محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - ترویج انس با قرآن کریم و آگاهی از معارف این کتاب آسمانی در چند دهه اخیر یکی از اولویت‌های برجسته نظام فرهنگی در ایران بوده و طرح‌های مختلفی برای پاسداشت قرآن، از سوی فعالان و گروه‌های فرهنگی، طراحی و اجرا شده است.
«طرح ملی تلاوت شباب‌الرضا (ع)» نام یک پروژه بزرگ در راستای جذب استعداد‌های قرآنی و ایجاد فضای انس با این کتاب آسمانی است که از سوی آستان قدس رضوی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طراحی و اجرا می‌شود و پس از چند سال تلاش و پیگیری به مرحله‌ای رسیده که می‌تواند از دستاورد‌های امیدبخش خود رونمایی کند؛ و کشورهایی، چون عراق، لبنان و سوریه نیز میزبان این طرح جهانی باشند.
«طرح ملی تلاوت شباب‌الرضا (ع)» استعدادیابی و مدیریت قاریان نوجوان، با سه محور حفظ، مفاهیم و تلاوت و در ۲۸ استان کشور کار خود را ادامه می‌دهد و اهداف فرهنگی و دینی مرتبط با آموزه‌های قرآن کریم را پیگیری می‌کند. به مناسب آغاز دوره پیش نیاز این طرح، گفت وگویی داشته ایم با حسین مقدم کیا، مدیر «طرح ملی تلاوت»، که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
«طرح ملی تلاوت» از سال ۱۳۹۱، با اختتامیه بیستمین دوره نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، افتتاح و رونمایی شد. اصل این طرح با کمک و همراهی همکاران ما در «مؤسسه قرآنی صراط» مشهد مقدس برنامه ریزی و تدوین شد و با همت معاونت قرآن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شروع به کار کرد. این رویداد یک طرح آموزشی با هدف کشف و پرورش استعداد‌های قرآنی نوجوانان است که در شش سال، با سه سطح مقدماتی، پیشرفته و عالی (هر کدام دو سال)، برنامه ریزی و تدوین شده است.
هر دو سال از این طرح به شش ترم و هر ترم به چهار ماه تقسیم شده است که هر بخش برنامه آموزشی خاص خودش را دارد. در بخش‌های مختلف طرح، آزمون‌هایی تدارک دیده شده و میزان تحقق اهداف بررسی می‌شود. در بخش سنتی نیز جلسات قرآن، محافل، اردو‌ها و دیگر برنامه‌های آموزشی در نظر گرفته شده تا دو جنبه علمی و تجربی، به طور هم زمان، در طرح وجود داشته باشند. در این مسیر از استادان بومی و نیرو‌های آشنا به فرهنگ و منش خاص استان‌ها نیز بهره گرفته می‌شود. امسال ثبت نام دهمین دوره این طرح آغاز شده و دوره پیش نیاز در حال برگزاری است که ترم اول آن از مهر ۱۴۰۰ آغاز خواهد شد.
بنیاد این طرح ملی، بر مبنای سه شاخه حفظ، مفاهیم و تلاوت استوار شده که چهار استاد به عنوان الگو در آن معرفی شده اند: مصطفی اسماعیل، شحات محمد انور، عبدالباسط و محمد صدیق منشاوی. سن ورود به این طرح، برای دختر‌ها ۱۰ تا ۱۵ سال و برای پسر‌ها ۸ تا ۱۴ سال در نظر گرفته شده که پس از استعدادیابی وارد بخش اصلی خواهند شد.
ارتباط ما با وزارت ارشاد از همان ابتدای کار و در سال ۱۳۹۱ شکل گرفت و حمایت‌های مادی و معنوی مسئولان مربوط شامل حال طرح شد. از سال ۱۳۹۸، همکاران ما در مرکز قرآن کریم آستان قدس رضوی هم، در قالب «شباب الرضا»، قصد داشتند طرحی را در کشور اجرا کنند. با توجه به شباهت‌های موجود، دو طرح درهم ادغام شدند و پس از بررسی‌های انجام شده، به «طرح ملی تلاوت شباب الرضا (ع)» رسیدیم. در سال‌های اخیر، آستان قدس رضوی هم حامی این مهم بوده و در مواردی از جمله اطلاع رسانی، تبلیغات، هماهنگی با نیرو‌های اجرایی استان‌ها و... به اجرای هرچه بهتر «طرح ملی تلاوت» یاری رسانده است.
ما از همان ابتدا استان‌های کشور را بر اساس میزان برخورداری و شرایط آن‌ها مورد نظر قرار دادیم و اعتقادمان بر این بود که «طرح ملی تلاوت» باید در تمامی استان‌ها خروجی درخوری داشته باشد. بر همین اساس، استان‌هایی مثل سیستان و بلوچستان، مرکزی و حتی شهرستان کاشان هم در کنار شهر‌های بزرگ‌تر و استان‌های برخوردار قرار گرفتند و مبتنی بودن طرح بر فعالیت‌های بومی باعث شد ما در تمامی استان‌ها نتیجه مناسبی بگیریم. خوشبختانه توانستیم چهره‌هایی را در این طرح شناسایی کنیم و مورد آموزش قرار دهیم که در استان خود چهره‌های برتر محسوب می‌شوند.
این در حالی است که در سال‌های قبل وقتی برنامه‌ها و مراسم مختلف در استان‌های کم برخوردار برگزار می‌شد، معمولا یا قاری نوجوان در این استان‌ها وجود نداشت یا تعدادشان بسیار کم بود. اما به لطف خدا، امروز به قدری قاریان نوجوان زیاد شده اند که به خوبی پاسخگوی نیاز‌های استان خود هستند.
