ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ اگر چرخی در خیابان‌های اطراف حرم مطهر امام مهربانی‌ها بزنید، می‌بینید که پاقدم زائران رضوی، رنگ برکت را به بازار‌هایی که دو بهار را در خزان شیوع کرونا گذراندند، بازگردانده است. شاید هنوز با روز‌های قبل از ورود این بیماری فاصله زیادی وجود داشته باشد، اما همین که اعلام شد سفر به مشهد مانعی ندارد و دیگر قرار نیست ستاد ملی مبارزه با شیوع کرونا حکم به تعطیلی بازارها، هتل‌ها و ممنوعیت رفت وآمد‌ها بدهد، مشتاقان زیارت بارگاه علی بن موسی الرضا (ع) بار سفر را به مقصد مشهد بستند و راهی زیارت شدند. حتما در خبر‌ها خوانده و شنیده اید که مسئولان پیش بینی کرده اند در نوروز امسال، بین ۸ تا ۱۰ میلیون زائر به شهر ما خواهند آمد.
همین حالا هم در آمار تازه‌ای که کریم نوایی، رئیس اداره مسافر راهداری و حمل ونقل جاده‌ای خراسان رضوی، منتشر کرده است، در نوروز پیش رو بیش از ۵۳هزار مسافر از طریق ناوگان حمل ونقل عمومی جاده ای، ریلی و هوایی روزانه وارد مشهد می‌شوند. بدیهی است که این آمار یعنی بازگشت برکت به آن قسمت از شریان‌های اقتصادی شهر که جریانش به حضور زائران وابسته است.
برای بررسی وضعیت بازار‌های اطراف حرم مطهر امام رضا (ع)، اول از همه به میدان بیت المقدس یا همان فلکه آب می‌رویم تا سری به بازار‌های این خیابان به خصوص بازاررضا بزنیم. از ترافیک ماشین‌ها که بگذریم، رفت وآمد آدم‌ها هم کم نیست و به وضوح حضور زائران در بازار دیده می‌شود.
به غیر از هموطنان خودمان، کم وبیش ردپای ورود زائران خارجی از عرب زبان‌ها بگیرید تا آذری‌ها و پاکستانی‌ها هم دیده می‌شود. برخی کسبه، مشغول چانه زنی با زائر هستند و برخی هم درپی جذب مشتری. تا از مقابلشان عبور می‌کنیم، به تصور اینکه ما هم جزو زائران هستیم، برای خرید سوغات به داخل مغازه دعوتمان می‌کنند. به دعوت یکی از آن‌ها پاسخ می‌دهیم، ولی برای پرسیدن سوال هایمان، همان اول خودمان را معرفی می‌کنیم و می‌گوییم که همشهری هستیم.
در مغازه آقاسید که مردی میان سال است، از مهر مشهد، تسبیح و جانماز تا عطر و انگشتر و... پیدا می‌شود. در پاسخ به حال واحوال ما چنین از وضعیت بازار می‌گوید: «خداراشکر بازار دارد جان می‌گیرد. از ۲۹ اسفند به بعد شلوغ‌تر هم می‌شود. تازه اولین دسته زائران وارد مشهد شده اند و جا دارد که از این شلوغ‌تر هم بشود. البته با این وضعیت اقتصادی و مشکلات معیشتی، قدرت خرید کاهش یافته است و نمی‌شود توقع فروش زیاد داشته باشیم، اما نسبت به دو سال قبل که همه کسبه، کاسبی شان به صفر رسیده بود و از جیب می‌خوردند، بهتر است.»
وارد بازار رضا می‌شویم. تا بازار سوم هم می‌رویم و حال وهوای مردم را تماشا می‌کنیم. با تمام شدن نماز مغرب وعشا، بازار تقریبا شلوغ شده است. هم مشتری دست خالی می‌بینیم و هم مردانی را که با پلاستیک‌های کوچک و بزرگ در دست، کنار خانواده خود قدم می‌زنند. چند مشتری پاکستانی جلوی ویترین یک انگشترفروشی ایستاده اند و پیرمرد صاحب مغازه سعی می‌کند با ایماواشاره قیمت‌ها را به آن‌ها بفهماند. از آن‌ها عبور می‌کنیم و وارد یک مغازه اسباب بازی فروشی می‌شویم که البته جنسش جور است و از روسری و جانماز بگیرید تا تسبیح و بدلیجات و... هم می‌فروشد. صبر می‌کنیم خانمی که مشغول خرید است، از مغازه خارج شود و سپس از دو مرد جوان فروشنده درباره حال وهوای بازار در حوالی عید می‌پرسیم.
فروشنده اول چندان راضی نیست و می‌گوید: «هنوز که خبری از کاسبی نیست. معمولا این ساعت‌ها بازار شلوغ می‌شود، اما مشتری واقعی کم است؛ مثلا همین خانم که پیش پای شما خرید کرد، دنبال سوغات ارزان بود و فقط دو تا روسری ۳۵ هزار تومانی خرید.» فروشنده دوم، وسط حرف همکارش می‌پرد و می‌گوید: «اگر منظورتان از رونق، مقایسه با دو سال گذشته است، بله؛ بازار با آمدن زائران رونق گرفته است، اما تا جبران ضرر‌های این دو سال و برگشت به حال و هوای قبل، خیلی مانده است.»
