زمانی | شهرآرانیوز؛ خورشید طلوع کرده و روز دیگری آغاز شده است. بوی نان داغ محلی می‌آید و صدای گله به گوش می‌رسد. آفتاب روی زمین‌های زراعی سرسبزی زیبایی ایجاد کرده است. سرسبزی‌ای که پس از لطف خدا مدیون زحمات کشاورزان است. اهالی روستا در مسجد گرد هم آمده‌اند تا با همفکری یکدیگر و بهره‌گیری از راهنمایی‌های تسهیلگران «کانون شهید محمد طرحچی» برای آبادانی روستا کاری کنند. کشاورز هستند و دامدار، سردی و گرمی روزگار را چشیده‌اند، اما برای آنکه بتوانند محصول بهتری پرورش دهند نیاز است یک متخصص آن‌ها را همراهی کند و با علم خود به ارائه محصولات خوب و درآمدزایی کمک کند. این‌کار فقط بخش کوچکی از فعالیت‌های کانونی است که در محله گوهرشاد و زیرنظر بسیج مهندسین خدمات‌رسانی می‌کند.
سال‌ها قبل سازمان بسیج مهندسین استان در کشور راهاندازی شد تا با ایجاد فضای مناسب و برنامه‌ای منظم افراد متخصص و متعهد کشور را شناسایی و سامان‌دهی کند و با استفاده از توان آن‌ها در مسیر پیشرفت کشور و تمدن پویای اسلامی گام بردارد. در مشهد نیز اولین کانون با عنوان «کانون بسیج مهندسین شهید شریف‌الحسینی» تأسیس شد. با گذشت زمان کانون به بخش‌های مختلف در حوزه عمران، کشاورزی، صنعت و... تقسیم شد و هریک، انجمن‌های مرتبط دیگری را زیرمجموعه خود قرار دادند. در این میان فعالیت بسیج مهندسین کشاورزی خراسان‌رضوی که تعداد آن امروزه به ۳۲ کانون در استان می‌رسد ما را به این سمت کشاند تا مهمان یکی از کانون‌های تخصصی آن با نام «کانون شهید طرحچی» در محله گوهرشاد شویم. این کانون توانسته بیش از ۲۰۰۰ نیروی فارغ‌التحصیل رشته‌های کشاورزی و صنایع‌غذایی را در کنار هم جمع کند و با کمک آن‌ها خدمات گسترده‌ای به مردمان کشورمان ارائه دهد.
رضا رضوی، جوان ۳۰ ساله خوش‌فکری است که اکنون مدیریت این کانون را به عهده دارد. او که مدرک کارشناسی‌ارشد در رشته اقتصاد کشاورزی دارد به گستردگی فعالیت‌های کانون اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر کانون زیرمجموعه سپاه امام‌رضا (ع) در ۲ بخش خواهران و برادران و در ۱۲ حوزه مربوط به کشاورزی و دام‌پروری فعالیت دارد و برای هریک از آن‌ها، کارگروه‌های تخصصی تشکیل شده است که از آن میان، می‌توان به گیاه‌پزشکی، گیاهان‌دارویی، صنایع‌غذایی، امور دام، باغبانی، زراعت، صنایع‌طبیعی و آب‌خیزداری، آبیاری و... اشاره کرد. به واسطه کانون، نیرو‌های جهادی و داوطلب به ۵۰ تا ۶۰ روستا خدمات‌رسانی می‌کنند.»
اینجا آموزش‌دادن یکی از رکن‌های مهم است و برای آن ارزش بسیاری قائل هستند. آموزش‌ها حلقه کلیدی برای اشتغال‌زایی افراد است. رضوی می‌گوید: «آموزش با توجه به علاقه و خواسته مردم رایگان یا با مبلغ بسیار اندک انجام می‌شود. در این راستا اداره فنی‌و‌حرفه‌ای استان و سازمان جهادکشاورزی با ما همکاری دارند و در بعضی موارد مدرک شرکت در دوره هم ارائه می‌شود. بعضی دوره‌های عملی نیز در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی استان برگزار می‌شود.»
