رضا ریاحی | شهرآرانیوز؛ 40سالی می‌شود که کار آپاراتی می‌کند، آن هم در مغازه‌ای که برای اهالی قدیمی محله وکیل‌آباد یک نوستالژی خاطره‌انگیز است. آپاراتی حاج عباس جاویدی!
آقا محسن تنها 5سال داشت که شاگرد پدرش در مغازه آپاراتی شد، آن موقع‌ها که با دو آچار به نام «تایلیور» برای بیرون‌آوردن لاستیک و تلمبه‌ای برای بادکردن و تکه‌ای سنباده برای تمیز کردن محل سوراخ شده و چسبی برای وصله پینه کردن، به جان لاستیک می‌افتادند و یک صبح تا عصر را برای تعویض یک چرخ تراکتور وقت می‌گذاشتند.
جاویدی 4دهه از عمر 45ساله خود را در کار آپاراتی گذرانده است، شغلی که به گفته او سختی‌ها و حساسیت‌های خودش را دارد، با وجود اینکه در ظاهر یک کار ساده است: امنیت انسان‌ها در خودرو به لاستیک ماشینشان بند است و به همین دلیل در این‌کار باید تعهد داشته باشی و کارت را به نحو احسن انجام دهی.
شغل آقا محسن آپاراتی و لاستیک‌فروشی است. در واقع هر خودرویی که لاستیکش پنچر یا کم‌باد شود یا لاستیک‌های فرسوده‌اش را بخواهد تعویض کند به مغازه آپاراتی مراجعه می‌کند. شغل آن‌ها می‌تواند هم در مرکز شهر باشد و هم در حاشیه، فرقی ندارد چون سر و صدا و آلودگی تولید نمی‌کند.
او درباره نحوه شروع این حرفه توضیح می‌دهد: قبل از هر چیزی باید مجوزهای لازم را بگیرید. جواز کسب را از اتحادیه فروشندگان لاستیک، فیلتر و تعویض روغن و کارت بهداشت را هم باید از اداره بهداشت گرفت.
البته باتوجه به افزایش تولید خودروهای داخلی و مونتاژ خودروهای خارجی در کشور و همچنین لاستیک‌های متنوعی که در خودروهای مختلف کاربرد دارد، پشت سر گذاشتن یک دوره فنی و حرفه‌ای و دریافت گواهی‌نامه «آموزش تعویض روغن و پنچرگیری» الزامی شده است. این گواهی‌نامه علاوه بر جواز کسب برای دریافت لاستیک تعاونی و وام اشتغال‌زایی هم کاربرد دارد.
ساکن قدیمی محله وکیل‌آباد به سرمایه اولیه مورد نیاز برای راه‌اندازی مغازه آپاراتی اشاره می‌کند و می‌گوید: این سرمایه شامل هزینه رهن و اجاره مغازه، هزینه دریافت مجوز، هزینه خرید تجهیزات و ابزار مورد نیاز و هزینه خرید رینگ و لاستیک است که البته می‌تواند نو یا دسته دوم باشد.
او در ادامه توضیح می‌دهد: متراژ یک مغازه آپاراتی استاندارد باید 30مترمربع باشد چراکه در فضای کوچک‌تر امکان باز و بستن راحت لاستیک‌ها، جانمایی تجهیزاتی مانند پمپ باد، دستگاه درآور و دستگاه بالانس و... میسر نمی‌شود.
هزینه رهن و اجاره مغازه هم در طول زمان متفاوت است و به موقعیت مغازه بستگی دارد اما برای اجاره یک مغازه 30، 40متری مناسب در محله وکیل‌آباد باید اجاره‌بهایی بین 4 تا 5میلیون تومان در ماه پرداخت کرد و 30 تا 50میلیون تومان هم برای پول رهن مغازه کنار گذاشت.
