معصومه متین نژاد | حتما درباره بیماری پیسی چیز‌هایی شنیده اید یا در اطرافتان افرادی را دیده اید که بخشی از پوستشان بی رنگ و مات شده است. بیماری مرموزی که حدود یک تا دو درصد جمعیت دنیا را مبتلا می‌کند و جنسیت و نژاد خاصی را هم نمی‌شناسد و بیشتر از آنکه یک مشکل جسمی باشد، آسیب روحی و روانی به حساب می‌آید. پیسی در بیشتر افراد خودش را تا قبل از بیست سالگی نشان می‌دهد، یعنی درست زمانی که فرد در اوج آمال و آرزوهایش روزگار سپری می‌کند و فارغ از هر دغدغه‌ای است و پذیرش چنین چیز‌هایی آن هم بیماری‌هایی که تظاهر سطحی و پوستی دارند واقعا برایش سخت است، چون معمولا بازخورد‌های مناسبی از جامعه دریافت نمی‌شود و این خود عاملی برای انزوا و گوشه گیری یا ملاحظات بی مورد این افراد می‌شود.
دکتر فرزانه دلگشایی، متخصص پوست و مو، به بخشی از پرسش‌ها و دغدغه‌های رایج درجامعه در برخورد با این بیماری پاسخ گفته است که در ادامه می‌خوانیم.
پیسی چیست و چطور به وجود می‌آید؟
پیسی یا برص (ویتیلیگو) بیماری‌ای است که در آن سلول‌های رنگدانه ساز پوست، مو یا مخاط (ملانوسیت)، تخریب می‌شوند، از بین می‌روند یا اینکه نمی‌توانند عمل رنگدانه سازی را به درستی انجام بدهند و فعالیتشان به پایان می‌رسد. این اتفاق باعث می‌شود که لکه‌هایی سفید و شیری رنگ برروی پوست ایجاد شود. هرچه رنگ پوست تیره‌تر باشد تظاهر این لکه‌ها هم بیشتر خواهد بود. میزان بروز و سطح درگیری پوست در افراد مختلف متفاوت است؛ گاهی در حد یک لکه کوچک در یک منطقه از پوست باقی می‌ماند و گاهی هم تمام اندام‌های بدن را درگیر می‌کند. معمولا علت شناخته شده‌ای برای این بیماری وجود ندارد که بتوان با اتکا بر آن توصیه‌های پیشگیری به کسی کرد، اما در بیشتر موارد، پیش بینی‌ها بر این است که پای یک علت خود ایمنی درمیان باشد. تظاهر این بیماری همراه با برخی بیماری‌های دیگر یا نقش عوامل ژنتیکی هم موضوع دیگری است که گاهی پزشکان به آن اشاره دارند.
علائم بالینی و شیوه‌های تشخیصی
این لکه‌ها در ابتدا کمرنگ و سپس بی رنگ و کاملا سفید می‌شوند و حاشیه‌ای مشخص با پوست طبیعی ایجاد می‌کنند که یک راه تشخیص بالینی آن است. البته گاهی هم با آنکه کمرنگی پوست وجود دارد حاشیه پیسی با پوست طبیعی چندان مشخص نیست و ضایعات کاملا بی رنگ نمی‌شوند، برای همین ممکن است که با برخی از بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود. برای نمونه معمولا در بچه‌های کوچک، پیسی با خال‌های مادرزادی اشتباه گرفته می‌شود. اگر این لکه‌ها در سنین ابتدایی و زیر یک سال ایجاد شوند احتمال اینکه خال باشند خیلی بیشتر از پیسی است.
همچنین پیسی ممکن است با لکه‌های سفید آفتابی کودکان که یک نوع تنبلی موقت سلو ل‌های رنگ دانه ساز است نیز اشتباه گرفته شود درحالی که این تنبلی به معنای از بین رفتن یا از کارافتادگی سلول‌های رنگ دانه ساز نیست و برطرف می‌شود. این لکه‌های سفید، معمولا در فصول گرم که آفتاب زیاد است در صورت کودکان به وجود می‌آید و بی رنگ هم نیستند. ازاین رو، مطمئن‌ترین روش برای تشخیص بیماری، مراجعه به یک متخصص پوست است.
