جدال و آسیب‌هایش در گفتگو با سرهنگ احمد نگهبان، معاون عملیات فرماندهی انتظامی خراسان رضوی
به گزارش شهرآرانیوز؛ تجربه می‌گوید حضور در محیط‌های نظامی برای ما غیر‌نظامی‌ها، سختی‌های خاص خودش را دارد. محیط، بیشتر مردانه است و اگر خانم باشی، آن هم از نوع خبرنگار، دست‌کم برای هماهنگی ورود، دشواری‌ها مضاعف می‌شود و باید بار‌ها تماس تلفنی با افراد رابط، معطلی‌ها و کلافگی‌ها را به جان بخری. این قبیل تجربه‌ها و استمرار حضور کرونا باعث شد قید جذابیت‌های حضور در این محیط را بزنیم؛ جذابیت‌هایی مثل دیدن توأمانِ جدی‌بودن و صمیمیت نیرو‌های نظامی یا مثلا نفس‌زدن‌های یک درجه‌دار، وقتی مافوقش از چند ساختمان آن طرف‌تر، برای ارائه برخی توضیحات احضارش کرده و با دویدن خود را می‌رساند.
درخواستمان برای گفتوگوی تلفنی پذیرفته نمی‌شود و بعد از سه‌روز پس و پیش شدن قرار، راهی ستاد فرماندهی نیروی انتظامی خراسان رضوی می‌شویم تا به تجربه‌های تلخ و شیرینمان از حضور در فضای نظامی، یک مورد دیگر اضافه شود. محور سؤال‌های ما، وضعیت نزاع در استان است؛ آسیبی اجتماعی که نخستین روز فروردین سال گذشته، به شهادت دو پلیسی منجر شد که برای حل‌و‌فصل یک نزاع خانوادگی، به خیابان ارشاد مشهد رفته بودند.
مصاحبه‌شونده پرحوصله‌مان هم معاونت عملیات فرماندهی انتظامی خراسان رضوی است. سرهنگ احمد نگهبان، پس از ۲۰سال خدمت در تهران، سه سال و شش ماه است که به زادگاهش برگشته و در این معاونت، به هم‌استانی‌های خود خدمت می‌کند. ماحصل ۵۴دقیقه گفتوگوی ما را در ادامه می‌خوانید.
پلیس ۱۱۰ استان، روزانه چند تماس مردمی دریافت می‌کند و چه میزان از آن‌ها، به نزاع مربوط می‌شود؟
روزی بین ۱۶ تا ۱۸هزار تماس را پاسخ‌گو هستیم. حدود ۶ هزار مورد منجر به حضور پلیس در صحنه می‌شود. رتبه نخست تماس‌های ۱۱۰ استان با سهم ۲۳ درصدی مربوط به نزاع‌های فردی و جمعی است.
روند نزاع‌ها در استان طی پنج سال اخیر چطور بوده است؟
از سال۹۴ تا سال۹۸، روند، کاهشی بود، طوری که ۳۲درصد تعداد نزاع‌ها کاهش یافت. متأسفانه از سال۹۸ این روند کاهشی متوقف شد و جای خود را به روند افزایشی داد. به بیان دیگر ازابتدای سال۹۸ تا شهریور۹۹، شاهد رشد حدود ۳۰درصدی فراوانی نزاع‌ها بودیم. خوشبختانه آمار‌های ما نشان می‌دهد که از شهریور امسال تا الان، نه‌فقط این روند افزایشی متوقف شده، بلکه رو‌به‌کاهش گذاشته است. پاییز امسال، نسبت‌به شش ماه نخست، تعداد نزاع‌ها ۳درصد کاهش یافته است.
