گوشیهایی که کمک می‌کنند تا در فضای مجازی بچرخیم و پستهای محیط‌زیستی را لایک کنیم و به پویشهای بازیافت و مراقبت از حیوانات خیابانی بپیوندیم، خیلی آهسته و آرام، بدون آنکه متوجه شویم، تأثیرات عجیب و هولناکی در محیط زندگیمان ایجاد می‌کنند.
شهرآرانیوز - اگر نشست‌های تبلیغاتی گوشی‌های پرچمدار برند‌های مختلف را دیده باشید، مدت‌هاست در بین آن‌ها رقابت تازهای ایجاد شده است. رقابتی برای آنکه نشان بدهند بخشهای بیشتری از تلفن همراه تولیدیشان قابلیت بازیافت دارد؛ گرچه شاید این موضوع در بین قدرت پردازش، میزان حافظه داخلی و زیبایی و جنس بدنه اهمیت خیلی کمتری برای ما داشته باشد. همان گوشیهایی که کمک می‌کنند تا در فضای مجازی بچرخیم و پستهای محیط‌زیستی را لایک کنیم و به پویشهای بازیافت و مراقبت از حیوانات خیابانی بپیوندیم، خیلی آهسته و آرام، بدون آنکه متوجه شویم، تأثیرات عجیب و هولناکی در محیط زندگیمان ایجاد می‌کنند و ما بیخبر از آن، هرروز ایده خرید یک گوشی و تبلت بهروز را در سرمان می‌پرورانیم. خب چه باید کرد؟ چه‌کار از ما ساخته است؟ آیا با نخریدن گوشی‌های جدید مشکل حل می‌شود؟
انتقام باتریها از ما و طبیعت
بیش از ۷.۲ میلیارد گوشی همراه روی کره زمین وجود دارد و هرسال میلیونها موبایل هم از چرخه مصرف خارج میشوند و به دسته زباله‌های الکترونیکی میپیوندند. درواقع، چون بسیاری از آن‌ها بازیافت‌پذیر نیستند، میروند تا به مأموریتشان، یعنی آلوده‌کردن محیط‌زیست، عمل کنند! یکی از مشکلات اساسی گوشی‌های تلفن همراه هوشمند، قصه دردناک باتری‌های لیتیومی است. کبالت، یکی از عنصر‌های سازنده این باتریها، بیشتر به‌وسیله کودکان کار از معادن استخراج می‌شود، اما آنچه اینجا قرار است دربارهاش حرف بزنیم، سرنوشت شوم این باتریهاست. باتری‌های لیتیوم به‌کاررفته در دستگاه‌های الکترونیکی مثل گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ، تبلت و ساعت‌های هوشمند، همگی تجزیه‌نشدنی و بازگشت‌ناپذیر به محیط‌زیست هستند و علاوه بر آن، اگر در طبیعت رها شوند، آب و خاک را هم به‌شدت آلوده می‌کنند.
یکی دیگر از مواد سمی که در تراشه‌های الکترونیکی به کار میرود و از زباله‌های خطرناک شرکت‌های تولید ابزار دیجیتال به حساب میآید، «تری‌کلرو اتیلن» است که نباید به آبهای زیرزمینی راه پیدا کند. چون دوباره به چرخه مصرف خودمان برمیگردد و به‌شدت بیماریزا و خطرناک است، اما مدت‌هاست به‌دلیل سهلانگاری شرکتهایی مثل «سیلیکون ولی» این اتفاق افتاده است. غیر از خطرات آبهای آلوده، این مواد سمی میتوانند از طریق فرایندی به نام «پیش‌رانی بخار «(vapor intrusion) وارد هوا و سیستم تهویه ساختمان‌ها و وارد سیستم تنفسی انسان شوند و مشکلات زیادی برای دستگاه ایمنی بدن به وجود بیاورند.