حرف کسبه دیگر بازار هم همین است. هنوز چندروزی تا ورود اصلی زائران به مشهد مانده است، اما حال وهوای بازار نشان می‌دهد که امسال نسبت به دو سال گذشته وضعیت بهتر است. کاهش قدرت خرید مردم و کوچک شدن سبد خرید آن ها، موضوع دیگری بود که کاسبان به آن اشاره می‌کردند.
پیاده به سمت باب الجواد (ع) و از آنجا به سمت کوچه بازار سرشور می‌رویم. تعداد کسانی که در دستشان شاسی‌های عکسی است که در آن کودک یا خانواده‌ای درکنار گنبدوبارگاه رضوی را نشان می‌دهد، زیاد است. همه هم یک جمله را با کمی پس وپیش تکرار می‌کنند: «خانم! بفرمایید عکس با حرم. آقا! بفرمایید عکس بگیریم.» مشتاق می‌شویم که بپرسیم با وجود گوشی‌های تلفن همراه با انواع کیفیت دوربین هنوز کسی از این بازار استقبال می‌کند.
اول از پسر نوجوان شاسی به دست درباره قیمت‌ها می‌پرسیم که می‌گوید: «عکس آلبومی ۲۰ هزار تومان. هرقدر اندازه اش بزرگ‌تر شود، قیمتش هم بیشتر می‌شود. بفرمایید عکاسی داخل پاساژ، برایتان توضیح می‌دهند.» بلافاصله سوال دوم را می‌پرسیم که آیا بازار این عکس‌ها رونقی دارد که جواب می‌دهد: «ای خانم! بله، از همین عصری خودم ۶ مورد را فرستادم برای عکس.» این سوال را از چند شاسی به دست دیگر هم می‌پرسیم که جواب همه آن‌ها «بله، رونق دارد» است به اضافه این جمله که با شلوغی مشهد و آمدن زائر‌ها بهتر هم می‌شود.
وارد یکی از مغازه‌های سوغات رضوی می‌شویم. اینجا اوضاع بهتر است. خریدار‌ها دنبال کار‌های خاص هستند تا به یادگار و تبرک به عزیزانشان از این سفر مبارک هدیه دهند. صبر می‌کنیم تا فرصتی پیدا شود و از یک فروشنده درباره وضعیت بازار بپرسیم. پاسخ کوتاه است: «خداراشکر! وضعیت خیلی بهتر شده است.»
بازار سرشور مثل همیشه شلوغ است. بلبشوی عبور مردم درکنار موتورسیکلت‌هایی که ورودممنوع را ندیده می‌گیرند، سرجایش باقی است. آنجا هم با چند کاسب هم کلام می‌شویم. یک کاسب قدیمی این بازار با لهجه مشهدی پشت سر هم خدا را شکر می‌گوید و ادامه می‌دهد: «رزق ما وابسته به حضور زائر است. خداراشکر امسال کاسبی ما را تعطیل نکردند. شاید بازار رونق قبل را نداشته باشد، اما جای شکرش باقی است. حداقل این دو هفته فرصتی است که به برکت زوار، کاسبی ما کمی رونق بگیرد؛ چون بعد از آن هم ماه مبارک رمضان است و باز تا یک ماه دیگر خبری از زائر نیست.»
برای بررسی بیشتر صبح یک روز اسفند را برای سرزدن به بازار‌های خیابان نواب و شیرازی انتخاب می‌کنیم. کسبه می‌گویند بازار دم غروب جان می‌گیرد و آن طور که مشخص است، صبح‌ها خلوت می‌شود.
در این خیابان هم مثل دو خیابان قبل، تعداد بازاریاب‌ها با پلاکارد‌هایی در دست که روی آن اسم یک آژانس مسافرتی نوشته شده یا هتل آپارتمانی را تبلیغ کرده است، کم نیست. بازاریاب‌ها تا چشمشان به زائران عرب زبان می‌افتد، سریع کانالشان عوض می‌شود به عربی. احتمالا همان تبلیغ‌هایی را که چند دقیقه قبل به زبان فارسی می‌گفتند، تکرار می‌کنند. صف تاکسی‌ها توجه ما را به خود جلب می‌کند. از چند راننده که دورهم جمع شده اند، درباره وضعیت حضور زائران می‌پرسیم که پاسخ می‌دهند: «خیلی از سال‌های قبل بهتر است؛ البته ورود زائران تازه آغاز شده است و حتما تا چند روز دیگر خیلی بیشتر از این حرف‌ها شلوغ می‌شود و کسب وکار‌ها حداقل برای دو هفته رونق می‌گیرد.»
با پرس وجو از کسبه خیابان‌های نواب و شیرازی، همان پاسخ‌های قبل را می‌شنویم. برخی هنوز از کسب وکار راضی نیستند و می‌گویند فعلا برای کاسبی آن‌ها اتفاقی نیفتاده است و امیدشان به روز‌های بعد است. برخی دیگر شاکرند و می‌گویند حضور زائران برکت است. برخی هم از رونق کسب وکار از مهرماه و با ورود مسافران عرب زبان می‌گویند و به ادامه این روند و بهتر شدن وضع موجود در دو هفته پیش رو امیدوارند. با وجود مشکلات، همه شکرگزار حضور زائران و برکت قدم هایشان در این روز‌ها هستند.