طیب حاج‌رضایی و درس لمپن‌ها به تاریخ

بامداد روزی که طیب و اسماعیل حاج‌رضایی در پادگان حشمتیه تهران تیرباران شدند، شاید کمتر کسی گمان می‌کرد لمپن‌ها که عموما در خدمت دستگاه رژیم پهلوی بودند، روزی به نماد تغییر راه و مردمی‌بودن بدل شوند؛ اما وقایع منجر به اعدام برادران حاج‌رضایی این معادلات را برهم زد. البته مسیر لمپنیسم و سرکوب خیابانی برای خوشایند حکومت پهلوی باقی ماند.

زمانی که به زندگی طیب نگاه می‌اندازیم، سراسر دوران حیاتش با شر و بلوا و ناراحتی عجین است و ارادت و خدمت او به پهلوی‌ها بر کسی پوشیده نبوده است. طیب همان کسی بود که هنگام تولد رضا پهلوی، برای او دروازه گل درست کرد و همه مسیر بیمارستان تا کاخ را با گل فرش کرد. خال‌کوبی روی بدنش تصویر دوران قزاقی رضاخان بود و زمانی هم با چاقوی دسته‌زنجانی به حسین فاطمی نیشتری زده بود که همه می‌دانستند دشمنی‌ای با پهلوی‌ها داشت.

طیب قطعا به‌اندازه افرادی مانند شعبان جعفری، پری بلنده، هفت‌کلچون و... عامل و نوکر دربار نبود و ارادت او به اهل‌بیت (ع) و روابط حسنه‌اش با جامعه روحانیت از جمله نکاتی بود که دربار را روی او حساس می‌کرد و روزی نبود که ساواک روابط او را رصد نکند. بدین ترتیب و در عین دوستی سست گذشته‌اش با دربار، دیری نپایید که پروژه حذف طیب رقم خورد.

طیب از آنجا که خود گنده‌لات جنوب شهر بود و حرفش خریدار داشت و اصطلاحا نوچه داشت، نوچه کسی نبود و این مسئله سبب شد در دعوای انتخاب صنف قهوه‌چی‌ها نگذارد شعبان جعفری انتخاب شود. از طرف دیگر، طیب را باید عاشق سینه‌چاک امام‌حسین (ع) دانست و این دو گزاره برای درافتادن حکومت و نیرو‌های فشار خیابانی علیه او، به نظر کافی می‌رسد.

نقطه اوج تغییر طیب، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ است که مبدأ درگیری‌ها از سمت میدان بارفروشان بود و طیب از بارفروشان مهم به حساب می‌آمد. رژیم فردای درگیری‌ها او و ۴۰۰ تن دیگر را بازداشت می‌کند و برای خواباندن هیاهو و نسبت‌دادن انواع افترا‌های سیاسی و غیرسیاسی به امام‌خمینی (ره)، طیب را از عوامل برهم‌زننده نظم و مرتبط با ایشان معرفی می‌کند. این در حالی است که هیچ سندی مبنی بر ارتباط میان این دو شخصیت وجود ندارد. اما سناریو رژیم بیشتر از آنکه کمک مفیدی برای لاپوشانی سرکوب خونین تظاهرات ۱۵ خرداد باشد، مسیری برای تطهیر طیب و ماندگاری‌اش در تاریخ معاصر ایران به وجود آورد.

روایت طیب در تاریخ ایران نشان‌دهنده آن است که لمپن‌ها همیشه در سمت حکومت‌ها و ظالمان نیستند و می‌شود با انتخاب مسیر درست، لات باشرف بود و لوطیگری را با تعریفی جدید در تاریخ ماندگار کرد.