سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز؛ مردم ایران با عنوان گروه‌های جهادی بیگانه نیستند. به اقشار مختلف که نگاه بیندازیم، دست‌کم هرکدام تجربه‌ای دست‌و‌پاشکسته از چنین فعالیت‌هایی دارند؛ از رزمندگان و بسیجیان گرفته تا دانش‌آموزان و دانشجویان و کسبه و... هرکدام در برهه‌ای از زندگی در گروه‌های جهادی خرده‌فعالیتی داشته‌اند. نفس فعالیت‌های جهادی با احتیاج گروهی ناتوان گره خورده است.
از این‌رو حمایت‌های جهادی در کشورمان با پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و تا امروز با قدرت ادامه داشته است؛ یک‌بار در بحران‌ها و حوادث پیش‌بینی‌نشده و بار دیگر در جبهه‌های تعلیم و تربیت، آموزش، فرهنگ و.... نوک پیکان این حرکت هم براساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب، جوانان هستند؛ «امروز در حدود ۱۰ هزار هسته گروه‌های جهادی در سرتاسر کشور مشغول‌اند که این‌ها درواقع مژده آینده کشورند، سرمایه عظیمی هستند برای آینده کشور؛ مشغول کارند، مشغول تلاش‌اند.
شاید صد‌ها هزار کار مهم مربوط به طبقات ضعیف را در نقاط دوردست کشور، این‌ها انجام داده‌اند و دارند انجام می‌دهند.»، اما گروه‌های جهادی که نام آشنای پرونده پیش‌روست، به خدمت‌رسانی در مشهد و حتی داخل کشور محدود نبوده‌اند و نمود بین‌المللی هم داشته‌اند. در گفتگو با جهادگرانی که در عرصه‌های مختلف می‌کوشند، به بایسته‌های فعالیت‌های جهادی برای ظهور و بروز جهانی نیز پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
رئیس بسیج جامعه پزشکی خراسان‌رضوی که هفته گذشته با حفظ همین سمت، سرپرست هلال‌احمر استان خراسان‌رضوی شد، به‌عنوان سردمدار یک گروه جهادی نخبگانی که بیش از دو سال در بحران کرونا دوشادوش کادر درمان و مردم بودند، می‌گوید: مشهد ظرفیتی ویژه و استثنایی دارد، اما ما در این حوزه کم‌فروشی کرده‌ایم. حضور نورانی و مقدس امام رضا (ع) ظرفیتی بزرگ برای ارائه خدمات جهادی است. حرم رضوی به‌تن‌هایی برای حضور نیرو‌های تخصصی پزشکی، آن‌هایی که دلداده امام رضا (ع) هستند، کفایت می‌کند تا از نقاط مختلف دنیا به اینجا بیایند و خدمت جهادی به نیازمندان ارائه کنند. البته کار‌های مطلوبی در آستان قدس رضوی پیگیری شده، اما آن‌چنان که باید، حق مطلب ادا نشده است.
دکتر محسن ذاکریان پیش از اینکه خدمات جهادی جامعه پزشکی در بحران کرونا را شرح دهد، در بیان نقاط ضعف پیش‌دستی می‌کند. زیرا مردم ایران و حتی متخصصان را با کار‌های جهادی غریبه نمی‌داند. او بر این باور است که: به ظرفیت گروه‌های جهادی در مشهد به‌درستی نپرداخته‌اند، درحالی‌که سرشناس‌ترین متخصصان پزشکی حاضرند در حرم امام رضا (ع) و عتبات مقدسه خدمت کنند. اکنون خلأ این موضوع محسوس است.
بنده از دانشگاه علوم‌پزشکی و شهرداری و آستان قدس رضوی و استانداری درخواست می‌کنم که به ساخت بیمارستان یا کلینیک چندتخصصی خدمات درمانی ویژه خدمات جهادی با نگاه شفاخانه‌ای توجه کنند که دغدغه‌اش رفع مشکلات مردم باشد. در این زمینه هم برای بیماران از نقاط مختلف دنیا می‌توان متناسب با نیازشان خدمت‌رسانی شایسته داشت و هم برای جذب متخصصان می‌شود خدمت تعریف کرد.