افرادی که در حوزه کشاورزی و دامداری فعالیت دارند یا فارغ‌التحصیل این رشته‌ها هستند می‌توانند برای عضویت به این کانون مراجعه و از خدمات آن استفاده کنند. او ادامه می‌دهد: «آموزش‌ها در زمینه‌های مختلف مانند گل و گلخانه، گوشت قرمز و تولید انبوه، گیاهان دارویی، عصاره‌گیری و... توسط کارگروهها انجام می‌شود. از علاقه‌مندی اعضا اطلاع داریم و با توجه به همین علاقه‌مندی برایشان دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنیم. برای مثال برخی اعضای کانون در حوزه مبلمان و چوب فعالیت داشتند و ما با اداره فنی‌و‌حرفه‌ای توافق کردیم تا آموزش‌های لازم به آنان ارائه شود. در حال حاضر دانش‌آموخته‌هایی داریم که به واسطه کلاس‌ها در حوزه مشاغل دیگر مانند تولید مبلمان و حتی تایپ و تکثیر مشغول به کار هستند. تلاش می‌کنیم در وضعیت اقتصادی حاضر که مشکلاتی برای افراد به وجود آمده است به آن‌ها کمک کرده و برایشان اشتغال‌زایی کنیم. به همین منظور برای دریافت مجوز‌های لازم حمایتشان می‌کنیم تا بتوانند کسب و کاری راه‌بیندازند. اکنون به‌دلیل کرونا دوره‌ها با تعداد افراد کم تشکیل می‌شود.»
یکی از مهم‌ترین اهداف و افتخارات این مرکز کارآفرینی و اشتغال‌زایی است. رضوی گلخانه‌ای را نشانمان می‌دهد که در این راستا راهاندازی شده و حالا به کسب درآمد می‌پردازد. این مورد تنها نمونه کوچکی از اشتغال‌زایی کانون است. او در این باره توضیح می‌دهد: «به کمک آموزش‌هایی که انجام می‌شود اشتغال‌زایی برای افراد هم به وجود می‌آید که از آن می‌توان به کشت گیاه، پرورش گل، تولید قارچ، پرورش شترمرغ و مرغ بومی، اسانس‌گیری، گیاهان دارویی و امور فراوان دیگر اشاره کرد. با بانک‌های مختلف صحبت کرده‌ایم تا با دوستانی که طرح‌هایی در بحث کشاورزی دارند همکاری کنند و برای ارائه تسهیلات و وام به آن‌ها کمک کنند. همچنین در زمینه فروش در میدان‌های شهر، برگزاری نمایشگاه و تهیه زمین برای این افراد پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهیم. در حال حاضر مکان‌ها و سوله‌هایی داریم که علاقه‌مندان در آن به کسب‌و‌کار می‌پردازند. هدفمان این است کشاورزی را از حالت سنتی به سمت مدرن پیش ببریم که امری زمان‌بر و نیازمند همکاری کشاورزان، متخصصان و سازمان جهاد کشاورزی است.» در این میان بسیاری از افراد نیز همان‌طور که آموزش دیده‌اند زکات علم خود را می‌پردازند. به این ترتیب به روستا‌ها و مناطق دور می‌روند و آموزش‌هایشان را به مردمان آنجا انتقال می‌دهند. این داوطلبان، جهادی و بدون دریافت هزینه خدمت می‌کنند که به قول آقای رضوی آن‌طور که باید حمایت و تشویق نمی‌شوند.
علاوه بر کشاورزی رشته‌های مرتبط با آن نیز توسط کانون راهاندازی و پیگیری می‌شود. کشت و کار گیاهان دارویی مانند نعنا و گیاهان کم‌آب‌طلب، اسانس‌گیری گیاهان مانند گل‌گاوزبان، تولید آرد جوانه گندم و تهیه میوه‌های خشک بخشی از این فعالیت‌هاست. رضوی توضیح می‌دهد: «در حوزه تولید میوه‌های خشک ابتدا با کارخانجات همکاری داشتیم، اما با اشتغال‌زایی برای نیرو‌ها در این زمینه به خودکفایی رسیدیم. اکنون اسانس‌گیری و تهیه میوه‌های خشک از تولید تا بسته‌بندی را خودشان به عهده دارند. برخی نیرو‌ها در زمینه طب سنتی آموزش دیده‌اند. به همین دلیل گیاهان دارویی کشت می‌شود. گیاهانی نیز وجود دارند که کارشان مبارزه با آفت است. این گیاهان هم در زمین‌های گندم، جو و کلزا کاشته می‌شود و این‌گونه دیگر نیازی به استفاده از سم نیست.»
