مریم ملی | شهرآرانیوز - فرض کنید به آسمان چشم دوختهاید و تعداد زیادی ستاره را میبینید که همزمان باهم در یک خط در حال حرکت از یک سمت آسمان به سمت دیگر آن هستند. احتمالا با دیدن این منظره اول به عقلتان شک میکنید، بعد چشمهایتان را با پشت دست میمالید و از دیگران هم میخواهید ببینند که آنچه را شما میبینید، آنها هم میبینند؟ اما این را بدانید که اگر شبی چنین منظرهای را در آسمان شب دیدید، دچار توهم نشدهاید، بلکه مجموعه ماهواره‌هایی را دیدهاید که قرار است اینترنت را رایگان به تمام دنیا برسانند و تا این هدف محقق نشود، هرچندوقت یکبار به تعدادشان اضافه می‌شود.
شنبه این هفته چند ماهواره دیگر از همین پروژه به فضا پرتاب شدند و این بهانهای شد برای آنکه درباره چیزی که احتمالا آینده کاربران اینترنت را تغییر میدهد، با شما صحبت کنیم. اما پشت این داستان کیست؟ چه کسی چنین ایده بلندپروازانه و پیچیده را در ذهن پرورانده و حالا دارد عملیاش می‌کند؟ همان مرد آفریقاییتباری که اکنون در قلب آمریکاست و سالهای سال است آنچه را تخیلی و دور از دسترس تلقی می‌شود، به واقعیت تبدیل می‌کند؛ ایلان ماسک. حالا باید منتظر باشیم تا پروژه ماهواره‌های استارلینک که یکی دیگر از ایدههای هیجانانگیز اوست، تکمیل شود و مردم جهان بتوانند حتی در دورافتادهترین نقاط هم به اینترنتی کم‌هزینه و پرسرعت دست پیدا کنند.
این مأموریت سومین عملیات پرتاب ماهواره‌های استارلینک در کمتر از ۲ هفته اخیر است. در هریک از ۲ پرتاب پیشین که در تاریخ‌های ۱۵ و ۲۷ مهرماه امسال انجام شدند، ۶۰ماهواره به مدار زمین ارسال شدند. اکنون بیش از ۸۰۰ ماهواره استارلینک در مدار زمین قرار دارد. در این فرایند یک موشک فالکون۹ همراه با ۶۰ماهواره از مقر فضایی کیپکاناورال آمریکا به فضا پرتاب شد.
قسمت اول موشک ۶۳دقیقه پس از پرتاب، محموله ماهواره‌های اینترنتی را به مدار زمین منتقل کرد. این قسمت از موشک که برای سومینبار به فضا پرتاب شد، روی یک پهپاد کشتی در اقیانوس آتلانتیک فرود آمد. اینکه یک موشک محمولهای را به فضا ببرد و بعد در ایستگاه مشخصی روی زمین فرود بیاید و چندبارمصرف باشد، خودش یکی از فناوریهای شگفتانگیزی است که محصول ابداعات ایلان ماسک و تیم تحقیقاتیاش است. تعداد ماهواره‌های ارسالی به فضا تا پایان مأموریت قرار است به ۱۲ هزار عدد برسد!
تقریبا ۳میلیارد نفر (حدود ۴۰درصد از جمعیت دنیا) از دسترسی به اینترنت محروم‌اند و از ۴.۵میلیارد نفر مشترک فعلی نیز خیلی‌ها دسترسی به اینترنت پرسرعت، ارزان و باکیفیت ندارند. برای همین است که پروژه استارلینک بسیار محبوب شده است.
