درخواست‌ها و انتظارات اهالی فناوری و اکوسیستم نوآوری کشور از وزیر ارتباطات آینده به حوزه‌های مشخصی مربوط می‌شود. در این مطلب ابتدا نگاهی به این درخواست‌ها خواهیم انداخت و در پایان مروری خواهیم داشت بر گزینه‌هایی که برای وزارت‌خانه ارتباطات دولت سیزدهم مطرح شده‌اند.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - تا حدود یک دهه پیش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از وزارت‌خانه‌های حاشیه‌ای دولت‌ها به شمار می‌رفت و حساسیت زیادی روی عملکرد آن وجود نداشت، اما امروز به‌جرئت می‌توان گفت این مجموعه به یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های دولت تبدیل شده است و عملکردش زیر ذره‌بین نگاه مردم قرار دارد. امروز شاهد نقش اثرگذار این مجموعه در زندگی مردم عادی، کسب‌وکار‌های نوپا و استارت‌آپی و حتی سایر وزارت‌خانه‌های دولت هستیم. به همین علت، یکی از دغدغه‌های بخشی از مردم و اهالی فناوری، انتخاب سکان‌دار جدید وزارت‌خانه ارتباطات در دولت سیزدهم است. با وجود مطرح شدن برخی گزینه‌ها، هنوز انتخاب نهایی قابل پیش‌بینی نیست، اما درخواست‌ها و انتظارات اهالی فناوری و اکوسیستم نوآوری کشور از وزیر ارتباطات آینده به حوزه‌های مشخصی مربوط می‌شود. در این مطلب ابتدا نگاهی به این درخواست‌ها خواهیم انداخت و در پایان مروری خواهیم داشت بر گزینه‌هایی که برای وزارت‌خانه ارتباطات دولت سیزدهم مطرح شده‌اند.
رفع انحصار‌ها
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت کنونی، در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد مهم‌ترین خواسته‌ای که از همتایش در دولت آینده انتظار می‌رود رفع انحصار‌های مختلف در حوزه ارتباطات است.
امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر، اما دراین‌باره کمی مفصل‌تر صحبت کرده است: مهم‌ترین شاخصی که می‌تواند موضوعات مختلف را در یک جا جمع‌بندی کند شاخص رشد سهم اقتصاد دیجیتال در GDP کشور است. برای رشد اقتصاد دیجیتال کشور هم لازم است زیرساخت دسترسی مردم به اینترنت فراهم شود تا هم دولت الکترونیکی بتواند روی آن سرویس بدهد و هم اینکه امنیت سایبری و حریم خصوصی مورد توجه قرار بگیرد. فراهم‌سازی این موارد خواسته‌هایی است که از وزیر ارتباطات بعدی داریم.
مهدی محمدی، دبیر ستاد اقتصاد دیجیتال معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، هم در واکنش به این موضوع، ۲ اقدام را اولویت اصلی وزیر ارتباطات بعدی می‌داند: وزیر ارتباطات بعدی قاعدتا باید ۲ اقدام مهم را انجام دهد. یکی از مهم‌ترین اقدامات افزایش پهنای باند و کمک به نفوذ فناوری ۵G در صحنه ارتباطات کشور است. اگر در این راستا اقدامی نشود، مطمئنا در فناوری ۵G شکاف عظیمی میان ما و دنیا ایجاد خواهد شد. دومین بحث مهم این است که وزیر بعدی جریان جدیدی روی فناوری‌های روز مثل بلاکچین، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی ایجاد کند. روی این موارد متمرکز شود و از بخش کسب‌وکاری آن‌ها حمایت‌های خاص انجام دهد. مهم‌ترین خواسته من از وزیر ارتباطات بعدی این است که برای جلوگیری از عقب ماندن کشور از فناوری‌های روز، همیشه روی لبه فناوری دنیا حرکت کند.
