دقت و حساسیت زیاد درحال پیگیری تحولات منطقه هستیم. به‌صورت مداوم با طرف‌های درگیر در ارتباط و به‌دنبال این هستیم که آتش‌بسی فوری به وجود آید. ما هر ۲ طرف را به توقف خشونت‌ها و آتش‌بس دعوت می‌کنیم و جمهوری اسلامی ایران در تلاش است از طریق قوانین و مقررات جهانی و اصل انصاف، کمک کند که این بحران خاتمه یابد.
پایان فوری خصومت میان آذربایجان و ارمنستان
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، روز یکشنبه در توئیتی نوشت: ایران خشونت نگران‌کننده در ناگورنو قره‌باغ را به دقت زیرنظر دارد. ما خواستار پایان فوری خصومت‌ها و گفتگو برای حل اختلافات هستیم. همسایگانمان اولویت ما هستند و ما آماده‌ایم زمینه خوبی برای ممکن‌کردن گفت‌وگو‌ها فراهم کنیم. منطقه ما حال خواهان صلح است.
اما یکی از معضلات سیاسی مربوط به این درگیری، این است که ارمنستان می‌خواهد در مذاکرات مربوط به قره‌باغ، هیئتی از ارامنه قره‌باغ نیز به‌عنوان طرف سوم حضور داشته باشد، درحالی‌که جمهوری آذربایجان به‌شدت با این ایده مخالف است و آن را به‌عنوان مکروحیله‌ای برای مشروعیت‌بخشیدن به ارامنه قره‌باغ قلمداد می‌کند.
جمهوری آذربایجان همچنین با برگزاری رفراندوم نیز مخالف است، زیرا بیشتر آذری‌ها کوچ کرده‌اند و اگر قرار بر گذاشتن صندوق رأی باشد، پیروزی از آن ارامنه خواهد بود. همچنین ایده الحاق نیز به‌شدت از سوی آذربایجان رد شده و این کشور خواهان این است که اراضی مزبور آزادسازی شود و سپس در شرایط خاص، خودمختاری‌های مرتبط به دولت مرکزی آذربایجان را به قره‌باغ ارائه دهد.
معنی روشن این معضل این است که از نگاه باکو، خود خاک قره‌باغ از منظر تاریخی، حقوقی و جغرافیایی به آذربایجان تعلق دارد، اما مردمانی که در قره‌باغ زندگی می‌کنند، بیشتر ارامنه‌ای هستند که حاضر نیستند حاکمیت آذربایجان را بپذیرند.
منطقه طاووس، منطقه‌ای راهبردی برای آذربایجان است که دروازه این جمهوری به گرجستان و از آنجا به ترکیه محسوب می‌شود. خط لوله گاز تاناپ که گاز طبیعی میدان گازی شاه دنیز در دریای خزر را از طریق گرجستان به ترکیه و از آنجا به اروپا می‌رساند از این منطقه رد می‌شود. همچنین خط لوله نفت باکو-تفلیس- جیهان نیز از همین منطقه عبور می‌کند.
اگر ارمنستان بتواند به کوهستان‌های منطقه طاووس مسلط شود خواهد توانست ترانزیت انرژی از آذربایجان به ترکیه را متوقف و آذربایجان را با بحران اقتصادی مواجه کند.