اگر اقداماتتان در حوزه نزاع‌ها را به سلبی و ایجابی تقسیم کنیم، در حوزه ایجابی چکار کردید؟
در سایت۱۱۰ پیش‌بینی شده که در گزارش‌های نزاع، در سریع‌ترین زمان ممکن، نیرو‌ها اعزام شوند تا نزاع فردی به جمعی تبدیل نشود. نزاع یک آسیب اجتماعی است و پلیس در وقوعش نقشی ندارد. یکی از کار‌هایی که از دست ما بر می‌آید، این است که در مدارس و مساجد، حضور پیدا کنیم و آموزش همگانی بدهیم. متأسفانه مردم از عواقب نزاع خبر ندارند. یک درصد نزاع‌ها منجر به قتل می‌شود. یک دعوای به ظاهر ساده بر سر آنتن روی پشت بام یا جای پارک خودرو می‌تواند فردی را یک عمر، پشت میله‌های زندان یا تا پای چوبه اعدام ببرد.
مثلا مهر امسال در خیابان کلاهدوز، یک خانم و آقا که همسایه هم بودند، سر جای پارک خودرو درگیر شدند. بعد فرزندانشان وارد درگیری شدند که در آن، یک جوان هجده‌ساله که پسر خانم بود، در صحنه به قتل رسید. در یکی از شهرستان‌ها که اسم نمی‌برم، دو برادر با هم دعوا کردند. ماجرا سر این بود که بچه یکی از این دو، خودرو عمویش را خط انداخته بود. در این دعوا، یکی از دو برادر و پسر برادر دیگر به قتل رسیدند.
در حوزه سلبی چطور؟
در هر نزاع جمعی که در آن نشانه‌هایی از شرارت باشد، علاوه‌بر تیم‌های۱۱۰، گروه‌های اطلاعات و امنیت هم حاضر می‌شوند و به‌صرف رضایت طرفین ماجرا را رها نمی‌کنند؛ چون این نزاع‌ها در حس امنیت شهروندان اثر مستقیم دارد. اقدامات سلبی ویژه‌ای از شهریور امسال به دستور فرماندهی انتظامی استان شروع شده است تا با روند افزایشی نزاع‌ها مقابله کنیم. دو قرارگاه ایجاد کرده‌ایم، یکی قرارگاه مبارزه با اراذل و اوباش و دیگری برخورد با دارندگان سلاح‌های غیر‌مجاز که اقدامی پیش‌دستانه و آفندی بود. نسبت‌به سال گذشته، شاهد رشد ۳۸درصدی دستگیری اراذل و جمع‌آوری سلاح سرد و گرم در خراسان رضوی هستیم.
فکر می‌کنید چه عواملی باعث رشد نزاع‌ها از ابتدای سال۹۸ به این سو شده است؟
تشدید مشکلات اقتصادی ازابتدای این سال، مؤثر است. حیف فرصت نیست، وگرنه مثال‌های عینی زیادند. مثلا زمینی از پدری به جا مانده که چندسال پیش، ۱۰میلیون تومان بوده و الان با تکانه‌های شدید اقتصادی، ۲۰۰میلیون می‌ارزد. قبلا وراث رضایت داده بودند که بابت هزینه‌های متوفا به پسر بزرگ‌تر خانواده هبه شود؛ حالا که ارزش پیدا کرده، کوتاه نمی‌آیند. کرونا هم بی‌تأثیر نیست. اقتصاد مشهد که شهری زیارتی و سیاحتی است، آسیب دیده. ۵۲درصد هتل‌های ایران در استان ماست. هتل که تعطیل می‌شود، کارگرانش بیکار می‌شوند. آلودگی هوا، آلودگی صوتی، تماشای برنامه‌های خشن از شبکه‌های ماهواره‌ای، اینکه نتوانسته‌ایم اوقات فراغت جوانان را درست پر کنیم، همه مؤثر است. آستانه تحمل مردم پایین آمده و سر موضوعات کوچک درگیر می‌شوند. پلیس در صحنه نزاع برای سازش طرفین تلاش می‌کند.
اتفاقا یکی از نقد‌ها به عملکرد پلیس در نزاع‌ها این است که نقش پالایشی ندارد. سر صحنه که می‌رود به‌جای ایجاد سازش، می‌گوید «جمع کنیم برویم کلانتری» و بعد هم فرایند زمان‌بر قضایی؛ در‌حالی‌که شاید بشود همان‌جا ماجرا را فیصله داد.