شاید برایتان جالب باشد که جلبک هم برای این مهندسان ارزش خاصی دارد. رضوی بیان می‌کند: «با تحقیقاتی که انجام شد متوجه شدیم جلبک اسپیرولینا خواص دارویی دارد و قرص آن در کشور‌های آفریقایی تولید می‌شود که به برطرف کردن نیاز بدن به ویتامین‌ها کمک می‌کند؛ بنابراین از سال گذشته به تولید جلبک اسپیرولینا اقدام کرده‌ایم. گرچه هنوز موفق به گرفتن مجوز‌های لازم برای تولید قرص آن نشده‌ایم، اما جلبک در حال تولید است. بخشی از آن به‌طور نیمه‌مرطوب برای آبزیان بسته‌بندی می‌شود و بخشی هم به شکل خشک‌شده برای خوراک دام استفاده می‌شود.»
توجه به صادرات بخش دیگر کار است. او ادامه می‌دهد: «در حوزه تولید آرد جوانه گندم به صادرات می‌اندیشیم و برای آن برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده‌ایم. بر این اساس کار به طور کامل تخصصی انجام می‌شود. در این حوزه تاکنون ۲ مورد صادرات به افغانستان انجام شده و ارسال به سایر کشور‌ها نیز در حال پیگیری است.»
همراه با رضوی در گلخانه قدم می‌زنیم. سرسبزی آن حس خوبی به انسان می‌دهد و به طور قطع اشتغال افراد در این زمینه حس بهتر. او می‌گوید: «در زمینه گلخانه بسیاری از افراد آموزش و مهارت دیده‌اند. عده‌ای نیز سازه‌های گلخانه را به شیوه مدرن با قیمت بسیار مناسب می‌سازند تا برای اشتغال‌زایی در مشهد حرکتی انجام شود و باری از دوش کشاورزان و گلخانه‌داران برداشته شود. علاوه بر گلخانه، اشتغال‌زایی در زمینه‌های صیفی‌جات و گل شاخه بریده هم انجام می‌شود. در این حوزه صیفی‌جاتی مانند خیار، ریحان، گوجه و ... که از لحاظ درآمدی وضعیت خوبی دارند کاشته می‌شوند. در بخش گل شاخه بریده علاقه‌مندان به مدت ۴ ماه آموزش دیدند و اکنون یا خودشان گلخانه‌ای ایجاد کرده و یا در گلخانه‌ها مشغول به کار هستند. همچنین در نیشابور زیر نظر کانون، گل ساکولنت و رز هلندی پرورش داده می‌شود که به روسیه هم صادر شده است. با همکاری نظام مهندسی توانسته‌ایم به فروش تولیدات در گلخانه‌ها کمک کنیم تا سودآوری خوبی داشته باشند.»
صنعت و خشکبار هم قسمت دیگر در زمینه اشتغال‌زایی است. مدیر کانون شهید طرحچی بیان می‌کند: «تعدادی از اعضای کانون در حوزه صنعت مانند تولید دستگاه‌های خشک‌کن میوه و غربالگری خشکبار فعالیت دارند. در این راستا انبار و سوله‌هایی از سپاه امام‌رضا (ع) و آستان‌قدس‌رضوی برای این امر در اختیار ما قرار داده شده است. در حال حاضر خشکبار تهیه و بسته‌بندی آن توسط برند‌های دیگر انجام می‌شود. با این حال پیگیر دریافت مجوز‌های مربوط هستیم تا بسته‌بندی را هم خودشان انجام دهند.»
کار جهادی است و مشکلات خاص خودش را دارد. به قول رضوی آمده‌اند تا مشکلات مردم را حل کنند، اما خودشان با مشکلاتی روبهرو هستند. می‌گوید: «اعضا جهادی و داوطلبانه کار می‌کنند، اما آن‌طور که شایسته است حمایت نمی‌شوند. سال تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی‌هاست، اما موانع بسیاری در سر راه ما قرار دارد درحالی‌که تنها هدفمان کارآفرینی، تولید و اشتغال‌زایی است. به همین دلیل نیاز است ارگان‌های مختلف ما را در این مسیر حمایت کنند. بسیاری از ارگان‌ها مکان‌های بلااستفاده دارند که با در اختیار قراردادن آن به ما می‌توانند کمک بزرگی به چرخه تولید کنند. ارائه تسهیلات با سود کم نیز می‌تواند در راهاندازی یک شغل مؤثر باشد. ما کشاورزان را ترغیب به استفاده از چاه‌های آب قانونی می‌کنیم. زمانی که برای این‌کار به سازمان آب می‌رویم تا چاه قانونی به روستاییان بدهند موافقت نمی‌کنند. در نتیجه کشاورز از چاه غیرقانونی استفاده می‌کند. تمام این مسائل با همراهی برطرف می‌شود، اما مسئولان آن را دریغ می‌کنند. خوشبختانه افراد متخصص در کانون عضو هستند و خودشان کار را پیش می‌برند. با تمام بی‌حمایتی‌ها به کارمان ادامه می‌دهیم و به لطف این دوستان و محبت پروردگار به نتیجه خواهیم رسید.»
