علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز - در سال‌های گذشته، پیشرفت فناوری پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور یا همان پهپاد، قابلیت‌هایی را فراهم کرده است که تا پیش از این با استفاده از هواپیما‌ها شدنی نبود یا هزینه آن بسیار گران تمام می‌شد.
امروز از این فناوری به طور گسترده در زمینه‌های مخابرات، ناوبری جهانی، تحقیقات هواشناسی، نظارت‌های جغرافیایی، کشاورزی و ... استفاده می‌شود. این دستگاه‌های پرنده تا چند سال پیش در کشور ما یک محصول وارداتی به حساب می‌آمدند و استفاده از آن‌ها هزینه‌های به‌نسبت سنگینی به همراه داشت. اما در ۲ سال گذشته یک شرکت دانش‌بنیان مشهدی به دنبال بومی‌سازی فناوری ساخت پهپاد رفت و به‌سرعت موفق شد با کمک نیرو‌های جوان و متخصص، به دانش بومی ساخت انواع مختلف این دستگاه دست پیدا کند.
امروز توانایی این شرکت دانش‌بنیان مشهدی به مرحله‌ای رسیده است که می‌تواند پهپاد‌هایی را متناسب با نیاز‌های مختلف کشورمان و با قیمتی بسیار ارزان‌تر از نمونه‌های وارداتی تولید کند و حتی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و در حضور بزرگان این فناوری در دنیا، حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. محمدمهدی رفیعی، مدیرعامل این شرکت مشهدی، در گفتگو با شهرآرا از داستان شکل‌گیری پروژه بومی‌سازی پهپادها و چالش‌های این مسیر می‌گوید.
رفیعی زمینه ایجاد شرکت دانش‌بنیان سیمرغ سها را فعالیت ده‌ساله‌ای که در حوزه پروژه‌های مختلف هوافضا داشته است می‌داند: از ۱۰ سال پیش در حال کار روی پروژه‌های مختلف حوزه هوافضا هستیم. در سال‌های گذشته با توجه به نیازی که در زمینه فناوری‌های پهپادی احساس کردیم، پروژه تولید این ابزار را آغاز کردیم. پهپاد در کشور ما در صنایع مختلفی استفاده می‌شود و در سال‌های گذشته بخش زیادی از پهپاد‌های مورد استفاده در کشور یا به صورت کامل وارداتی بودند یا قطعات آن‌ها وارد کشور می‌شد و تنها فرایند مونتاژ در داخل انجام می‌گرفت. به همین دلیل، این نیاز را احساس کردیم که به ساخت تمام قطعات این محصول به صورت بومی اقدام کنیم.
در همین راستا در سال ۹۸ شرکت سیمرغ سها را راه‌اندازی کردیم و تنها پس از گذشت ۵ ماه از آغاز کار، موفق شدیم گواهی دانش‌بنیانی مجموعه را هم کسب کنیم. امروز به میزانی از بومی‌سازی در تولید پهپاد در کشور رسیده‌ایم که نه‌تن‌ها بازار این محصول را در حوزه‌هایی مانند کشاورزی یا نظارت تأمین می‌کنیم، حتی در زمینه‌های نظامی هم به برخی از مجموعه‌های کشور خدمات ارائه می‌دهیم. ابتدای کار، شرکت را با کمک وامی نودمیلیون‌تومانی راه انداختیم، اما امروز با توجه به پیشرفت‌هایی که کردهایم، ارزش سهام مجموعه ما چیزی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود و برای ۳۴ نیروی متخصص ایجاد اشتغال کردهایم.
یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های غیرنظامی پهپادها در دنیا مربوط به سم‌پاشی کشاورزی است. در روش‌های سنتی سم‌پاشی، ورود ماشین‌آلاتی مانند تراکتور‌ها برای سم‌پاشی باعث نابود شدن درصدی از محصول می‌شود. به همین دلیل دنیا به این نتیجه رسید که برای این کار باید از پهپادها استفاده کرد.
به گفته مدیرعامل این مجموعه مشهدی، استقبال کشاورزان کشور ما هم از استفاده از این فناوری رو به افزایش است: به عنوان مثال، شرکت ما در بازه زمانی دی‌ماه امسال تا اردیبهشت ۱۴۰۱ قرار است ۳۰ فروند پهپاد سم‌پاش را به کشاورز‌ها تحویل دهد. ظرفیت بازار ایران در حوزه پهپاد سم‌پاش چیزی در حدود هزار فروند است و هنوز جای کار زیادی در این زمینه وجود دارد. البته شرکت‌های مختلفی در زمینه واردات یا مونتاژ این محصول فعالیت می‌کردند، اما قیمت تمام‌شده محصول آن‌ها بسیار گران بود و کشاورز‌ها تمایلی به صرف چنان هزینه‌های سنگینی برای خرید پهپاد نداشتند.