آقا محسن می‌گوید: دستگاه‌های درآور لاستیک، بالانس چرخ خودرو، پمپ باد، آپارات لاستیک و تیوپ، دستگاه تنظیم باد اتوماتیک، جک سوسماری، جک روغنی و بکس‌بادی از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین تجهیزاتی است که خریدشان 100میلیون تومان هزینه دربردارد و بدون هرکدام از آن‌ها کار آپارات لاستیک مختل می‌شود.
البته این دستگاه‌ها به‌صورت دسته دوم هم در بازار و با قیمت‌های کمتر یافت می‌شود که من خیلی توصیه نمی‌کنم.او یادآور می‌شود: هزینه تهیه لاستیک هم در سرمایه اولیه شما دخیل است، البته اگر بخواهید سطح کار خود را افزایش دهید، در این صورت باید هم لاستیک گران قیمت کره‌ای داشته باشید و هم لاستیک ارزان‌قیمت ایرانی.
برای خرید لاستیک هم مبلغی بین 70 تا 100میلیون را در نظر بگیرید مگر اینکه بخواهید تنها لاستیک دسته دوم در مغازه آپاراتی داشته باشید که در آن صورت سرمایه‌ای حدود 5میلیون تومان کفایت می‌کند.
آپاراتی با تجربه محله وکیل‌آباد درباره مهم‌ترین معایب و مزایای حرفه‌اش می‌گوید: خداراشکر در این شغل، بازار کسادی نداریم و همیشه مشتری برای کار هست، اما سرمایه اولیه لازم برای راه‌اندازی این‌کار نسبتاً زیاد است، حداقل 150میلیون تومان، البته بستگی به حجم کاری شما هم دارد.
اجرت کار هم کم است، تعویض چهارتا لاستیک، بالانس، تنظیم باد و... صدهزار تومان هم دستمزد ندارد.
آقا محسن می‌گوید رعایت نکات ایمنی هنگام انجام کار یک اصل مهم در حرفه آپاراتی است. او به آن‌هایی که تازه وارد این شغل شده‌اند، یک نصیحت مهم دارد و آن هم مراقبت از رینگ و بچه رینگ هنگام آپارات و تعویض لاستیک است: هنگام پنچرگیری یا تعویض لاستیک باید قبل از خارج‌کردن بچه‌رینگ، حتما باد لاستیک به طور کامل تخلیه شود.
در غیر این صورت مشاهده شده گاهی اوقات فشار باد لاستیک باعث پرتاب بچه‌رینگ و برخورد شدید به سروصورت فرد شده و در بسیاری از موارد فوت تعمیرکار را به همراه داشته است.
این مورد هنگام آپاراتی لاستیک نیسان‌ها، انواع وانت‌بار و کامیون‌ها بیشتر دیده می‌شود. در ضمن هنگام کار روی بچه‌رینگ و تخلیه و یا تنظیم باد باید از حفاظ مناسب به منظور جلوگیری از پرتاب بچه‌رینگ استفاده کرد.
استفاده از دستگاه بالانس چرخ هنگام تعویض و ترمیم لاستیک ضروری است. آقا محسن این را می‌گوید و اضافه می‌کند: نبود بالانس در لاستیک خودروها مشکلات متعددی را ایجاد می‌کند که افزایش سرعت مصرف سوخت، ایجاد خسارت در جلوبندی خودروها، عملکرد نامناسب سیستم ترمز، فرسودگی زود به زود لاستیک‌ها، لرزش خودرو در سرعت‌های زیاد و خرابی بیش از حد قطعات خودرو از جمله آن است.
او در ادامه توضیح می‌دهد: برای بالانس، چرخ‌ها روی دستگاه بالانس نصب و شروع به چرخش می‌کند. برای ایجاد تعادل وزنه‌ای از جنس سرب روی رینگ نصب می‌شود. اینکه وزن سرب‌ها چقدر باشد و درست جانمایی شوند موارد مهمی است که به تیزهوشی تعمیرکار بستگی دارد. همچنین تجربه نشان داده است که خودروها هر 6ماه یا هر 8000 تا 9000کیلومتر نیاز به بالانس چرخ‌ها دارند.