چرا بعضی از گوشیها بازیافت‌پذیر نیستند؟
عناصر و مواد مضری که در گوشی‌های همراه وجود دارد، فقط برای انسان‌ها مضر نیستند، بلکه آن‌ها سلامت همه موجودات زنده ازجمله حیوانات و گیاهان را تهدید می‌کنند. نمونهاش سرب است که یکی از عناصر پرکاربرد در صنعت گوشی و باتری‌سازی محسوب می‌شود. سرب برای سیستم عصبی و ایمنی و غدد درون‌ریز به‌شدت خطرناک است. عنصر سمی دیگر جیوه است. جیوه در بیشتر صفحـات کریستالی گوشی‌های همراه وجود دارد و در فرایند بازیافت میتواند آلودگی‌ها و خطراتی برای انسان ایجاد کند. کادمیم هم یکی دیگر از عناصر خطرآفرینی است که در باتری‌های تلفن همراه به‌کار میرود و در فرایند بازیافتش به همان میزان اندکی که در گوشی وجود دارد، میتواند ۶۰۰ هزار لیتر آب را آلوده کند. کلرین و برم هم از دیگر مواد مضری هستند که رهاشدنشان در طبیعت برای چرخه‌های زیست‌محیطی دردسر‌های فراوانی را به‌دنبال دارد.
چه کاری از ما ساخته است؟
شاید دارید با خودتان فکر میکنید که قرار است به شما بگوییم کمتر گوشی و تبلت و رایانه شخصی بخرید و خب الان دارید جبهه میگیرید که «یعنی چه؟ خب لازم داریم و مگر می‌شود نخرید و...»، اما راهکار‌های ساده دیگری هم وجود دارد که کمک میکند قدم کوچکی در راه تولید آهستهتر ابزار‌های الکترونیکی به‌خصوص گوشی همراه برداریم و به‌تبع آن مواد سمی کمتری به محیط زندگی و بدنمان وارد کنیم. مثلا اگر به هر دلیلی می‌خواهید گوشی یا تبلت جدید بخرید و میدانید که ابزار فعلیتان هنوز قابل استفاده است، آن را گوشه کمد و کشو نیندازید.
میتوانید به‌جای این کار، آن را حضوری یا از طریق اپلیکیشنهای خریدوفروش کالا بفروشید. این‌طوری مطمئن هستید تا پایان عمر دستگاه از آن استفاده می‌شود و در زمان عمر مفیدش به زباله تبدیل نشده است. اگر هم خودتان بتوانید تا پایان عمرش از آن استفاده کنید و درگیر تبلیغات گوشی‌های جدید نشوید که خب بهترین گزینه است.
از طرفی، وقتی باتری گوشی و مودم سوخته است و می‌خواهید آن را دور بیندازید، مراقب باشید که آن را در سطل زباله و کنار دیگر زباله‌ها نگذارید. چون امکان آتش‌سوزی و انفجار آن وجود دارد. شما میتوانید باتری‌های قلمی و باتری گوشی و مودم را به مراکز بازیافت یا جمعآوری باتری در شهرتان تحویل بدهید تا آن‌ها قسمتهای قابل بازیافتش را جدا کنند و بقیهاش را در فرایندی تخصصی از بین ببرند.
در برخی کشور‌های پیشرفته ATM سازگار با محیط‌زیست وجود دارد که هر فردی میتواند تلفن همراه یا تبلت خود را به قیمتی که این دستگاه تخمین میزند، به آن بفروشد و در ازای آن در همان لحظه پول نقد دریافت کند. این دستگاهها گوشی‌های همراه کارکرده را بازیافت و قطعاتشان را از هم جدا می‌کنند. اگر تا اینجای مطلب را همراهمان آمده باشید، ممکن است الان بگویید همین؟ پیشنهادتان همین بود؟ اینکه نمیتواند جلو تولیدات عظیم شرکت‌های تراز اول گوشی همراه را بگیرد و تغییری در فرایند ساخت آن‌ها ایجاد کند، اما بگذارید خیالتان را راحت کنیم که همین قدمهای کوچک هم میتواند میزان زباله کمتری تولید کند و کمترین فایدهاش این است که از یک ابزار تا حد امکان استفاده شده و بعد دور انداخته شده است.