محمدمعین وطن‌خواه | شهرآرانیوز؛ پس از فوت یکی از نزدیکان خود، اگر برای انجام مراحل اداری به یک اداره یا مؤسسه دولتی مراجعه کنید، احتمالا اولین چیزی که از شما درخواست می‌شود، گواهی انحصار وراثت است. انحصار وراثت در واقع گواهی‌ای است که از سوی شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی صادر و میزان سهم‌الارث هر یک از وراث در آن مشخص شده است. به عبارتی، اولین قدم وراث برای تعیین تکلیف اموال متوفی انحصار وراثت است.
البته مراحل انحصار وراثت تنها محدود به تقسیم ارث نیست بلکه انجام دیگر کار‌های قانونی و حقوقی مانند کار‌های بانکی، خرید و فروش ملک، کار‌های ثبتی و ... نیاز به مشخص‌شدن اموال دارد؛ لذا باید درباره مراحل مختلف انحصار وراثت آگاهی داشته باشید و آن‌ها را به‌درستی انجام دهید.
اولین گام این است که به شورای حل اختلافی واقع در شهری که آخرین اقامتگاه متوفی بوده است مراجعه کنید و گواهی انحصار وراثت را از آنجا دریافت کنید.
مرحله دوم تأیید وراث است. در این مرحله، باید به یک دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید و مدارک زیر را همراه داشته باشید: فرمی که شورای حل اختلاف صادر کرده است، گواهی فوت متوفی و اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه وارثان.
در مرحله بعدی، وراث باید فهرستی از اموال منقول و غیرمنقول باقی‌مانده تهیه کنند. یکی از آن‌ها به اداره دارایی مراجعه کند و تکلیف مالیات بر ارث مشخص شود.
در پایان، باید همه مدارک ذکرشده را به شورای حل اختلاف تحویل دهید. البته در این مرحله، نیازی به حضور همه وراث نیست و حضور تنها یک نفر از آن‌ها برای ارائه مدارک کافی است.
اصل و کپی برابر اصل گواهی فوت: پس از فوت متوفی، موضوع و تاریخ فوت در سیستم ثبت احوال کشور درج می‌شود و پس از ابطال شناسنامه، گواهی فوت را به ورثه تحویل می‌دهند. اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه افرادی که ورثه متوفی هستند.
استشهادیه محضری: به این منظور، اسامی همه وراث باید در فرمی که از سوی دادگستری در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته شود و توسط ۲ شاهد که وراث و متوفی را می‌شناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضا شود.
رسید گواهی مالیاتی یا مالیات بر ارث: وراث باید فهرست همه اموال و دارایی‌های متوفی را به اداره دارایی محل سکونت متوفی ارائه و رسید آن را دریافت کنند، سپس همراه با تقاضای گواهی انحصار وراثت، به دادگاه تقدیم کنند.
تنظیم دادخواست: در نهایت، پس از آماده کردن مدارک فوق‌الذکر، باید دادخواست در فرم مخصوص آن تنظیم و همراه با مدارک به شورای حل اختلاف ارائه شود.
دادگاه رسیدگی‌کننده پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقدیمی، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی آگهی می‌کند. هزینه نشر آگهی نیز به عهده متقاضی است.
پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی، در صورتی که معترضی نباشد، دادگاه با توجه به ادله و اسناد ارائه‌شده، گواهی انحصار وراثت، تعیین تعداد وراث و نسبت آن‌ها به متوفی را صادر می‌کند.
اگر معترضی وجود داشته باشد و اعتراضی اعلام شود، دادگاه جلسه‌ای برگزار می‌کند تا به اعتراض رسیدگی شود. هم‌چنین حکمی که اعلام می‌شود قابل تجدیدنظر خواهد بود.
با توجه به مواد قانون مدنی، والدین نمی‌توانند با وصیت‌نامه فرزندان خود را از ارث محروم کنند، زیرا چنین وصیتی به لحاظ قانونی از ارزش و اعتبار ساقط است.
اگر هریک از وراث هنگام گرفتن گواهی انحصار وراثت نام دیگری را ذکر نکنند، اقدامشان در حکم کلاهبرداری است و می‌توان بر اساس قانون با آن‌ها برخورد کرد.
در صورتی که شخص متوفی فرزندی نداشته باشد، خواهران و برادران او می‌توانند ضمن مراجعه به شورای حل اختلاف و دادگاه، گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند.