سعید جلائیان | شهرآرانیوز؛ همچون ماه‌های گذشته برای خرید قلم انسولین یکی از نزدیکانم راهی داروخانه‌های مختلف شهر می‌شوم. خوشبختانه برخلاف ماه‌های قبل که با دست خالی از ده‌ها داروخانه بیرون می‌آمدم، پس از مراجعه به ۲ یا ۳ داروخانه موفق به تهیه نسخه‌ام می‌شوم. هر چند شرایط عرضه دارو نسبت به چند ماه گذشته بسیار بهتر شده، اما این روز‌ها که در موج پنجم شیوع کرونا هستیم، برخی بیماران برای تأمین دارویی که از نان شب برایشان اهمیت بیشتری پیدا کرده باید زمان زیادی را در صف انتظار برخی داروخانه‌های بزرگ همچون داروخانه هلال احمر در خیابان امام خمینی (ره) یا بیمارستان امام رضا (ع) بایستند. دارو این روز‌ها برای همه مهم و نقل صحبت تمام محافل شده است. از رسانه‌ها گرفته تا جمع‌های خانوادگی و حتی در صف نانوایی هم گاهی اوقات می‌شنویم که شهروندان درباره مسائل مربوط به دارو با هم صحبت می‌کنند.
با وجود اهمیتی که دارو برای همه ما پیدا کرده، اما کمتر کسی می‌داند دوای درد‌های بیماران چگونه و طی چی فرآیندی سر از قفسه‌های داروخانه و مراکز درمانی در می‌آورد. وجود چهار شرکت‌پخش دارو در شهرک صنعتی طرق مشهد سبب شد تا در این بحبوبه بیماری کرونا به سراغشان برویم و از چند و چون کار و مشکلاتشان باخبر شویم.
اینجا هم مانند تمام شرکت‌ها در‌های بزرگ و آهنی دارد. با اتاق حراستی که در ورود نظاره‌گر رفت و آمد همه است. با این تفاوت که حراست این شرکت‌ها مرکزیتشان در تهران است و برای رفتن ما به آنجا از قبل هماهنگ کرده‌اند.
با «عزیزاله امیری» دبیر انجمن صنعت پخش شعبه خراسان و «وحید سجادی» عضو هیئت مدیره انجمن شرکت پخش خراسان که هر دو آن‌ها مدیریت ۲ شرکت پخش دارو را در محدوده شهرک طرق برعهده دارند همراه شدیم. ما را به داخل یکی از شرکت‌هایشان می‌برند، انگار وارد اداره پست مرکزی می‌شویم بسته‌هایی به سرعت جابه‌جا و تک تک آن‌ها با فاکتور‌های سفارشی داروخانه‌ها بررسی و مطابقت داده می‌شوند. تمام آدم‌هایی که در اینجا مشغول به کار ند، حواسشان به این است که دارو‌ها در کمتر از ۲۴ ساعت زمان سفارش شده به داروخانه‌ها برسد.
تفاوت این فضا با قسمت مرسولات پستی در این است که باید هر چیزی در جا و قفسه خودش گذاشته شود. یک خطای کوچک دردسری بزرگ به بار می‌آورد. به طور مثال شما نمی‌توانید داروی یخچالی را در قفسه دارو‌های معمولی بگذارید؛ فضایی که تحملش برای ما فقط چند دقیقه است و کمتر از ۵ دقیقه نمی‌توانیم سرمایش را تحمل کنیم، یا دارو‌های شیمیایی که مکان نگهداری خاص خودش را دارد و البته به‌دلیل بحث ایمنی ترجیح دادیم در آن قسمت به رویمان باز نشود. مکان نگهداری برخی دارو‌ها مهم بی‌شباهت به بانک مرکزی با آن گاو صندوق‌های بزرگش نیست.
امیری در ابتدا با اشاره به سابقه ۶۰ ساله شرکت‌های پخش درباره فعالیت آن‌ها توضیح می‌دهد: «شرکت‌های پخش در ۲ بخش دارو و غیردارو فعالیت می‌کنند که برخی از آن‌ها اقلامی همچون مواد آرایشی، غذایی، شوینده و بهداشتی، اقلام صنعتی مانند روغن موتور خودرو و... را توزیع می‌کنند. البته بسیاری از شرکت‌ها به ویژه در محدوده شهرک طرق فقط به توزیع دارو مشغول هستند.» اگر این حرفه را مانند خون در شریان‌ها معرفی کنیم اغراق نکرده‌ایم. آن‌ها دارو را از مبدأ گرفته و به همه مکان‌های مورد نیاز مانند داروخانه‌ها و مراکز درمانی (بیمارستان‌ها) توزیع می‌کنند.
دبیر انجمن صنعت پخش شعبه خراسان با اشاره به بیماری کرونا ادامه می‌دهد: «متأسفانه این روز‌ها با افزایش تقاضای دارو فشار کاری تمام شرکت‌های پخش که تعداد آن‌ها در مشهد به بیش از ۵۰ شرکت می‌رسد افزایش شدیدی پیدا کرده است. باوجوداین متأسفانه شهروندان و حتی مسئولان اهمیت کار ما را جدی نمی‌گیرند به طوری که پس از پیگیری‌های بسیار موفق شدیم حدود یک ماه پیش راننده‌ها و ویزیتور‌هایی را که روزانه به ده‌ها بیمارستان و داروخانه سر می‌زنند در نوبت واکسن قرار دهیم. سایر کارکنان شرکت‌های پخش دارو نیز به‌تازگی همراه با دیگر کارگران مشغول در صنایع مواد غذایی و ... واکسن دریافت کرده‌اند.»
شاید یکی از دلایلش این است که هنوز هم برخی تصورشان بر این است که این شرکت‌ها لوازم آرایشی و بهداشتی توزیع می‌کنند. یکی دیگر از مشکلات آن‌ها این است که امکان دورکاری ندارند و نمی‌توانند کارشان را فقط از طریق فضای مجازی انجام دهند. آن‌ها برای ثبت سفارش نیاز به امضا و تأییدیه دارند و دریافت چک هم در فضای مجازی ممکن نیست.
خودرو‌هایی از قبیل کامیون، وانت و ون در اینجا وجود دارند که تمام تلاششان این است قبل از ساعت ۸ صبح بارشان را به مقصد برسانند، دلیل آن همه عجله را می‌پرسیم؛ امیری توضیح می‌دهد: «با توجه به محدودیت‌های حمل و نقل ترافیکی خودرو‌های ما در محدوده مرکز شهر یا همان محدوده قرمز باید بین ساعت ۷ تا ۹ تردد داشته باشند، مراکزی مانند بیمارستان موسی‌بن‌جعفر (ع)، بیمارستان ام‌البنین (س)، داروخانه‌های خیابان امام رضا (ع)، داروخانه‌های خیابان احمد آباد و... و ساعت ۷ تا ۱۱ در محدوده زرد مانند بیمارستان امام رضا (ع)، اما هیچ یک از قانون‌گذاران به این موضوع فکر نمی‌کنند به جز مراکز درمانی و داروخانه‌های شبانه‌روزی، دیگر داروخانه‌ها در ساعت ۷ تا ۹ در این محدوده تعطیل هستند و تعداد این داروخانه‌ها حدود ۵۰ الی ۶۰ داروخانه هست.»
او ادامه می‌دهد: «ما فقط در مشهد دارو پخش نمی‌کنیم، شهرستان‌های اطراف را هم پوشش می‌دهیم. برای رفتن به شهر‌های دور راننده مجبور است ساعت ۳ نیمه شب حرکت کند، اما برای رسیدن به شرکت حدود ساعت ۲ باید از خانه‌اش بیاید که مشمول جریمه می‌شود، از طرفی هم گاهی شب حدود ۱۰ برمی‌گردد باید در نمازخانه شب را به صبح برساند تا جریمه نشود. خیلی‌ها کار ما را نمی‌شناسند و آن را جدی نمی‌گیرند. ما موظف هستیم دارو را در عرض ۲۴ ساعت پس از درخواست در این شرایط حاد به دست درخواست‌کننده‌ها برسانیم تا فردی به‌دلیل نبود دارو مشکل نداشته باشد.»
امیری می‌افزاید: «متأسفانه در برخی خیابان‌ها باراندازی وجود ندارد یا به‌دلیل ممنوعیت‌های تردد می‌گویند دارو را به دست بگیرید و ببرید، دارویی که در یخچال نگهداری می‌شود و باید دمای مخصوص به خودش را داشته باشد، چطور می‌توان دست گرفت و در هوای گرم مسافت هزار متری را با پای پیاده برد. ما کرم و شامپو که توزیع نمی‌کنیم.»
قاچاق دارو یکی از مشکلاتی است که این روز‌های کرونایی بیشتر از هر وقت به چشم می‌خورد، وقتی این موضوع و بحث بازار سیاه دارو را با امیری مطرح می‌کنیم توضیح می‌دهد: «دارو‌هایی که در اینجا می‌بینید همه شناسه ردیابی و رهگیری (UID) دارند. شناسه اختصاصی و منحصر به فرد و غیرتکراری، برای هر واحد فرآورده است. این عدد ۲۰ رقمی است و شرکت صاحب پروانه طبق استاندارد آن را تولید می‌کند و تمام دارو‌ها ردیابی‌شدنی است.»
او چند جعبه از یک دارو را برمی‌دارد و شناسه رهگیری آن‌ها را نشانمان می‌دهد، هیچ یک از آن‌ها شبیه هم نیست. سپس ادامه می‌دهد: «شما نمی‌توانید دارویی جابه‌جا کنید بدون آنکه بدانند خریدار و فروشنده آن دارو چه کسی بوده است، چون خرید و فروش دارو بدون فاکتور ممکن نیست. در این شرکت هیچ یک از ما (مدیر تا دیگر نیروها) اجازه نداریم یک ورق دارو بدون هماهنگی بیرون ببریم. وقتی دارویی از هر کجا برداشته شود مشخص است این دارو از کدام شرکت و حتی کدام قفسه برداشته شده است. تنها راه خروج دارو از انبار‌ها سیستم فروش و سفارش‌گیری است.»
وحید سجادی، عضو هیئت مدیره انجمن شرکت پخش خراسان، از جدول توزیع دارو می‌گوید و اینکه چرا برخی داروخانه‌ها برخی دارو‌ها را ندارند. او توضیح می‌دهد: «برای توزیع دارو گاهی به ما می‌گویند از این دارو به هر داروخانه ۲ بسته بدهید یا این دارو را به کدام داروخانه‌ها بدهید. کمبود برخی دارو‌ها مانند انسولین و... مربوط به سیاست اشتباهی است که گاهی اوقات اعلام می‌شود. برای نمونه در مشهد اعلام شد فقط به ۱۵۰ داروخانه انسولین بدهید، اما به شهروندان اعلام نشده این ۱۵۰ داروخانه کجا هستند و یا در طول یک مدت کوتاه، برنامه‌های متفاوت و مختلفی برای توزیع رمدسیویر و سرم به ما اعلام شد که این موارد باعث سردرگمی شهروندان شده بود. هیچ کس هم پاسخ‌گوی این برنامه‌های نامنظم نیست.»
با مشاهده یخچال‌ها و تجهیزات درون شرکت برای نگهداری دارو‌ها به این فکر می‌کنیم که آیا قطعی برق تأثیری بر این شرکت‌ها دارد. سجادی توضیح می‌دهد: «شرکت‌ها مجبور به خرید ژنراتور بوده‌اند تا که اگر برق قطع شد، با مشکل روبه‌رو نشوند، فقط کافیست برق بیشتر از زمان تعیین شده قطع شود، آن وقت باید به دنبال گازوئیل بدویم، تا دچار مشکل نشویم.»
آن‌طور که می‌گویند؛ بزرگ‌ترین مشکل شرکت‌های پخش مطالبات میلیاردی از دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که از سال ۹۸ تا به امروزباقی است و هنوز نتوانسته‌اند برای دریافت آن‌ها با دانشگاه به یک توافق برسند.
این عضو هیئت مدیره انجمن صنعت پخش و مدیر شرکت پخش دارو در شهرک طرق اضافه می‌کند: «مسئولان باید قبول کنند فعالیت شرکت‌های پخش دارو یک صنعت است و صنعت نیاز به منابع مالی دارد. شرکت‌های پخش دارو یک تسهیل‌کننده هستند که این‌کار را با یک سرمایه‌گذاری بسیار سنگین انجام می‌دهند و برای سوددهی نیز باید سرمایه آن‌ها در گردش باشد، اما متأسفانه چنین دیدگاهی درباره ما وجود ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «ما برای پیگیری مطالبات شرکت‌های پخش دارو موضوع را از طریق ارگان‌های مختلف پیگیری می‌کنیم، چرا که نگران هستیم برخی شرکت‌های پخش دارو در آینده به‌دلیل مشکلات مالی دیگر تمایلی برای همکاری با دانشگاه علوم پزشکی مشهد نداشته و فقط در حد سهمیه دارو بیاورند و در نهایت در پایتخت معنوی که در کنار مجاوران، زائران بسیاری حضور دارند دچار کمبود برخی دارو‌ها شویم.»
