مسعود سلطانی | شهرآرانیوز؛ رهبر معظم انقلاب در دیدار با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی از خودروسازی داخلی انتقاد کردند و گفتند: «این همه حمایت در طول این سال‌ها از صنعت خودرو در کشور شده، خب کیفیت خودرو خوب نیست، مردم ناراضی اند. درست هم می‌گویند. حق با مردم است؛ یعنی اعتراض مردم بجاست. این صنعت نتوانسته رضایت مشتری را جلب کند.».
این درحالی است که تاکنون بیشتر مسئولان کشور در سطوح مختلف به دلیل اشتغال نزدیک به ۱۰۰ هزار نیروی کار در صنعت خودروسازی کشور از این صنعت، حمایت بی‌چون وچرا کرده اند و البته با وجود این حمایت ها، صنعت خودروسازی اکنون روی کاغذ ورشکسته است و در عمل نیز قدرت رقابت با خودروسازان خارجی را ندارد.
صنعت نازپرورده خودروسازی در ایران در چند دهه اخیر از رانت‌های متعدد برخوردار بوده، بازار را به صورت انحصاری دراختیار داشته و همیشه از امتیاز‌های ویژه نظیر نرخ‌های دولتی فولاد، مس، ارز و... استفاده کرده است و درمقابل، مدیران خودروسازی با استناد به تحریم و قیمت دلار، بی کیفیتی و گران بودن محصولاتشان را توجیه کرده اند.
طبق اطلاعات صورت‌های مالی حسابرسی شده، در سال گذشته بیش از ۹۹هزار نفر فقط در بخش تولید خودرو (اعم از خودرو سبک و سنگین) در خودروسازی سایپا و ایران خودرو مشغول فعالیت بوده و حقوق و دستمزد دریافت کرده اند.
اینکه این تعداد نیروی انسانی حقوق بگیر چقدر کارایی دارد بماند، اما آن طور که مسئولان دولتی افشا کرده اند، ۲۵هزار نیروی مازاد در این دو خودروسازی مشغول فعالیت هستند که بخشی از آن‌ها سفارشی اند. گزارش‌های متعددی نشان می‌دهد که ۱۲ تا ۱۵درصد از هزینه‌های تولید خودروسازان مربوط به حقوق و دستمزد نیروی انسانی است که این میزان سه برابر میانگین جهانی است.
میانگین تولید خودرو به ازای هر شاغل در خودروسازی کشور، ۹ تا ۱۰دستگاه و در بهترین شرایط ۱۴دستگاه (قبل از تحریم‌ها و کرونا) بوده است که این تعداد در شرق آسیا، ۴۷ تا ۶۶دستگاه و در سطح جهان نیز حدود ۳۰دستگاه است.
وقتی این آمار‌ها را کنار رقم زیان انباشته این دو شرکت می‌گذاریم، تنها به یک نتیجه می‌رسیم؛ اینکه مدیریت سست، صنعت خودروسازی ایران را ناکارآمد کرده است. طبق آمار‌های منتشرشده ازسوی دو شرکت خودروساز در شبکه کدال (سامانه اطلاع رسانی ناشران)، ایران خودرو بیش از ۳۸ هزارو ۸۲۸ میلیارد تومان و سایپا بیش از ۲۲ هزارو ۲۹۰ میلیارد تومان زیان انباشته دارد.
جمع زیان انباشته این دو شرکت، بیش از ۶۱ هزار میلیارد تومان است و اگر این رقم را بر جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران تقسیم کنیم، به هر نفر ۷۱۹ هزار تومان خواهد رسید. این یعنی هر ایرانی برای اینکه ایران خودرو و سایپا به نقطه صفر برسند، باید به این دو شرکت ۷۱۹ هزار تومان صدقه بدهد.
واقعیت این است که تاکنون درباره کیفیت بد محصولات خودروسازان، اظهارنظر‌های جنجالی کم نداشته ایم. در سال ۱۳۹۳ بعد از اینکه قریب به ۳۰ هزار نفر بر اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست دادند، سردار رادان، جانشین وقت فرمانده نیروی انتظامی، با انتقاد از تولید خودرو‌های بی کیفیت در کارخانه‌های خودروسازی داخلی گفت: برای کارآفرینی چند نفر نباید چندصدنفر را راهی گورستان کنیم.
همین چند هفته پیش نیز بعد از تصادفات زنجیره‌ای در بهبهان که منجر به مرگ ۵ نفر و زخمی شدن ۴۱ نفر دیگر شد، سردار هادیان فر، رئیس پلیس راهور کشور، گفت: کیسه هوای هیچ کدام از خودرو‌های داخلی در این تصادف باز نشده است. او با اشاره به کیفیت نامطلوب خودرو‌های داخلی افزود: «چرا ارابه مرگ تولید می‌کنیم؟ این چه خودرو‌هایی است که تولید می‌کنیم؟ چرا وزارت صمت نظارت نمی‌کند؟ حتما خودرو به مراجع قضایی معرفی شود. اینکه فقط بگوییم راننده مقصر است که نمی‌شود؛ سازمان‌های دیگر چه نقشی دارند؟»
این درحالی است که پاسخ مدیران خودروسازی به انتقاد‌ها درباره کیفیت بد و قیمت گزاف محصولاتشان، اغلب تهاجمی و تاحدی مضحک بوده است. چندی پیش، وقتی یکی از مدیران خودروسازی کشور در یک برنامه زنده از پاسخ به سوالات مجری بازماند، درباره علت قیمت گزاف خودرو‌های داخلی مثل پراید گفت: «ما فناوری پراید را به مردم می‌فروشیم.».
این درحالی است که خودرو‌هایی نظیر پراید و پژو ۲۰۶ که از نظر سطح ایمنی و کیفی، توان رقابت با ضعیف‌ترین خودرو‌های روز را هم ندارند، به طور کلی کپی برداری از نمونه‌های خارجی اند و فناوری آن‌ها مربوط به ۲۰ تا ۳۰ سال پیش است.
بدون تردید تا زمانی که خودروسازی کشور با ساختار تودرتو و انحصاری به کار خود ادامه دهد، شاهد رشد و ارتقای آن نخواهیم بود. رقابتی شدن این بازار و حمایت از شرکت‌های نوپا در صنعت خودروسازی، شاید راهکار نهایی برون رفت از وضعیت کنونی این صنعت باشد.