او که حدود یک دهه است در خدمات جهادی تخصصی فعالیت می‌کند، می‌گوید: در جوار حرم امام رضا (ع) انگیزه کافی برای متخصصان وجود دارد که هیچ نهادی نمی‌تواند مشابه آن را ایجاد کند تا آن‌ها ارائه خدمت کنند. اگر این زیرساخت با همکاری نهاد‌های انقلابی ایجاد شود، سود زیادی نصیب محرومان کل دنیا خواهد شد.
ذاکریان آن‌دسته از خدمات جهادی را که در دوران کرونا به کمک نیرو‌های بهداشت درمان آمد، تشریح و بیان می‌کند: با شروع بحران کرونا در اواخر سال ۱۳۹۸ و حاکم‌شدن فضای سنگین روحی و اجتماعی، می‌طلبید به گروه درمان یاری رسانده شوند. در ابتدا در زمینه آگاهی‌بخشی، آموزش شیوه‌نامه‌های بهداشتی و تربیت مربیان بهداشت اقدام کردیم.
چند هزار مربی بهداشت آموزش دیدند و در موضوع‌های مهمی مثل یاددادن شستن اصولی دست، زدن ماسک و ایجاد فاصله اجتماعی مؤثر بودند، اما فعالیت‌های جهادی ما با همه‌گیری ویروس کرونا، تخصصی‌تر و کامل‌تر شد. کار‌های تخصصی که در بحران بیماری روی زمین مانده بود، مانند اجرای شیوه‌نامه‌های بهداشتی خاص برای دفن اموات که دغدغه مردم بود و سپس اقناع و آماده‌سازی فکری در اقشار مذهبی با تأکید بر روحانیان، مداحان و جامعه مذهبی انجام و در این حوزه هم اقدامات جهادی زیادی صورت گرفت.
حجت‌الاسلام سیدروح‌ا... حسینی مبلغ جهادی است که کارش را از جامعه اهل‌سنت در سیستان‌وبلوچستان آغاز کرده و تا جزیره زنگبار در تانزانیا ادامه داده است. تانزانیا کشوری در شرق آفریقاست که بیشتر جمعیت آنجا، مسلمان و شافعی‌مذهب هستند و دل در گرو محبت اهل‌بیت (ع) دارند.
او که عضو جامعه ممتاز و نخبگانی حوزه علمیه مشهد است، می‌گوید: جمعیت شیعی تانزانیا، خوجه‌ها هستند. خوجه‌ها مسجدی به نام امام علی (ع) دارند که در آنجا کار‌های فرهنگی انجام می‌دهند. از ویژگی آن‌ها می‌توان به متمرکز و متمول‌بودنشان اشاره کرد. آن‌قدر ثروتمند هستند که به واسطه قدرت اقتصادی‌شان، قدرت سیاسی برایشان حاصل شده است و در تاسوعا و عاشورای حسینی، اهل‌سنت نیز در دسته‌های عزاداری‌شان شرکت می‌کنند.
به باور این مبلغ جهادی، ارتباط بین مشهد و ظرفیت تبلیغی بین‌الملل را می‌توان از طریق افراد نخبه بومی در کشور‌های هدف برقرار کرد. حجت‌الاسلام حسینی توضیح می‌دهد: بهترین گزینه برای تبلیغ بین‌الملل استفاده از بومی‌ها و اصل تبلیغ در بلندمدت است. ایرانی‌ها درنهایت بتوانند یکی دو سال در کشور‌های دیگر فعالیت تبلیغی کنند و در این مدت کوتاه، تبلیغ اثرگذار، آن‌طور که شیخ زکزاکی داشت، پیش نمی‌آید. او ۱۰ سال در ایران درس خواند و یک‌تنه ۱۵ میلیون نفر را شیعه کرد.
راهکار او برای بین‌المللی‌شدن فعالیت‌های جهادی چنین است: به‌نظرم باید گروهی از افراد نخبه دینی در کشور‌های هدف که از نظر خانوادگی سالم هستند، شناسایی و به شهر‌های مذهبی مثل مشهد منتقل شوند تا به‌عنوان مبلغان بلندمدت پرورش پیدا کنند. تأثیرگذاری این افراد از آنجا که با فرهنگ بومی و بافت فرهنگی منطقه‌شان آشنا هستند، در تبلیغ بلندمدت بیشتر است.
دیدگاه او تشکیل مدرسه بین‌الملل علمی و دینی ویژه افراد نخبه خارجی و تربیت آن‌هاست؛ آن‌چنان که نمونه این کار را در سفر جهادی به تانزانیا دیده است: در تانزانیا به قصد ملاقات با فردی به‌نام سالم سعید لیانگو وارد روستایی شدیم. راه رسیدن به روستا خاکی بود، به‌گونه‌ای که انتظار داشتیم از آن راه سخت و طولانی به روستایی بدون امکانات برسیم، اما در ورودی روستا با تابلویی روبه‌رو شدیم که روی آن نوشته بود: «ولکام تو قم سیتی»! درواقع وسط یک جنگل با درختان موز و آناناس بودیم. در آنجا با طلبه‌ای آشنا شدیم که یک مدرسه علمیه تأسیس کرده بود. او ۱۰ سال در قم درس خوانده بود و با روحیه جهادی‌اش نزدیک به صد شاگرد را آموزش می‌داد. همچنین چاه‌های آب حفر کرده بود که حتی اهل‌سنت و مسیحیانی که در آنجا زندگی می‌کردند، از آن بهره‌مند می‌شدند. اثرگذاری این فرد بومی در منطقه خیلی بیشتر از حضور ایرانیان است.
حسین کمیلی، مسئول نهاد پیشرفت حاشیه شهر در مشهد، پس از سال‌ها فعالیت جهادی، از مشکلاتی می‌گوید که مهاجران با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند: بنیاد علوی در شش ماه گذشته در چند بخش حاشیه‌ای ازجمله سه محله گلشهر، شهیدباهنر و روستای قرقی‌سفلی در جاده سیمان برای محرومیت‌زدایی وارد شده است. شاید بتوان گفت پس از حرم امام رضا (ع) که ملیت زائران از تعداد و تنوع بی‌نظیری برخوردار است، جهانی‌ترین زمین مشهد از نظر حضور مهاجران، گلشهر است.
این محله ظرفیت نقش‌آفرینی‌های جدی‌تری در مشهد جهانی دارد، اما ساکنانش موانع حقوقی زیادی برای ادامه زندگی دارند که تا پیش از فعالیت در آنجا، اهمیتش را درک نمی‌کردیم. لمس نمی‌کردیم چطور موانع زندگی‌شان به مسائل حقوقی گره خورده است. شاید شنیده باشید که سیم‌کارت‌ها و کارت‌های بانکی‌شان یک‌دفعه از کار می‌افتد. این مشکلات انگیزه‌ای در گروه‌های جهادی ایجاد کرده است که آن قسمت از خواسته‌های به‌حق جمعیت ساکن در گلشهر را پیگیری و برطرف کنیم.
او بیان می‌کند: در زمینه فعالیت‌های جهادی بین‌الملل کوتاهی کرده‌ایم. خدمت‌رسانی‌هایی داشته‌ایم، اما پیوند‌های عمیقی بین تشکل‌های داخل با مهاجران شکل نگرفته است. جای تأسف دارد که پس از سال‌ها زندگی در کنار هم، هنوز پیوند‌های فعالانمان کم‌رنگ است. به‌نظرم یکی از زمینه‌هایی که باید افزایش پیدا کند، همکاری‌های بین‌تشکلی مهاجران و ایرانی‌هاست.
کمیلی بنیاد علوی را بازوی محرومیت‌زدایی بنیاد مستضعفان معرفی می‌کند و می‌گوید: طبق دیدگاه رهبر معظم انقلاب که مأموریت اصلی بنیاد مستضعفان را محرومیت‌زدایی برشمردند، بنیاد علوی مسئول پیاده‌سازی این دستور است. این بنیاد در حیطه فعالیت‌ها محدودیتی ندارد، اما در زمینه توانمندسازی و اشتغال و مدرسه‌سازی اهتمام جدی دارد.