بابک خدابنده ۱۷ سال است که در کار توزیع دارو مشغول است. او درباره سختی‌های کارش تعریف می‌کند: کار من از انبار مرکزی شروع و تا تحویل دارو به مراکز درمانی و داروخانه‌ها ادامه پیدا می‌کند. این‌کار بسیار دشوار و پراسترس است چرا که اگر یک بسته دارو در مسیر تحویل مفقود شود جبران هزینه آن برای من و دیگر همکارانم دشوار است. شیوع کرونا نیز که بر فشار کاری ما افزوده به طوری که از ۷ صبح تا ظهر، داروی حدود ۳۰ تا ۴۰ مرکز درمانی و داروخانه را تحویل می‌دهم و از بعدازظهر تا نیمه شب حدود ۱۵ سفارش دیگر را می‌رسانم. روز‌هایی هم که دارو به دیگر شهر‌های استان خراسان می‌برم گاهی تا ۳ روز در مسیر رفت و برگشت هستم. فشار کار آن‌قدر زیاد است که حتی گاهی شب‌ها مجبور هستم در شرکت بخوابم.
در تمام انبار این شرکت ده‌ها نفر مشغول آماده‌سازی سفارش‌های مراکز درمانی و داروخانه‌ها هستند، حتی در یخچال با این دمای سرد. امین‌اکبری که ۱۱ سال است در اینجا مشغول به کار است به سرعت و دقت خاصی می‌کوشد دارو‌هایی را که در فهرست او جای دارند آماده و پس از مطابقت دوباره بسته‌بندی کند.
اکبری درباره کارش در این شرکت پخش دارو می‌گوید: من در بخش کنترل فعالیت می‌کنم و هر روز با دیگر همکارانم دارو‌هایی را که می‌رسد تخلیه می‌کنم و براساس نوع، تاریخ تولید و انقضا آن‌ها را در قفسه‌ها جای می‌دهیم. پس از آن نیز در زمان تحویل دارو‌ها را طبق سفارش‌ها آماده و بسته‌بندی می‌کنیم. می‌توان گفت من و دیگر همکارانم مانند کادر درمانی در خط مقدم مقابله با کرونا هستیم. ما حتی در برخی روز‌ها از ۷ صبح تا ساعت ۲۳ مدام مشغول دریافت و تحویل دارو هستیم.
اکبری با اشاره به سختی‌های کارش اضافه می‌کند: در بخش ما ۷ نفر از همکارانم مبتلا به کرونا شدند. با وجودی که نیروی کمکی به ما اضافه شد، اما به دلیل اهمیت کار نمی‌توانستیم در پخش آماده‌سازی و بسته‌بندی از آن‌ها کمک بگیریم برای همین در موج پنجم کرونا به مدت ۱۴ روز من و ۵ نفر از همکارانم به شدت تحت فشار بودیم.
حسین طبسی یکی از ده‌ها مسئول فروش دارو در یکی از شرکت‌های پخش شهرک صنعتی طرق است. او با وجود ۱۰ سال سابقه فعالیت در این حرفه هرگز چنین فشار کاری‌ای را تجربه نکرده بوده که امروز درگیرش شده است. این مسئول فروش هر روز از ۷ صبح تا ساعت ۲۴ که به خانه باز می‌گردد به ده‌ها مرکز درمانی و داروخانه در مشهد و دیگر شهر‌های استان‌های خراسان برای گرفتن سفارش و وصول مطالبات سر می‌زند.
طبسی درباره اهمیت کارش می‌گوید: «با وجودی که این روز‌ها وقتی شب به خانه بازمی‌گردم خیلی خسته هستم و کارم می‌تواند سلامت خانواده‌ام را به خطر بیندازد، اما عاشقانه کاری را که انجام می‌دهم دوست دارم، چون کمک می‌کنم هم‌وطنی با دست خالی از داروخانه بیرون نیاید و یا مهم‌تر از آن بیماری که روی تخت بیمارستان بستری شده بهبودی خود را دوباره به دست بیاورد. در ابتدای شیوع کرونا وقتی به مراکز درمانی مانند بیمارستان امام رضا (ع) مراجعه می‌کردم مانند تمام مردم من هم از بیماری کرونا به شدت می‌ترسیدم، اما به مرور ترسم کم شد و تنها با چند ماسک پیشگیری می‌کردم که البته باوجوداین خودم و پس از آن تمام خانواده‌ام به این ویروس مبتلا شدند.»