این در حالی است که ما توانستیم با بومی‌سازی فناوری‌های ساخت قطعات مختلف این دستگاه‌ها، قیمت تمام‌شده را به حدود یک‌سوم نمونه‌های خارجی برسانیم. این موضوع باعث شد استفاده از پهپاد‌های سم‌پاش برای کشاورز‌ها صرفه اقتصادی داشته باشد. امروز در بازار کشور، قیمت پهپاد‌های خارجی با ظرفیت ۱۶ لیتر در حدود ۶۰۰ هزار تومان است، اما پهپاد تولیدی ما با ظرفیت ۲۵ لیتر، تنها ۳۲۰ هزار تومان قیمت دارد. علاوه بر کشاورزی، حوزه‌هایی مانند تصویربرداری، پایش، نقشه‌برداری و حراست از محدوده‌های مختلف از دیگر کاربرد‌های پهپادها به شمار می‌رود که تا امروز استقبال خوبی هم در این زمینه‌ها از دستگاه‌های تولیدی بومی شده است.
جدا از قیمت کمتر، رفیعی قابلیت سفارشی‌سازی پهپاد تولیدی بنا به نیاز خاص سفارش‌دهنده را از مهم‌ترین مزیت‌های تولید این دستگاه‌های پرنده در کشور می‌داند: از آنجایی که بخش‌های مختلف این فناوری توسط خود ما تولید می‌شود، این امکان را داریم که تمام خواسته‌های خریدار را بشنویم و دستگاهی سفارشی‌سازی‌شده و کاملا متناسب با نیاز خاص هر مشتری تولید کنیم.
مثلا فرد می‌گوید من پرنده‌ای می‌خواهم که ۵۰ دقیقه پرواز کند، ارتفاع پروازی و برد و اندازه و وزن مشخصی هم داشته باشد. چون همه فرایند ساخت محصول بومی شده است، این امکان را داریم که چنین محصولی را درست مطابق خواسته و نیاز مشتری تولید کنیم و به او تحویل دهیم. این در حالی است که تا چند سال پیش و در نبود فناوری تولید بومی پهپاد، خریداران تنها با چند نمونه مشخص خارجی طرف بودند و نمی‌توانستند دستگاهی کاملا مطابق با نیاز‌های خود خریداری کنند.
در کنار این موضوع، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما ساده کردن استفاده از پهپادها به اندازه‌ای است که هر کسی با کمترین دانش و تنها با یک آموزش اولیه، بتواند از آن استفاده کند. همین الان کشاورز‌هایی را داریم که حتی سواد خواندن و نوشتن ندارند، اما می‌توانند از پهپاد‌های ما برای سم‌پاشی زمین‌های خود استفاده کنند. در واقع، می‌خواهیم به قدری این صنعت را کاربردی کنیم که مردم بتوانند به‌راحتی از آن استفاده کنند.
با اینکه بیش از ۲ سال از شکل‌گیری مجموعه سیمرغ سها نمی‌گذرد، به گفته مدیرعامل این شرکت، پهپاد‌های آن‌ها در کشور‌های منطقه مشتریانی پیدا کرده است: چند وقت پیش شرکت ما در نمایشگاهی در کشور ترکیه شرکت کرد. با اینکه این کشور قطب دوم تولید پهپاد در دنیاست، شرکت ما در این نمایشگاه و در حضور رقبای قدرتمند جهانی، از نظر فناوری حرف برای گفتن داشت و دیگر شرکت‌ها از این میزان پیشرفت کشورمان در فناوری‌های پهپادی متعجب شده بودند.
تا امروز نمایندگی‌هایی در کشور‌های عراق و سوریه داریم و در حال مذاکره با کشور‌های روسیه، پاکستان و افغانستان هستیم تا به‌زودی نمایندگی‌های خود را در این کشور‌ها هم راه‌اندازی کنیم. در واقع، از ابتدای سال ۱۴۰۰ وارد حوزه صادرات شدیم و در گام اول، محصولاتمان را به بازار کشور‌های همسایه فرستادیم. می‌خواهیم ابتدا حضور خود را در بازار کشور‌های منطقه توسعه بدهیم تا در آینده بتوانیم گستره صادرات خود را به دیگر کشور‌های دنیا هم افزایش دهیم.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، نگاه سنتی برخی مسئولان به حوزه فناوری و نداشتن اعتماد به توانمندی متخصصان داخلی است. رفیعی با بیان این موضوع، در توضیح آن می‌گوید: این گروه از مسئولان، همیشه ترجیح می‌دهند به جای استفاده از محصولات ساخته‌شده با فناوری‌های بومی، از نمونه‌های خارجی همان محصول استفاده کنند.