مسئول نهاد پیشرفت حاشیه شهر در مشهد ادامه می‌دهد: مدرسه‌سازی یکی از کار‌های مهمی است که بنیاد مستضعفان انجام می‌دهد. در مشهد نیز کلنگ ساخت هشت مدرسه در حاشیه شهر با کمک این بنیاد به‌زودی به زمین می‌خورد. موضوع دیگری که بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی به‌آن توجه می‌کند، ورزش است. در مشهد سه زمین چمن در محدوده‌های شهرک شهیدرجایی و بولوار توس ایجاد شده و در کشور هم بیش از ۱۰ زمین ورزشی روباز و سرپوشیده در روستا‌ها و مناطق مختلف ساخته شده است.
رئیس بسیج جامعه پزشکی خراسان‌رضوی معتقد است روحیه جهاد، ایثار و اخلاص در اقشار مختلف جامعه ما وجود دارد و به‌حق است که این روحیه در گروه دانش‌آموختگان علوم‌پزشکی نمود تخصصی داشته باشد. ذاکریان بیان می‌کند: این افراد در قالب تیم‌های خدمت‌رسان از بحران‌های مختلف مانند کرونا و برهه‌های تراکم جمعیتی مانند اربعین حسینی تا اردو‌های جهادی همیشه برای محرومیت‌زدایی همکاری می‌کنند. هم‌اکنون نیز تیم‌های جهادی تخصصی ما هر هفته در پانزده نقطه از حاشیه شهر مشغول خدمت‌رسانی هستند.
او با اشاره به اینکه بسیج جامعه پزشکی دست‌کم دو سه دهه است که این فعالیت‌ها را به‌صورت منسجم پیگیری می‌کند، درباره فعالیت‌های جهادگران در خارج از کشور می‌افزاید: فعالیت‌های بین‌الملل در دو حوزه نمود خاص دارد؛ در پیاده‌روی اربعین و بیمارستان‌های صحرایی مدافعان حرم.
ذاکریان با بیان اینکه انسجام نیرو‌های مجاهد رشته‌های علوم‌پزشکی بازوی کمکی در صحنه‌های نبرد است، توضیح می‌دهد: یک حوزه اصلی، خدماتی است که پزشکان، پرستاران، جراحان و کادر اتاق عمل در بیمارستان‌های صحرایی به مدافعان حرم ارائه می‌دهند.
حجت‌الاسلام سیدروح‌ا... حسینی با تکیه بر تجارب تبلیغی‌اش در مالزی، می‌گوید: نمایشگاه بین‌المللی غذای حلال در این کشور ظرفیت تبلیغی بی‌نظیری برای حضور ایرانیان دارد. به‌نظرم مبلغ جهادگر باید ظرفیت‌های تبلیغی را بشناسد. به‌عنوان نمونه غذای حلال وجه اشتراک مبلغ با فرد بومی است. حتی غیرمسلمان‌ها در آنجا غرفه غذای حلال دارند و از این موضوع می‌شود وجه اشتراکی بین مبلغ با غیرمسلمانان ایجاد کرد تا بتوانیم فرهنگ تبلیغ دینی‌مان را به آن‌ها منتقل کنیم. می‌توان یکی‌دو نوع از غذا‌های ایرانی و اسلامی را در آن نمایشگاه شرکت داد و ضمن معرفی بایسته‌های غذای حلال، کار جهادی و تبلیغی هم انجام داد. درواقع باید جهادی فکر و منطقه‌ای عمل کرد.
این عضو جامعه ممتاز و نخبگانی حوزه علمیه مشهد راهکار‌های دیگری برای ظهور و بروز جهانی فعالیت‌های جهادی دارد و می‌گوید: اثربخشی ۱۰ نفر بومی شاید به‌اندازه ۱۰ برابر زمانی است که مبلغان ایرانی به کشور‌های خارجی می‌روند. تانزانیا طلبه‌های محروم زیادی دارد. می‌شود برای محرومان تانزانیا که توانایی رفتن به سفر‌های زیارتی را ندارند، حامیان مالی جذب کنیم تا نیمی یا کل هزینه سفر این افراد را قبول کنند. یعنی یک سفر تبلیغی کامل برایشان برنامه‌ریزی شود و در اینجا نیز دوره‌های آموزشی برگزار کنیم تا با دست پر به کشورشان برگردند.