سامان‌دهی فضای رقابت
جواد عامل، مدیرعامل مشهدی مسیریاب نشان، قدیمی بودن بخش‌های زیادی از قوانین کشور را یکی از چالش‌های اساسی اهالی و کسب‌وکار‌های فناور می‌داند: وزیر ارتباطات دولت سیزدهم باید برای سامان‌دهی و قانونمند کرد فضای رقابت آزاد و عادلانه در کشور تلاش کند. نمی‌شود با قوانینی که چندین دهه پیش نوشته شده‌اند، فضای رقابت کسب وکار‌های دیجیتال را اداره کرد. در این سال‌ها همه شاهد بوده‌ایم که بازیگران بزرگ به‌خوبی از خلأ‌های قانونی به نفع خود و برای ایجاد انحصار بهره می‌گیرند. البته در همه جای دنیا این چالش وجود دارد، همان‌طور که مثلا فرار مالیاتی هست، اما دولت‌ها هم فعالانه در پی نظارت و بهبود فضا به نفع رقابت آزاد در جایگاه داوری بی‌طرف هستند.
بحث رقابت آزاد به رقابت بازیگران داخلی محدود نیست و رقابت آزاد با محصولات خارجی را هم شامل می‌شود. متأسفانه سیاست‌های مبهم دولت و حاکمیت در این زمینه باعث شده است مردم انگشت اتهام لابیگری برای فیلترینگ را به سمت استارت‌آپ‌های ایرانی بگیرند. به نظرم، حمایت از کسب‌وکار داخلی، از مسیر محدود کردن نمونه خارجی، فرجامی بهتر از صنعت خودرو به دنبال نخواهد داشت. ما مثل همیشه از رقابت آزاد و سالم، چه با رقبای داخلی چه با رقبای خارجی استقبال می‌کنیم، چون تجربه رشد در کنار هردو را داشته‌ایم. امیدوارم وزیر ارتباطات دولت آینده، به‌روشنی در این زمینه با مردم سخن بگوید و اعلام کند سیاست‌هایش در این زمینه چیست.
تکمیل شبکه ملی اطلاعات
مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیام‌رسان گپ، هم ۴ حوزه اصلی را مهم‌ترین اولویت‌های وزیر بعدی ارتباطات می‌داند: ما در کشورمان یک سری نیاز‌های کلی داریم که تا برطرف نشوند، خیلی از چیز‌هایی که درباره توسعه فناوری می‌گوییم، ناقص می‌مانند. مثلا یکی از آن‌ها این است که همه خدمات دولت به صورت Open API در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد. در این صورت، کسب‌وکار بخش خصوصی می‌تواند از خدمات دولت استفاده کند و حتی ارزش افزوده برایشان بیافریند.
یکی دیگر از کار‌هایی که دولت بعدی می‌تواند در راستای پیشرفت ارتباطات کشور انجام دهد، این است که حاکمیت بر داده‌ها یا مدیریت داده‌ها و حاکمیت بر خدمات را از هم جدا کند. در کل دنیا روال این است که دولت و حاکمیت امنیت داده‌ها را تضمین می‌کند، اما روی سرویس‌هایی که ارائه می‌شوند دخل و تصرفی ندارد. در ایران، این موضوع برعکس است و گاهی می‌بینیم که دولت خودش در نقش سرویس‌دهنده ظاهر می‌شود در صورتی که نباید این‌طور باشد.
تکمیل شبکه ملی اطلاعات هم از دیگر درخواست‌های من است تا هم هزینه استفاده از وب‌سایت‌های ایرانی برای مردم ما کاهش یابد و هم سرویس‌های داخلی ما مثل سیستم شاپرک بتوانند تاب‌آوری شرایط سخت اینترنت را داشته باشند.
موضوع دیگری هم که در کشور ما جدی گرفته نشده است و یک خطر بزرگ به شمار می‌رود این است که ما برای داشتن قدرت در فناوری اطلاعات باید دیتاسنتر‌های قدرتمندی داشته باشیم که متأسفانه هنوز نداریم، دیتاسنتر‌هایی که برق خود را از چندین منبع تأمین می‌کنند. از نظر من، این موضوع هم باید در دستور کار وزیر ارتباط بعدی قرار بگیرد.