رضوی ادامه می‌دهد: «کشاورزان نیز مشکلات خاص خود را دارند و دولت باید تولیداتشان را به قیمت مطلوب بخرد و آن‌ها را از لحاظ وسیله نقلیه و سوخت حمایت کند. امسال کشاورزان گندم خود را برای چرای گوسفندان استفاده کردند. این یک ضرر است و به همین دلیل با کمبود گندم روبهرو هستیم و باید از کشور‌های دیگر که نمی‌دانیم چگونه کشت کرده‌اند گندم وارد کنیم. درحالی‌که اگر یک‌دهم روی گندم‌های کشاورزان کشور سرمایه‌گذاری شود دیگر نیازی به واردات نیست و این‌گونه ضمن اشتغال‌زایی، رضایت کشاورزان هم جلب می‌شود. کشاورز باید از نهاده خوب استفاده کند، اما نهاده خوب دردسترس آن‌ها قرار نمی‌گیرد. امسال طرح توزیع کود نهاده را انجام دادیم. با این حال وجود مافیا سبب شده با کمبود کود نهاده روبهرو باشیم درحالی‌که در کارخانجات موجود است. در بحث سم نیز محصول تقلبی بسیاری در بازار وجود دارد و کشاورز نمی‌داند به کدام یک اعتماد کرده و بخرد. گاهی آنالیزی که از سم روی بسته آن نوشته شده صحت ندارد و با بررسی در آزمایشگاه مشخص می‌شود. با پیگیری‌های انجام‌شده توانسته‌ایم مشکل را تا حدودی برطرف کنیم. در حال حاضر وضعیت کشاورزی کشور اسفناک است و باید چاره‌ای اندیشید. کشاورزان متأسفانه سنتی کار هستند و باید فعالیت آن‌ها را به شیوه مدرن تبدیل کرد. در حوزه دام نیز تغذیه مناسبی وجود ندارد در حالی‌که در انبار‌ها موجود است. بسیاری از دامداران درحال تغییر شغل هستند و کشاورزان نیز به سمت ویلاسازی می‌روند و این موضوع جای نگرانی دارد.»
مدیر کانون شهید طرحچی یک پیشنهاد هم دارد و می‌گوید: «برای کشاورزان باید سامانه‌ای راهاندازی شود که تمام کشاورزان در آن عضو باشند. هر فردی برای استفاده از تسهیلات محصولاتی را که می‌خواهد بکارد در آن سیستم مشخص کند. در نتیجه از تولیدات آگاه خواهیم بود و می‌دانیم چند هکتار از چه محصولی داریم. برای آن برنامه‌ریزی می‌شود و کشاورزی که می‌خواهد محصولی بکارد به او می‌گوییم که مازاد است و ضرر دارد و یا خوب است. این‌گونه کمبود و مازاد محصولی نخواهیم داشت و خودکفا خواهیم بود.»
اعضای کانون در ایام کرونا نیز دست به کار شدند و از همان ابتدا تاکنون در میدان هستند. حال نذر زیبایی هم دارند که به واسطه آن سیب‌ها را جمع‌آوری کرده و آب آن را در میان بیماران مبتلا به کرونا و کادر درمان این بخش توزیع می‌کنند. مدیر کانون شهید طرحچی می‌گوید: «از زمان شروع کرونا فعالیت ما نیز آغاز شد. از همان ابتدا اعضا را گروه‌بندی کرده تا خدمات‌رسانی بهتری انجام شود. با همکاری سپاه ضدعفونی معابر شهر انجام شد. در این راه روستاییان هم با ما هم‌قدم شدند و با در اختیار گذاشتن خودرو‌های بزرگ خود مانند تراکتور ما را در امر ضدعفونی یاری کردند. این‌کار همچنان به‌طور پراکنده ادامه دارد. توزیع بسته‌های معیشتی و کمک‌های مؤمنانه بخش دیگری از فعالیت ماست که با همکاری کمیته امداد انجام شده است تا این‌گونه بتوانیم باری از دوش خانواده‌های آسیب‌دیده از کرونا برداریم. همچنین ۶ ماه است که دوستانی را که آموزش هلال‌احمر دیده‌اند به مراکز درمانی معرفی کرده‌ایم. افراد در حالت آماده‌باش هستند و هرگاه از مراکز درمانی اعلام کنند به آنجا می‌روند تا به حوزه درمان کمک کنند. کار ویژه‌ای که چند ماه است در دستور کار خود قرار داده‌ایم جمع‌آوری سیب، آب‌گیری آن و توزیع در میان بیماران کرونایی و کادر درمان با همکاری آستان‌قدس رضوی است. خوشبختانه این‌کار تا کنون نتیجه خوبی به همراه داشته است.»
به منظور خدمت‌رسانی به روستاییان و تولید محصولات باکیفیت که نتیجه آن سوددهی و حتی صادرات را به دنبال خواهد داشت گروه‌های تسهیلگری تشکیل می‌شوند. آن‌ها به روستا‌ها اعزام و با توجه به بازدید و بررسی‌ای که انجام می‌دهند، از بین محصولات روستا چند محصول را که درآمد دارد انتخاب می‌کنند و از صفر تا صد تولید و نگهداری محصول را در مساجد به روستاییان آموزش می‌دهند. مدیر کانون شهید طرحچی بیان می‌کند: «در حال حاضر نزدیک به ۱۰۰ کارشناس و فارغ‌التحصیل رشته کشاورزی در این حوزه فعالیت می‌کنند و باید روند انجام کار را در نرم‌افزار مخصوص ثبت کنند. در این مسیر بیشتر بر عملکرد و کیفیت محصول توجه داریم. تسهیلگر فردی است که به روستا می‌رود و با کشاورزان صحبت می‌کند که چه محصولاتی بکارند و راهنمایی‌های لازم را به آن‌ها می‌دهد. تمام موارد را بررسی می‌کند تا بتواند مشکلات را برطرف کرده و آن‌ها را به سوددهی برساند. در این راه متحدکردن و همراه کردن کشاورزان با یکدیگر اهمیت دارد. هدف اصلی کمک به کشاورز و مدیریت تولید محصول است. اکنون ارتباط خوبی با روستاییان شکل گرفته است و علاوه بر آموزش و توصیه شیوه‌های مناسب کمک‌های مالی برای بهبود تولید نیز به آن‌ها می‌شود. تسهیلگران نیرو‌های جهادی هستند و برای این اقدامات زمان می‌گذارند. کشاورزان هم هرگاه مشکلی برایشان به وجود آید مانند رویارویی با آفت یا بیماری خاص در روستا با ما تماس گرفته و مشورت می‌گیرند.»
در کنار کشاورزی دام نیز بخش مهمی است که باید به آن توجه شود. تشکیل کارگروه تخصصی علوم دام قدمی در این حوزه است. مدیر کانون درباره فعالیت‌های آن می‌گوید: «این کارگروه روی واکسیناسیون دام و طیور کار می‌کند و هدفشان جلوگیری از بیماری‌ها و مقابله با آن در روستاست که بیش از یک‌سال و نیم است بدون دریافت هزینه انجام می‌شود. ویزیت دام‌ها جزو کار‌های ضروری است. برای این‌کار درمانگاه سیاری مجهز شد و با آن به روستا‌ها رفته و دام‌ها ویزیت و واکسینه شدند. واکسیناسیون و ویزیت دام را دام‌پزشکان به طور مقطعی انجام می‌دهند. علاوه بر این پلاک‌گذاری دام نیز فعالیت دیگری است تا با هویت‌بخشی، اطلاعات دقیقی از دام داشته باشیم. تمام موارد از قبیل تعیین نژاد، زمان تولیدمثل و کشتار بررسی و برای آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود. نتیجه آن کنترل تولیدمثل و تولید گوشت در مشهد است.»
از صفر تا صد تولید دام سبک نیز انجام می‌شود. رضوی ادامه می‌دهد: «از اداره منابع‌طبیعی زمینی دریافت کرده و مجوز‌های لازم را گرفته‌ایم و از اوایل سال آینده در حوزه اصلاح نژاد دام شروع به کار خواهیم کرد. این مورد سبب می‌شود دامداران پیشرفت کنند و گوشت بهتری نیز به دست آید.»
او به اجرای طرح «همگام با کشاورز» هم اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «در این طرح که قدمت ۵ ساله دارد، افرادی که در حوزه علوم دام تخصص دارند به روستا‌ها می‌روند و بررسی تغذیه و تولید دام را انجام می‌دهند و دامداران را راهنمایی می‌کنند. دامدار در بحث خوراک، پلاک‌گذاری و ... نیاز به کمک دارد و نیروی «همگام با کشاورز» باید دائم در کنار او باشد. گزارش تمام کار‌ها باید به تأییدیه سازمان جهاد کشاورزی برسد تا ادامه یابد.»