حجت‌الاسلام حسینی بیان می‌کند: باید افرادی که در فضای جهادی مخلصانه وارد می‌شوند، اهل محبت و با معارف اهل‌بیت (ع) آشنا باشند. مهم‌ترین موضوعی که در کشور‌های آفریقایی اثربخشی دارد، اهل‌بیت (ع) هستند. مبلغان ما هرچه بیشتر با اهل‌بیت (ع) و کراماتشان آشنا باشند، تأثیرگذاری‌شان بیشتر خواهد بود. او یادآوری می‌کند: نباید فراموش کرد که مهم‌تر از همه داشتن اخلاق نیکو و تسلط به زبان بومی کشور هدف است. متأسفانه در فضای تبلیغی حتی در مشهد، هستند افرادی که آن‌چنان که باید و شاید توانمندی ندارند و گاهی اوقات با روابطی که دارند، وارد فضای تبلیغی می‌شوند و هزینه‌های زیادی به سازمان فرهنگ و ارتباطات تحمیل می‌کنند. در عین‌حال اثر بخشی و بهره‌وری تبلیغی‌شان نیز کم است.
راهکار حسین کمیلی نیز برای نمود جهانی کار‌های جهادی در مشهد، بهره‌مندی از ظرفیت‌های در دسترس است. او توضیح می‌دهد: به نظرم اگر بخواهیم نقطه شروع واقعی بگذاریم، باید از ظرفیت‌های بین‌المللی شهرمان استفاده کنیم. ساکنان مهاجر، یکی از این ظرفیت‌ها هستند.
کمیلی با اشاره به نمونه‌هایی از فعالیت گروه‌های جهادی در خارج از کشور اظهار می‌کند: گروه‌های جهادی مشهدی در خارج از کشور هم توانسته‌اند نقش‌آفرینی کنند. پیاده‌روی اربعین مثال خوبی برای این موضوع است. به‌صورت جهادی گروه‌های مختلف به عراق رفتند و در آنجا تأثیرگذار بودند. این مثال نشان می‌دهد توانمندی فعالیت‌های جهادی در گروه‌های مردمی وجود دارد، فقط باید زمینه‌سازی شود.
دکتر ذاکریان با یادآوری بعضی کار‌های جهادی جامعه پزشکان که بخش زیادی از بار سنگین واکسیناسیون در حاشیه شهر را به‌دوش کشیدند، می‌گوید: پس از تولید واکسن و شکل‌گیری رویکرد واکسیناسیون از اوایل سال ۱۴۰۰ در این عرصه حضور جدی داشتیم. انواع و اقسام طرح‌هایی که می‌توانست سرعت واکسیناسیون را افزایش دهد، پیگیری کردیم؛ ازجمله واکسیناسیون مسجدمحور که در ۶۴ مسجد به‌صورت چرخشی برای تزریق واکسن حضور داشتیم. همچنین طرح واکسیناسیون خانه‌به‌خانه را داشتیم که در ۱۰ هزار خانه را کوبیدیم و نیز واکسیناسیون سیار اتوبوسی که حدود صد روز در نقاط مختلف شهر حضور داشتیم.
همچنین بسیجیان متخصص برای تنویر افکار عمومی در فضای حقیقی و رسانه‌ای فعال بودند. پس از گسترده‌شدن بحث واکسن‌گریز‌ها، در دو مرحله کرسی آزاداندیشی واکسن را به‌صورت ملی برگزار کردیم که یکی از برنامه‌های پربازدید بود.
حمایت‌های معیشتی و شخصی در قالب طرح‌های «مسجد، سنگر سلامت» و «شهیدسلیمانی» که در ۲۵۰۰ مسجد سازمان‌دهی شد و در خیز‌های سوم و چهارم به داد مردم رسید، از دیگر طرح‌های گروه‌های جهادی پزشکان بود.