منطق آمار را کسی نمی‌تواند زیر سؤال ببرد. آمار می‌گوید ۴۰درصد از نزاع‌ها، منجر به تشکیل پرونده قضایی شده است. ضمن اینکه یک مأمور ما در روز باید صد خبر۱۱۰ را بررسی کند. ۱۶ تا ۱۸هزار تماس روزانه را به یاد داشته باشید. کدام دستگاه این قدر تماس مردمی دارد؟ ما این قدر نیرو نداریم. وقتی نیرو سر صحنه می‌رود و هرچه صحبت می‌کند فایده ندارد یا با بررسی فضا می‌بیند طرفین اهل صلح نیستند، می‌گوید بروید کلانتری. چون فردی در نقطه‌ای دیگر، متقاضی حضور پلیس است. علاوه‌بر تلاش مأموران ما در ایجاد آشتی میان طرفین در صحنه نزاع، در کلانتری هم دایره اجتماعی و مشاوره این وظیفه را دارند.
نیرو‌های شما برای هر مأموریت چقدر زمان دارند؟
بین ۷ تا ۹ دقیقه باید به سر صحنه برسند و ظرف ۱۵دقیقه تکلیف مأموریت را مشخص کنند.
به نظر می‌رسد دایره اجتماعی کلانتری‌ها هم با انبوه مُراجع و تعدد موضوعات، رسیدگی به همه مراجعات در توانش نباشد.
درست است. ما ۲۰۰نوع مأموریت داریم. ممکن است تبدیل یک نزاع خانوادگی ارجاع‌شده به کلانتری برای ایجاد صلح و سازش، دو ساعت زمان ببرد. پلیس هر آنچه در توان داشته است، پای کار آورده و بیش از این نمی‌تواند. در حوزه نیروی انسانی آن‌قدر توان نداریم که به تک‌تک نزاع‌ها عمیق بپردازیم. خودمان هم به این نتیجه رسیده‌ایم که در نیروی انسانی مسئله داریم و برای رفع آن، برنامه‌هایی را پیگیری می‌کنیم.
در‌مجموع، وضعیت نزاع‌ها در خراسان رضوی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت بحرانی نیست. یکی از استان‌ها که اسمش را نمی‌برم، ۷۰درصد نزاع‌هایش به قتل منجر می‌شود. ما درزمینه نزاع‌ها جایگاه ششم کشور را داریم.
این رتبه با داده‌های پزشکی قانونی نمی‌خواند.
دو جور رتبه داریم؛ یکی از منظر فراوانی جرم و دیگری نرخ جرم به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت. مثلا اینکه تهران با جمعیت ۱۳-۱۴میلیونی ثابت و شناورش، رتبه نخست در فراوانی را داشته باشد، طبیعی است. خراسان رضوی به‌دلیل جمعیتش پس از تهران، رتبه دوم فراوانی نزاع‌ها را دارد. در نرخ نزاع‌های فردی، رتبه ششم و در نرخ نزاع‌های جمعی، رتبه سیزدهم کشور را داریم. میزان رشد نرخ نزاع در استان ما با‌وجود آسیب جدی‌ای که از تبعات کرونا دیده، از میانگین کشور پایین‌تر است.
می‌توانید جمله آخر را کمّی بیان کنید؟
اعداد را به‌صورت حدودی داریم. بیان دقیقش در رسانه، نیازمند استعلام از ناجای کشور و زمان‌بر است.
وضعیت نزاع‌های درون‌خانوادگی چطور است؟
با آمدن کرونا، بیکاری، قرنطینه و... افزایش انواع این نزاع‌ها، اعم از دعوا‌های زن و شوهر، پدر با پسر، فرزند با مادر و... را شاهد بوده‌ایم. گسست خانواده‌ها و اینکه قبل از کرونا شکاف داشته‌اند، بدسرپرست‌بودن و اختلافات ارث و میراث، همگی مؤثرند.
چند درصد نزاع‌ها خانوادگی است؟
بر‌اساس داده‌های معاونت اجتماعی ۲۱درصد نزاع‌ها، ریشه خانوادگی دارد. این میزان در مدت نه‌ماهه پارسال، ۱۹ درصد بود.