او ادامه می‌دهد: «مشکل اصلی من و دیگر همکارانم تردد در شهر و جاده‌هاست. گاهی اوقات به‌ویژه در موج‌های شیوع کرونا من از ۷ صبح کارم را با سر زدن به مراکز درمانی و داروخانه‌ها شروع می‌کنم و تا ساعت ۲۴ مشغول سفارش گرفتن و وصول مطالبات هستم که در همین مدت توسط دوربین‌ها جریمه می‌شوم. این مشکل وقتی برای گرفتن سفارش به دیگر شهر‌ها می‌روم در ایام اعمال طرح محدودیت‌های بین‌شهری بیشتر می‌شود.»
مشکلات مطرح شده در حوزه ممنوعیت تردد خودرو‌های حمل دارو را با سرهنگ حمیدرضا دهنوی، فرمانده پلیس راهور استان خراسان رضوی، در میان می‌گذاریم. سرهنگ دهنوی در پاسخ به مشکلات تردد خودرو‌های حمل دارو می‌گوید: «تاکنون کسی مشکل تردد خودرو‌های حمل دارو و کارکنان شرکت‌های پخش دارو را با پلیس راهور مطرح نکرده است. در هر صورت شرکت پخش دارو و دانشگاه علوم پزشکی می‌توانند برای تسهیل در خدمت‌رسانی خودرو‌های حمل دارو، مشکلات خود را در قالب یک درخواست به ما اعلام کنند و ما آماده همکاری با آن‌ها هستیم، اما درباره تردد بین‌شهری خودرو‌های پخش دارو، دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌تواند برای دریافت مجوز آن‌ها اقدام کند.»
با درخواست شرکت‌های پخش موضوع مطالبات آن‌ها را با دکتر جبرائیل موفق معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در میان می‌گذاریم. موفق ضمن قدردانی از همکاری شرکت‌های پخش دارو می‌گوید: خوشبختانه شرکت‌های پخش دارو همواره همکاری بسیار خوبی با ما داشته‌اند و تا امروز هیچ مشکلی در روند توزیع دارو نداشتیم. البته متأسفانه مشکلاتی در پرداخت مطالبات شرکت‌های پخش دارو در تمام کشور وجود دارد و در مشهد نیز این‌گونه است، اما امیدواریم در طول این هفته بخشی از مطالبات شرکت‌ها را از طریق اوراق قرضه و نقدی پرداخت کنیم.
محمد وجدانی، سرپرست معاونت توسعه مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نیز درباره مطالبات شرکت‌های پخش دارو اضافه می‌کند: مشکل اصلی که باعث تأخیر در پرداخت مطالبات شرکت‌های پخش دارو شده است مربوط به اعتبار دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. متأسفانه اعتباری که به دانشگاه علوم پزشکی مشهد اختصاص پیدا می‌کند فقط برای جمعیت شهر مشهد کفایت می‌کند در صورتی که در مراکز درمانی ما همواره بیماران دیگر شهر‌های استان و حتی استان‌های مجاور بستری می‌شوند. برای حل مشکل مطالبات شرکت‌های پخش و دیگر کمبود‌هایی که ما با آن روبه رو هستیم به مساعدت ویژه دولت محترم نیاز داریم تا بتوانیم خدمات شایسته‌ای را به بیماران ارائه دهیم و بدهی‌های خود را به شرکت‌های پخش دارو تسویه کنیم.
علی باخرد، رئیس اداره حمل و نقل بار درون‌شهری، نیز درباره تردد خودرو‌های حامل دارو در محدوده‌های قرمز خیابان امام رضا (ع) می‌گوید: طبق مصوبه شورای اسلامی شهر و شورای همتا، اداره حمل و نقل بار درون‌شهری می‌تواند برای خودرو‌های سنگین و نیمه‌سنگینی که در محدوده‌های قرمز شهر خدمت‌رسانی می‌کنند به‌ویژه خودرو‌های حامل دارو مجوز تردد صادر کند تا آن‌ها بتوانند در هر ساعت از شبانه‌روز به مراکز درمانی و داروخانه‌ها مراجعه کنند. این شرکت‌ها می‌توانند با مراجعه به اداره حمل و نقل بار درون‌شهری و معرفی آن دسته از خودرو‌های سنگین و نیمه‌سنگینی که در این محدوده خدمت‌رسانی می‌کنند برای آن‌ها مجوز تردد دریافت کنند.