اینترنت ماهوارهای پدیده جدیدی نیست و همین حالا نیز شرکت‌هایی وجود دارند که خدمات اینترنت ماهوارهای ارائه می‌دهند. بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده‌های اینترنت ماهوارهای ۲ شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) هستند. جالب است بدانید هردو این شرکت‌ها برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۲ سرویس اینترنت ماهوارهای خود را ارائه دادند، اما تفاوت اینترنت ماهوارهای که قرار است شرکت استارلینک برای مردم داشته باشد، با دیگر اینترنتهای ماهوارهای چیست و چرا تعداد ماهوارههایش به بیشتر از ۱۰۰۰ عدد میرسد؟
استارلینک قرار است جهانی باشد و قابلیت سرویس‌دهی آن مخصوص منطقه جغرافیایی خاصی نخواهد بود. تعداد فراوان ماهواره‌های این پروژه کمک می‌کند تا پهنای باند بسیار بیشتر شود و کاربران سرعت بیشتری را تجربه کنند. تا پیش از این یکی از مهم‌ترین عیبهای اینترنت ماهوارهای، تأخیر بسیار زیاد آن و محدودبودن سرویس به یک کشور یا قاره خاص بوده است. دلیل این تأخیر زیاد و محدودیت جغرافیایی این است که شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ماهوارهای تا پیش از این ماهواره‌های خود را در مدار زمین ثابت قرار می‌دادند.
سرعت گردش ماهواره‌هایی که در این مدار قرار می‌گیرند، برابر با سرعت چرخش زمین به دور خود است و درنتیجه ماهواره از دید ناظر زمینی در یک نقطه ثابت در آسمان ثابت باقی می‌ماند. همچنین ارتفاع ۳۵هزارکیلومتری مدار این ماهواره‌ها باعث می‌شود تأخیر اینترنتی که ارائه می‌دهند، در بهترین حالت به ۵۵۰میلیثانیه و درعمل تا ۶۰۰میلیثانیه برسد. چنین میزان تأخیری سرویس‌های اینترنت ماهوارهای کنونی را برای مصارفی مثل ارتباط صوتی‌تصویری و بازی‌های ویدئویی بسیار نامناسب یا حتی بی‌استفاده می‌کند. در عوض ماهواره‌های استارلینک ۷۰ تا ۱۰۰برابر از ماهواره‌های مخابراتی متداول به زمین نزدیک‌ترند و همین موضوع باعث می‌شود تأخیر اینترنت ماهوارهای آنها از لحاظ تئوری حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد.
شاید برایتان این سؤال پیش آمده باشد که چطور می‌شود سیگنالی که به فضا می‌رود و دوباره به زمین برمی‌گردد و به‌وسیله گیرندهها دریافت می‌شود، از سیگنالی که درون فیبرهای نوری روی زمین است و مسیر کوتاهتری را طی می‌کند، سریعتر به مقصد برسد؟ این‌جاست که باید به تفاوت سرعت حرکت امواج الکترومغناطیسی در شیشه یا همان فیبر نوری و خلأ فکر کنید تا پاسخ را پیدا کنید. نور که شکلی از امواج الکترومغناطیسی است، در فیبر نوری بسیار کندتر از خلأ حرکت می‌کند. برای همین است که فاصله بیشتر را هم در زمانی کوتاهتر طی می‌کند. باتوجه به نتایج آزمایش‌های سرعتی که به‌تازگی منتشر شده، مشخص شده است که میزان تأخیر اینترنت استارلینک بین ۳۰تا۹۰ میلیثانیه است و حتی بعضی کاربران میزان تأخیر ۲۰و۲۱ میلیثانیه را نیز گزارش داده‌اند.
در کنار همه حسن‌هایی که اینترنت ماهوارهای ایلان ماسک دارد، نقدهای جدی هم به آن وارد است. از یک سو طرفداران آسمان شب و عکاسهای نجومی و از سوی دیگر محققان فضایی ایرادهای مهمی را به این ایده وارد کردهاند. منجمها و عکاسهای نجومی معتقدند هزاران ماهواره در مدار زمین آسمان شب را حسابی تحتتأثیر قرار میدهد و آلودگی نوری ایجاد می‌کند. نوری که باعث درخشش ماهواره‌های استارلینک به شکل یک ستاره می‌شود، درواقع نور خورشید است که به‌وسیله سلولهای خورشیدی ماهواره به سمت زمین منعکس می‌شود. از طرف دیگر، به‌وجودآمدن زباله‌های فضایی در اثر مستهلک‌شدن هریک از ماهواره‌ها و ایجاد سندرم کسلر، وضعیتی مانند فیلم Gravity هم از دردسرهایی است که این ماهواره‌ها میتوانند عاملش باشند.