عادل نجفی| شهرآرانیوز، اسکندر مقدونی گل‌های آن را در وان حمام می‌ریخت تا زخم‌هایش سریع‌تر درمان شود، زوج‌های جوان رومی برای بهبود کیفیت روابط زناشویی در اتاق خواب از آن استفاده می‌کردند؛ اما امروزه زعفران عمدتا برای رنگ و جلادادن به غذا‌ها استفاده می‌شود. چاشنی غذایی که از گل‌های خشک‌شده زعفران به دست می‌آید، همچنان از گران‌قیمت‌ترین ادویه‌های خوراکی است. در ماه نوامبر ۲۰۲۱ (آذر ۱۴۰۰) هر کیلو زعفران ایران، کشوری که ۹۰ درصد زعفران جهان را تأمین می‌کند، تا ۱۴۰۰ دلار قیمت داشت؛ اما این افزایش قیمت‌ها هم کار تاجران ایرانی زعفران را آسان نکرده است. افزایش ناگهانی اخیر قیمت پس از همه‌گیری کووید ۱۹ تشدید شد، اما خشک‌سالی و افزایش هزینه‌های نیروی کار (برداشت محصول و چیدن گل ساعت‌ها زمان می‌برد) به آن دامن زده است.
علاوه بر این چالش‌ها، تحریم‌های آمریکا که به‌دنبال قطع‌کردن راه‌های ارتباطی ایران با اقتصاد جهان است، مشکلات بیشتری را ایجاد کرده‌اند. تاجران ایرانی زعفران برای دورزدن تحریم‌ها مجبورند از واسطه‌های غیرایرانی استفاده کنند که هزینه‌های زنجیره تأمین را دوچندان و فرایند‌های پرداختی پیچیده‌تری را تحمیل می‌کند؛ بنابراین یک کیلو زعفران ابتدا از خراسان، منطقه‌ای که بیشترین کشت زعفران را در ایران دارد، با پیک‌ها به دوبی یا اسپانیا حمل می‌شود و در آنجا همه ردونشان‌های محصول که نشان‌دهنده ارتباط آن با ایران باشد، پاک‌سازی می‌شود و دوباره بارگیری و به مقاصد مختلفی در دنیا فرستاده می‌شود. اما در این میان ممکن است اتفاقات زیادی برای بار رخ دهد.
در برخی موارد ممکن است زعفران خالص ایرانی با پسماند‌های دیگر گیاهان برای افزایش وزن آن ترکیب شود. پلیس اسپانیا در فوریه ۲۰۲۱ (بهمن ۱۳۹۹) محموله ۴۰۰ کیلوگرمی زعفران را از یک حلقه قاچاقچی ضبط کرد که با ادعای واردات زعفرانی ایرانی، ترکیبات ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت به آن اضافه کرده بودند و به‌عنوان برند محبوب La Mancha قصد فروش داشتند.
پلیس اتحادیه اروپا، یوروپل، این نمونه را فقط گوشه‌ای از نوک کوه یخ فعالیت‌های قاچاقچیان توصیف می‌کند. براساس پژوهش‌های اتحادیه اروپا، دست‌کم ۱۱ درصد زعفرانی که در این اتحادیه فروخته می‌شود تقلبی است؛ میزانی که برخی دولت‌های اروپایی مانند فرانسه آن را قبول ندارند و مقادیر بیشتری را تقلبی می‌دانند.
همه این موارد برای تاجران صادق ایرانی زعفران مشکل‌ساز شده‌اند. وحید جعفری، از صادرکنندگان زعفران، می‌گوید: «برای جلب اعتماد خریداران باید خیلی تلاش کنم. آن‌ها درباره دریافت زعفران تقلبی بسیار نگران هستند.» علاوه بر این، بسیاری از مشتریان نگران‌اند در صورت خرید زعفران ایران حتی از طریق واسطه‌ها در فهرست سیاه تحریم‌های آمریکا قرار بگیرند. بانک‌ها نیز از انجام چنین تراکنش‌هایی واهمه دارند.
یک واردکننده زعفران در بریتانیا به اکونومیست می‌گوید: «حساب‌های بانکی او در انگلستان و دوبی به‌دلیل همین تراکنش‌ها بسته شده‌اند. معمولا هر ۶ ماه بارکلیز، از بزرگ‌ترین بانک‌های بریتانیا، با من تماس می‌گیرد و درباره تجارت با ایران استعلام می‌گیرد و من هر بار باید به آن‌ها دروغ بگویم.»
اگر چه شرایط همیشه به این وخامت نبوده است، اما خروج ترامپ از برجام و تشدید تحریم‌ها وضعیت را وخیم‌تر کرده است. یکی از تاجران مقیم تهران به خبرنگار اکونومیست در این باره می‌گوید: «اگر این روز‌ها بتوانید از ایران زعفران صادر کنید، سوپرمن هستید!»
منبع: اوکونومیست