کاروان‌سرا‌ها بیشتر در مناطق بیابانی وجود دارند و ایرانیان سازندگان این هتل‌های قدیمی هستند. از دیرباز ساخت کاروان‌سرا در ایران رواج داشته، امّا اوج شکوفایی ساخت این هتل قدیمی در دوره‌ی صفویه رخ داده است.
هیج می‌دانید ساخت کاروان‌سرا‌ها برای خودش داستانی دارد؟ آن هم داستانی واقعی!
بله، داستان ساخت کاروان‌سرای شاه‌عباسی به خواب ترسناک شاه‌عباس اول صفوی در یکی از شب‌های حکومتش بازمی‌گردد. شاه‌عباس اول در یکی از این شب‌ها خواب دید که سال ۱۰۰۰ هجری قمری پایان دنیاست. او از اینکه خواب به وقوع بپیوندد و نتواند به حکومتش ادامه دهد خیلی ناراحت شد.
برای همین، برای جلوگیری از این کابوس، تصمیم گرفت اگر خوابش اتفاق نیفتد، برای رفاه حال مسافران، نذر کند و نذرش هم این بود که مراکزی اقامتی به نام کاروان‌سرا بسازد. او در سال ۱۰۰۸ در حالی که چند سال از خوابش می‌گذشت، برای ادای نذرش، پیاده راهی مشهد شد و پس از بازگشت (یعنی در سال ۱۰۰۹) تصمیم به ساخت کاروان‌سرا گرفت.
امروز برای بازدید کاروان‌سرای علیا به تربت‌حیدریه می‌رویم.
کاروان‌سرای علیا که در دوره‌ی قاجاریه بنا شده است، ۲۰ حجره دارد و دارای ورودی‌ای است که به یک هشتی می‌رسد. خوب است بدانید این کاروان‌سرا در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، وزارت میراث فرهنگی آن را مرمت کرده و اکنون به اقامتگاه بومگردی تهمینه تبدیل شده است. بخشی از این بنا به موزه‌ی مازاری تبدیل شده است.
«مازاری» در فرهنگ لغت به معنای عطاری است.
در کارگاه مازاری، گیاهی به نام سریش را می‌کوبند که به‌عنوان چسب در کارتن‌سازی، صنعت کاغذسازی و صحافی سنتی کاربرد دارد.
کارگاه مازاری کاروان‌سرای علیا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی از سوی حاج‌عباس تاج‌التجار بنا شده است.
امین صادق‌پور
۱۵ساله از فیض‌آباد مه‌ولات