افزایش قیمت نان به عنوان یک کالای تأثیرگذار در سبد خوراک غذایی خانوار ایرانی می‌تواند آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد، واقعیت ماجرا این است که نظام پرداخت یارانه در حوزه گندم و نان بیشتر به نفع ثروتمندان است، نه فقرا!
سرانجام با وجود تأکیدات مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تغییر نکردن قیمت نان در امسال، به دلیل آنچه افزایش هزینه نانوایی عنوان می‌شود، مقرر شده است تا قیمت انواع نان تغییر کند.
در این میان رئیس اتحادیه نانوایان مشهد مدعی است که قیمت نان در ۵ سال گذشته تغییری نکرده و همین مسئله سبب فشارمالی بر نانوایان گردیده است، اما اطلاعات منتشر شده در سایت صدا و سیما نشان می‌دهد، درآبان ماه سال گذشته قیمت انواع نان یارانه‌ای در مشهد ۱۰ درصد افزایش و وزن آن‌ها ۱۰ درصد کاهش یافته بود.
به عنوان مثال نان عراقی با کاهش ۳۰ گرم وزن، ۲۷۰ گرم شده و با ۳۰ تومان افزایش قیمت به ۳۳۰ تومان رسید. وزن نان بربری خراسانی نیز از ۴۳۵ گرم به ۳۹۲ گرم رسید. قیمت آن نیز از ۴۵۰ تومان به ۵۰۰ تومان افزایش یافت. پیش از آبان سال گذشته قیمت نان یارانه‌ای با افزایش ۳۰ درصدی در آذر ۱۳۹۳ تغییر کرده بود. البته در این میان نباید منکر این موضوع شد که در سال‌های گذشته قیمت نان به میزان تورم تغییر نکرده است. این مسئله هزینه‌های زیادی داشته است. یکی از این هزینه‌ها افزایش تخلفات در حوزه نان است، به طوری که براساس گزارش ۲۲ مرداد شهرآرا با عنوان «ناگزیر از تخلف؟» ارزش تخلفات این حوزه در ۵ ماه نخست امسال بیش از یک سال گذشته بوده است. سیاست دولت از سال ۱۳۹۲ تاکنون، افزایش نانوایی‌های آزادپز و گران نکردن نان به میزان تورم بوده است. همین مسئله سبب شده تا تعداد نانوایی‌های آزادپز مشهد از ۲۰ درصد کل نانوایی‌ها در سال ۱۳۹۴ به بیش از ۵۰ درصد در سال ۱۳۹۸ برسد. با این حال از آنجا که دولت برخلاف اهداف اولیه و به منظور کنترل قیمت‌ها به نانوایی‌های آزادپز نیز یارانه می‌دهد، آن‌ها در عمل از حالت آزادپزی خارج شده و به نانوایی‌های نیمه یارانه‌ای تبدیل شده‌اند. براین اساس مسئولان درصدد هستند تا با تعیین نرخ نان برای این نانوایی‌ها نظارت خود را بر آن‌ها افزایش دهند.
اکنون ۲۱۸۹ واحد صنفی نانوایی در مشهد از اتحادیه نانوایان جواز کسب دارند و بیش از ۵۰ درصد آن‌ها آزادپز هستند.
به‌گفته یک منبع آگاه هم‌اکنون ۱۱۰۰ نانوایی آزادپز در مشهد فعالیت می‌کنند. همچنین بیشتر نانوایی‌های یارانه‌ای در مناطق کم برخوردار شهر دایر هستند.
افزایش ۳۰ درصدی قیمت نان
اگرچه رئیس اتحادیه نانوایان مشهد افزایش قیمت نان را منوط به تأیید شخص استاندار اعلام کرد و رقم افزایش را حدود ۳۰ درصد دانست، این ماجرا جزئیات بیشتری هم دارد. رئیس شعبه سیار تعزیرات حکومتی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا از اعلام قیمت نان‌های آزادپز از شنبه هفته آینده خبر داد. امید جلیلی گفت: از هفته آینده نان‌های آزادپز قیمت مشخصی خواهند داشت. البته یک منبع آگاه که حاضر نشد نامی از او به میان آوریم اطلاعات جالبی را درباره شیوه افزایش قیمت نان به شهرآرا داد. او گفت افزایش قیمت نان بعد از ایام عزاداری انتهای ماه صفر انجام می‌شود و افزایش قیمت‌ها ۳۰ درصد کمتر از تهران خواهد بود که این خبر در نگاه اول با نقل قول رئیس اتحادیه نانوایان مشهد که از افزایش سی‌درصدی قیمت نان خبر داد کمی متفاوت به نظر می‌رسد، اما نتیجه اصلاح قیمت در هر ۲ فرمول یکی است. البته اگر قیمت نان در تهران را فهرست کنیم و ۳۰ درصد کاهش دهیم، جزئیات احتمالی نرخ جدید نان در مشهد را به دست می‌آوریم که در جدول نرخ نان تهران، این ارقام را می‌بینید.
نانوایان در تأمین هزینه دچار مشکل‌اند!
یک روی سکه درباره افزایش قیمت نان این است که دیگر دولت توان پرداخت یارانه بیشتر به این بخش را ندارد و روی دیگر این ماجرا درخواست نانوایان است که تقاضایشان را برای اصلاح قیمت نان بار‌ها و بار‌ها جار زده‌اند. رئیس اتحادیه نانوایان مشهد در این باره به شهرآرا می‌گوید: قیمت نان ۵ سال است که افزایش نداشته و در عین حال سایر هزینه‌های اداره نانوایی افزایش یافته است. اگر در سال‌های گذشته قیمت نان سالانه ۱۰ درصد افزایش می‌یافت، نانوایی‌ها با مشکلات فعلی مواجه نبودند. مصطفی کشتگر ادامه می‌دهد: حداقل دستمزد در ۵ سال پیش ۶۰۹ هزار تومان بود. امسال به ۵/۱ میلیون تومان رسیده است. با این حال، نانوایان برای ماندگاری نیرو‌های خود به آن‌ها دستمزد بیشتری باید پرداخت کنند. این مسئله در کنار تغییر نکردن قیمت نان سبب شده است بسیاری از نانوایی‌ها در تأمین هزینه‌های جاری خود دچار مشکل شوند.
توضیح وزارت صمت
وزارت صمت روایت خاص خود را درباره علت افزایش قیمت نان ارائه کرده است. در جوابیه‌ای که روابط عمومی وزارت صمت به فارس داده، آمده است: قیمت خرید تضمینی گندم توسط دولت در سال ۹۸ حدود ۱۷۰۰ تومان است که با احتساب هزینه‌های تبعی (۱۵۰ تومان) بهای تمام‌شده گندم برای دولت ۱۸۵۰ تومان می‌باشد. نرخ فروش گندم خبازی‌ها براساس مصوبات سال ۹۳ به ازای هر کیلوگرم ۶۶۵ تومان (۸۰ درصد خبازی‌ها) و به ازای هر کیلوگرم ۹۰۰ تومان (۲۰درصد خبازی‌ها) است. میزان یارانه مصوب گندم توسط مجلس در بودجه سال ۹۸ حدود ۸۱۴۵ میلیارد تومان بوده است. دولت در صورتی که بخواهد میزان یارانه مذکور را رعایت کند ناگزیر از افزایش قیمت گندم کشور به حدود ۱۰۰۰ تومان به ازای هرکیلوگرم می‌باشد که با توجه به سهم سی تا پنجاه‌درصدی گندم و آرد در نرخ نان، فقط افزایش نرخ گندم حدود ۲۰ درصد باعث افزایش نرخ می‌شود. نکته قابل توجه افزایش هزینه‌های نانواخانه‌ها از جمله کارگر، انرژی (آب، برق و ...)، مواد اولیه، تجهیزات و وسایل کار، اجاره‌بها و ... طی سال ۹۳ تاکنون است که رشد قیمت همه محصولات تولیدی داخل موید لزوم توجه دولت به هزینه‌های نانواخانه‌هاست. در ادامه این توضیحات می‌خوانیم: با طرح موضوع گندم آرد و نان در جلسه سران قوا مقرر شد که نرخ گندم در سال ۹۸ افزایش نیابد منتهی هزینه‌های نانواخانه‌ها به‌روزرسانی شود تا از عدم تولید نان و تعطیلی واحد‌های تولیدی این بخش جلوگیری شود.
یارانه نان سهم فقراست یا پول‌دارها؟
بر اساس آماری که بانک مرکزی در سال ۹۷ ارائه کرد، سهم نان در سبد هزینه خوراکی خانوار ایرانی به طور میانگین ۷.۱ درصد است. البته طی سال‌های ۸۸ تا ۹۶ میزان مصرف نان در سبد خانوار ایرانی به طور معناداری کاهش پیدا کرده و سایر مواد غذایی جای نان را گرفته است. به نحوی که به طور میانگین، میزان مصرف نان در خانوار ایرانی طی ۸ سال (۸۸ تا ۹۶) از ۴۲۵ کیلوگرم به ۳۸۹ کیلوگرم در سال رسیده است. با این حال، هزینه‌های دولت برای ارائه نان یارانه‌ای به مردم هر سال زیاد و زیادتر شده است. به نحوی که تنها در سال ۹۸ بودجه پیش‌بینی‌شده برای یارانه نان و خرید تضمینی گندم ۸۲۰۰ میلیارد تومان است. اما طرح یک سؤال اساسی در این میان ضرورت دارد: یارانه نان سهم کدام گروه از مردم است؟ بر اساس گزارش سازمان برنامه و بودجه کشور متوسط دریافتی یارانه پنهان دهک دهم (پردرآمدترین قشر جامعه) بیشتر از ۷ برابر متوسط دریافتی دهک اول (کم‌درآمدترین قشر جامعه) است. طبق برآورد کارشناسان سازمان برنامه و بودجه ضریب اصابت یارانه کالای اساسی که شامل گندم و نان هم می‌شود در دهک دهم ۱۹ درصد و در دهک اول ۴ درصد است. این یعنی کم‌درآمدترین خانوار ایرانی کمترین استفاده را از یارانه کالا‌های اساسی از جمله نان می‌کند. اگرچه افزایش قیمت نان به عنوان یک کالای تأثیرگذار در سبد خوراک غذایی خانوار ایرانی می‌تواند آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد، واقعیت ماجرا این است که نظام پرداخت یارانه در حوزه گندم و نان بیشتر به نفع ثروتمندان است، نه فقرا!