تعامل دولت با بخش خصوصی
از نظر حسن هاشمی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای خراسان رضوی، تعامل با بخش خصوصی یکی از گام‌های اساسی مورد نیاز برای توسعه حوزه‌های فناوری و ارتباطی کشور است: فراهم آوردن بستری برای تعامل و همسو بودن بخش خصوصی و دولتی مهم‌ترین خواسته است. سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، نقطه تعامل دولت و بخش خصوصی و هم‌چنین تنها نماینده بخش خصوصی در میان فضای دولتی کشور است که به این هم‌سویی و فضای تعاملی نیاز دارد تا بتواند به‌خوبی نیاز‌های حاکمیت و نیاز‌های موجود در بخش دولتی را از طریق متخصصان بخش خصوصی فراهم آورد. هم‌چنین حرکت به سمت تحول دیجیتال بدون شکل‌گیری فضایی همسو و تعاملی امکان‌پذیر نخواهد بود؛ بنابراین بزرگ‌ترین انتظار و خواسته از حاکمیت، دولت و هم‌چنین وزیر آینده این است که با ایجاد این فضای همگون و همسو به سرعت‌بخشی حرکت به سمت تحول دیجیتال منجر شوند.
وزارت ارتباطات و گزینه‌های احتمالی
از ۲۹ خرداد که انتخاب
آیت‌ا... سید ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس جمهور آینده کشورمان قطعی شد، گمانه‌زنی‌ها برای اعضای احتمالی کابینه‌اش هم آغاز شد. برای وزارت‌خانه ارتباطات هم تا امروز نام چند گزینه بیش از دیگران مطرح شده است. هرچند هنوز نمی‌توان به طور قطعی درباره هیچ‌کدام از اعضای کابینه دولت سیزدهم نظر داد، مروری خواهیم کرد بر گزینه‌های احتمالی وزارت ارتباطات.
رضا تقی‌پور، وزیر سابق ارتباطات در دولت دهم و نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی، یکی از گزینه‌های احتمالی است. ۹ خرداد ۱۴۰۰ خبرگزاری تسنیم اعلام کرد با حکم علی نیکزاد، رئیس ستاد انتخاباتی ابراهیم رئیسی، رضا تقی‌پور در سمت مسئول فضای مجازی این ستاد منصوب شده است. انتشار این خبر نام تقی‌پور را دوباره سر زبان‌ها انداخت، اما ۲ روز بعد از این تاریخ، مصاحبه جنجالی او درباره طرح مجلس برای «سامان‌دهی فضای مجازی» واکنش‌هایی منفی را به دنبال داشت و در ادامه، سخن‌گوی ستاد‌های مردمی ابراهیم رئیسی اعلام کرد تقی‌پور هیچ سمتی در این ستاد ندارد. با وجود این، او هنوز از گزینه‌های بالقوه نشستن بر صندلی وزارت ارتباطات دولت سیزدهم است.
مهدی اخوان بهابادی از دیگر افرادی است که این روز‌ها درباره نشستن او بر صندلی وزارت ارتباطات دولت سیزدهم گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده است. او متولد ۵۷ است و اگر به وزارت ارتباطات برود، با ۳ سال اختلاف سنی با محمدجواد آذری جهرمی، دومین وزیر جوان این وزارت‌خانه خواهد بود. بهبادی در دانشگاه تهران تحصیل کرده است و اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی منصوب شد. او سپس به‌عنوان قائم مقام رئیس سازمان صداوسیما در امور فناوری و رسانه‌های نوین سمت گرفت و اکنون مدیرعامل همراه اول است.
در کنار این ۲ نفر، نام سید ابوالحسن فیروزآبادی هم که از سال ۹۴ دبیر شورا و رئیس مرکز ملی فضای مجازی است به‌عنوان یکی از گزینه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم مطرح می‌شود.