علاوه بر معرفی قاریان نوجوان در نقاط مختلف کشور، مسابقات دیگری نیز در این طرح برنامه ریزی شد که مسابقات «شوق تلاوت» نام داشت. این مسابقات هم در سه محور حفظ، مفاهیم و تلاوت برگزار شد و جذابیت‌های زیادی برای نوجوانان داشت. در این مسابقات، سفر‌هایی به عنوان جایزه برای برگزیدگان در نظر گرفته شد و مرحله نیمه نهایی این رقابت در جزیره کیش برگزار شد. فینال این مسابقات نیز در کربلا بود و اعزام برگزیدگان به کشور‌های لبنان و سوریه هم در دستور کار قرار گرفت. حضور قاریان نوجوان از اقصی نقاط کشور در مراحل نهایی این رقابت‌ها نشان می‌دهد که نتایج مطلوبی در شهر‌ها و استان‌های مختلف حاصل شده و یک جمعیت قرآنی شکل گرفته است.
جذب استعداد‌ها در این طرح تقریبا از نقطه صفر آغاز می‌شود. یعنی کسانی که در این طرح جذب می‌شوند، یا قرآن را بلد نیستند یا نهایتا در حد روخوانی و روان خوانی عمومی با قرآن آشنایی دارند. ما ابتدا استعداد‌ها را شناسایی می‌کنیم و بر اساس توانایی‌هایی همچون هوش و گوش موسیقایی، آن‌ها را در مسیری قرار می‌دهیم که قدم به قدم رشد می‌کنند و به مرحله‌ای می‌رسند که گاهی خود آن‌ها به عنوان قاری برتر شناخته می‌شوند یا حتی برخی از ایشان به عنوان استاد با همین طرح همکاری می‌کنند. برخی از آن‌ها نیز حافظ کل قرآن شده اند یا در مؤسسات و نهاد‌های دیگر مشغول هستند و جلسات قرآن را برگزار می‌کنند.
تعداد چهره‌های برجسته‌ای که در این طرح رشد کرده اند زیاد است و نمی‌توانم از شخص خاصی نام ببرم، اما معمولا هر سال در مسابقات دانش آموزی قرآن بچه‌های ما مقام‌های اول را کسب کرده اند. در مسابقات تلویزیونی نیز شرکت کنندگان این طرح در رشته‌های مختلف مقام‌های زیادی کسب کرده اند. با این همه، دغدغه اصلی ما شرکت در مسابقات و کسب مقام نیست، بلکه انس با قرآن و تبدیل شدن استعداد‌ها به چهره‌های قرآنی اولویت اصلی محسوب می‌شود.
در همین شهر مشهد کسی را داشتیم که شاید مقامی در مسابقات کسب نکرد، اما به دلیل تلاوت خوب و جذابش، در محضر مقام معظم رهبری به تلاوت قرآن پرداخت. یا بچه‌های استان آذربایجان شرقی در حسینیه امام خمینی (ره)، در دیدار مقام معظم رهبری با مردم آذربایجان شرقی، به تلاوت قرآن پرداختند. دیگر بچه‌ها هم در ترتیل خوانی ماه مبارک رمضان، به ویژه در حرم رضوی، فعال هستند و گستردگی انس با قرآن در استان‌های مختلف رخ داده است.
از آنجایی که ما مبنای طرح را بر بومی سازی گذاشته ایم، استادانمان هم اغلب بومی مناطق و استان‌ها هستند؛ بنابراین چهره‌های بنام در این بخش کمتر حضور داشته اند. با این حال، ما در اردو‌ها و رقابت‌های «شوق تلاوت» سعی کرده ایم تقریبا از حضور همه استادان بین المللی و ملی کشور بهره ببریم. از میان استادان برجسته‌ای که با این طرح همکاری کرده اند، تا جایی که به خاطر دارم، می‌توانم از آقایان ابوالقاسمی، روغنی، پناهی، امام جمعه، قره شیخلو، خاکی، دغاغله، فاطمی، پویا، هروی و بسیاری دیگر از چهره‌های برجسته نام ببرم. استادان بنام کمتر فرصت دارند تا برای دوره‌های چهارماهه تدریس با ما همکاری کنند. استادان بومی آموزش‌ها را پیش می‌برند و رویداد‌های دیگر، با بهره گیری از استادان بنام برگزار می‌شود.
به طور کلی، این رویداد باید حضوری برگزار شود و نیازمند درک دقیق و تجربه شرایط آموزشی است. با شیوع کرونا، ما سعی کرده ایم این طرح رها نشود و از همین روی وبینار و کلاس‌های مجازی را راه اندازی کرده ایم. از سال گذشته اغلب جلسات در فضای مجازی برگزار شده اند و بعضی جلسات با بهتر شدن شرایط نیز به صورت حضوری برگزار شد. «طرح ملی تلاوت» از شیوع کرونا بسیار آسیب دید و بچه‌ها کمتر توانستند از محضر استادان بهره بگیرند، اما این موضوع تا حدی با آموزش‌های مجازی جبران شد.
یکی از دختران ما در شیراز که در سال ۹۸ و به صورت مجازی وارد دوره شده بود، پس از ترم دوم، اخیرا در مسابقات دانش آموزی کشور نفر اول بخش قرائت شد و این نشان می‌دهد که آموزش مجازی هم مؤثر بوده است. با این همه، شیوع کرونا و الزام آموزش مجازی به ما کمک کرد تا در بسیاری از شهرستان‌ها که مؤسسه نداشتیم و طرح اجرا نمی‌شد نیز وارد عمل شویم و ان شاءا... پس از کرونا «طرح ملی تلاوت» را در هر دو حوزه مجازی و حضوری پیگیری خواهیم کرد.