سطح درگیری پوست و خودمراقبتی
لکه‌های پیسی در هرمنطقه‌ای از بدن می‌توانند بروز کنـــند، ولی معمولا در ۹۰ درصد مواقع از نوع منتشره هستند، یعنی کل بدن را درگیر می‌کنند. صورت (اطراف چشم و دهان)، پشـــت دست.
کشاله ران، ناحیه تناسلی، زانو، آرنج و انگشتان را باید شایع‌ترین بخش‌های بدن دانست که لکه‌های پیسی در آن بخش‌ها تظاهر می‌کنند. جنسیت و نژاد و سن و سال در ابتلا به این بیماری تأثیر چندانی ندارد. هرچند بیماری در ۵۰ درصد موارد، قبل از سن بلوغ خود را نشان می‌دهد. نکته دیگر اینکه خوشبختـــانه این بیماری هیچ گونه واگیری نـــدارد و از این نظر احـــتیاج به هیچ مراقبت یا پرهیـــزی نیست، فقط باید خودمراقبتی داشت.
خودمراقبـــتی که صحبتش را می‌کنیم، جنبه پیشگیری ندارد، بلکه فقط برای بدتر نشدن شرایط به بیماران توصیه می‌شود. آفتاب پوست را برنزه می‌کند و باعث می‌شود که تفاوت قسمت‌های سالم و بیمار پوست بیشتر شود، بنابراین این افراد حتما باید از ضدآفتاب استفاده کنند. درضمن، ازبین رفتن این رنگ دانه‌ها که خود محافظی برای پوست دربرابر پرتو‌های مضر خورشید هستند، فرد را بیشتر مستعد بیماری‌های پوستی می‌کند، پس از این نظر هم استفاده دائمی از ضدآفتاب برای این افراد اجباری است.
همچنـــین به ایـــن افراد توصیه می‌کنیم؛ از پوشیدن لباس‌های تنـــگ و چسبان هم که به پوســـت فشار وارد می‌کند، پرهیز جـــدی کنند. ضربه‌های مکرر به پوست مانند تایپ کردن هم می‌تواند یک رفتار اشتباه در تشدید بیماری این افراد باشد که باید از آن‌ها هم اجتناب کرد تا بتوان از دارودرمانی یا روش‌های درمانی دیگر برای بهبود شرایط یا برگشت پوست به حالت طبیعی اش نتیجه بهتری گرفت. استرس و فشار‌های روانی هم برای بیماری این افراد حکم سم را دارد که باید از آن دوری کنند.
روش‌های درمانی مناسب برای بیماری
هدف از درمان در این بیماران، برگشت رنگ دانه‌ها و جلوگیری از پیشرفت بیماری است که بستگی مستقیمی به سطح ضایعات و سن بیمار دارد. روند درمان در برخی افراد سریع‌تر و در برخی کندتر خواهد بود و معمولا یک دوره شش تا دوازده ماهه را باید برای آن درنظر گرفت، ازاین رو صبر و تحمل بیمار و پزشک درطول درمان نقش مهمی در بهبودی بیماری خواهد داشت. شیوه درمان را پزشک براساس شرایطی که بیمار دارد انتخاب می‌کند و نمی‌توان برای همه یک نسخه را تجویز کرد. با این حال از روش‌های متنوعی برای پاسخ دهی بیماری می‌توان استفاده کرد.
استفاده از دارو‌های موضعی به صورت کرم و پماد.
استفاده از نوردرمانی، هفته‌ای دو تا سه بار که برای بچه‌ها و زنان باردار هم کاربرد آن بدون اشکال است.
استفاده از لیزر درمانی و جراحی برای پیوند سلول‌های رنگ دانه ساز.
درمان برعکس؛ زمانی که سطح زیادی از پوست درگیر بیماری باشد، پزشکان مجبور می‌شوند رنگ دانه‌های بخش سالم پوست را هم ازبین ببرند تا رنگ تمام پوست یک دست شود. این شیوه درمانی باید به صورت دائمی استفاده شود تا سلول‌های رنگ دانه ساز سالم غیرفعال بمانند.