این مدل نگاه برخی مدیران مهم‌ترین چالشی بوده است که در سال‌های گذشته با آن روبه‌رو بوده‌ایم. در کنار این موضوع، روند آهسته و پیچیده گرفتن مجوز‌های مختلف هم چالش دیگری است که مثل خیلی دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی با آن دست‌به‌گریبان هستیم. گاهی برای گرفتن یک مجوز ناچار می‌شوید با ۱۰ نهاد جداگانه تعامل کنید.
هیچ‌کدام از این نهاد‌ها نظر و مجوز دیگری را قبول ندارد و شرکت را در چرخه‌ای پیچیده و بی‌فایده قرار می‌دهند. علاوه بر این، وضعیت اقتصادی دشوار کشور باعث شده است در جذب و ادامه کار با نیرو‌های متخصص با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو شویم. به عنوان مثال، همین امروز یکی از افراد شرکت ما پذیرش کشور آلمان را گرفت و در حال رفتن از کشور است. این موضوع باعث شده است در بحث تأمین نیروی کار با تخصص کافی برای توسعه شرکت چالش‌هایی پیدا کنیم.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان مشهدی خروجی نامناسب دانشگاه‌ها و آماده نبودن دانش‌آموختگان برای ورود به بازار کار را مشکل دیگر خیلی از مجموعه‌های کارآفرینی و صنعتی می‌داند: دانشجویان در دانشگاه تنها برخی موارد را به صورت نظری آموزش می‌بینند و نمی‌دانند از این علوم در حوزه عملی چطور باید استفاده کنند. در فناوری‌هایی مانند تولید پهپاد، به این دلیل که با صنعتی بین رشته‌ای طرف هستیم، این ضعف خیلی بیشتر به چشم می‌آید.
به همین دلیل، برای تأمین نیروی انسانی موردنیاز، ناچار شدیم فضایی را ایجاد کنیم و افراد نخبه را از دانشگاه‌ها جذب کنیم و در این فضا به آن‌ها آموزش‌های لازم را بدهیم. خروجی این فضا برای ما متخصصان حوزه پهپاد است که در واقع به اصلی‌ترین سرمایه شرکت ما تبدیل شده‌اند. این افراد دارای دانش و توانمندی‌هایی در حوزه ساخت این محصول هستند که هم‌دوره‌ای‌های آن‌ها که تنها آموزش‌های دانشگاهی را گذرانده‌اند، از آن بی بهره‌اند.
ورود به فضای کارآفرینی صنعتی و دانش‌بنیان در ایران به صبر، پشتکار و دل بزرگ نیاز دارد. رفیعی با اشاره به این موضوع، به افرادی که قصد دارند به حوزه کارآفرینی وارد شوند و استارت‌آپ خود را راه بیندازند می‌گوید: این مسیر دشواری‌های فراوانی دارد و نباید افراد به‌راحتی از سختی‌های راه دلگیر و دل‌زده شوند. فشار‌های مختلفی در حوزه کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان وجود دارد و همان‌طور که رهبر معظم انقلاب هم چند وقت پیش فرمودند، تحریم‌های خارجی آن‌قدر‌ها اثر ندارند. در واقع، تحریم‌های داخلی است که اصلی‌ترین ضربه را به شرکت‌های دانش‌بنیان وارد می‌کند.
در شرایطی که ما در حال جلو بردن این صنعت در کشور هستیم، گهگاه سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف دولتی به گونه‌های مختلف مانع‌هایی در مسیر کار ما به وجود می‌آورند. اما برای موفقیت در این مسیر، باید این دشواری‌ها را پشت سر بگذاریم. نکته دیگری که افراد قبل از ورود به حوزه کارآفرینی دانش‌بنیان باید در نظر بگیرند داشتن حرف و ایده جدید و مؤثر است.
تنها داشتن یک ایده جذاب بدون در نظر گرفتن نیاز بازار و شرایط واقعی کشور نمی‌تواند باعث موفقیت شود. هم‌چنین برای موفقیت، تنها داشتن دانش فنی کافی نیست و یک مجموعه دانش‌بنیان باید دانش مالی، حقوقی، بازرگانی و ... هم داشته باشد. مدیریت مناسب نیروی انسانی هم از دیگر مواردی است که افرادی که قصد ورود به کارآفرینی دانش‌بنیان را دارند، باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. افراد اگر بدون توجه به این موارد وارد فضای کارآفرینی شوند، به احتمال فراوان با از دست دادن سرمایه و زمان خود، در نهایت با شکست روبه‌رو خواهند شد.
در ادامه بخوانید
بازخوانی فرصت‌ها و تهدیدهای پهپادها و پرنده‌های شهری